Onur Öztekin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Eski Banka Müfettişi
oztekinonur@yahoo.com

01.01.2012 Tarihinden İtibaren İleri Keşide Tarihli Çeklerin Hukuki Durumu

I-)Giriş

5941 Sayılı Çek Kanunu 14.12.2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bundan sonra yeni çek kanunu olarak tanımlayacağımız kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte 19.03.1985 tarih 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun ile 26.2.2003 tarih ve 4814 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun geçici 1 ilâ geçici 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Yeni çek kanunu yeni tip çek defterlerinin kullanılmasından çek keşidecilerinin ve bankaların yükümlülüklerine kadar çok sayıda yeni düzenleme getirmiştir. Yazımızda hususiyetle çeklerin keşide tarihinden önce ibrazının hukuki sonuçları üzerinde durulmuştur.
 

II- Yeni Çek Kanununun Getirdiği Yenilikler

Yeni çek kanunu öncelikle eski tip çeklerin (3167 sayılı kanuna tabi olan) bankalarca çek keşidecilerine verilmesini en son 01.07.2010 tarihi ile sınırlandırmış, bu tarihten sonra müşterilerine ancak yeni tip tacir ve tacir olmayan çeklerin (5941 sayılı kanuna tabi olan) verilebileceğini hüküm altına almıştır. Bununla birlikte bu tarihten sonra da çek keşidecileri ellerinde kalan eski tip çek defterlerini kullanmaya devam etmişlerdir. Yeni çek kanunuyla da müşterilerin ellerindeki eski tip çekleri kullanmalarına herhangi bir yasak getirilmemiştir.

Yeni çek kanununun geçici 1. maddesi 5. fıkrasına göre 31.12.2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir. Yine aynı kanunun 3. maddesi 8. fıkrasına göre “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707. maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.” ibaresi yer almaktadır.

Yeni çek kanununun geçici 1. maddesi 3. fıkrasına göre ise bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili olarak, 3167 sayılı eski çek kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte, yeni çek kanunun cezai hükümleriyle ilgili olarak lehte getirdiği hükümlerin eski çek kanununa göre basılan çekler için de uygulanacağı aşikârdır.

Belirtilen maddeler ile ileri keşide tarihli çeklerin, bu çekler ister eski tip çekler olsun isterse yeni tip tacir ve tacir olmayan çekler olsunlar, 31.12.2011 tarihine kadar keşide tarihinden önce muhatap bankaya ibrazı yasaklanmıştır. Fakat 01.01.2012 tarihinden itibaren yeni tip tacir olan ve tacir olmayan çeklerin üzerinde yazılı bulunan keşide tarihinden önce ibrazında karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması durumunda karşılıksız işlemine tabi tutulmayacağı, bu çekler ile ilgili kanuni takip yapılamayacağı ve bu tür çekler için kanuni takip yapılabilmesi için keşide tarihine göre hesaplanacak ibraz süresi içerisinde yeniden bankaya ibraz edilerek karşılıksız işlemine tabi tutulması gerektiği belirtilmiştir.

Yine 01.01.2012 tarihinden itibaren ister yeni ister eski tip olsun, keşide tarihinden önce muhatap bankaya ibraz edilen çeklerin karşılığı varsa geçerli hamiline ödeme yapılacaktır. Karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması durumdaysa yeni tip çekler için banka kaynağından herhangi bir ödeme yapılmayacağı gibi çek karşılıksız işlemine de tabi tutulmayacaktır. Keşide tarihinden önce bankaya ibraz edilen çekin eski tip çeklerden olması durumundaysa karşılığı varsa ödenecek, kısmi karşılığı varsa 3167 sayılı eski kanuna göre belirtilen tutarda banka kaynağından ödeme yapılacak ve karşılıksız işlemine tabi tutularak hakkında hukuki takip yapılabilecektir.

III-) Sonuç

5941 sayılı yeni çek kanununun 14.12.2009 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte piyasada iki farklı tip çek tedavül etmeye başlamıştır. Bunlardan ilki 3167 sayılı kanuna tabi olan eski tip çekler, diğeri ise 5941 sayılı kanuna tabi yeni tip tacir ve tacir olmayan çeklerdir. Yeni tip çekler yeni kanuna tabiyken eski tip çekler eski kanuna tabi olmaya devam etmektedirler. Bunun sonucunda ise ileri keşide tarihli çeklerin keşide tarihinden önce ibrazı durumunda eski tip ile yeni tip çeklere farklı hükümler uygulanmaktadır.

01.01.2012 tarihinden itibaren keşide tarihinden önce ibraz edilen çekin yeni tip çek olması durumunda karşılığının hesapta bulunması koşuluyla geçerli hamile ödeme yapılabilecek, hesapta karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması durumundaysa çek karşılıksız işlemine tabi tutulamayacak ve bankaca yasal sorumluluk kapsamında herhangi bir ödeme yasal hamile yapılamayacaktır. Yeni tip çekin karşılıksız işlemine tabi tutulup hukuki takibata konu yapılması isteniyorsa keşide tarihinden sonra ibraz süresi içerisinde yeniden bankaya ibraz edilerek karşılıksız muamelesine tabi tutulması gerekmektedir. Öte yandan yine 01.01.2012 tarihinden itibaren keşide tarihinden önce ibraz edilen 3167 sayılı eski çek kanununa tabi eski tip çekin hesapta karşılığı varsa geçerli hamiline ödeme yapılabilecek, karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması durumundaysa geçerli hamilin talebi olması durumunda bankaca bu çek için karşılıksız işlemi yapılabilecek, hesap durumuna göre bankaca hamile yasal sorumluluk tutarı ödenebilecek ve bu çek hukuki takibata konu olabilecektir.

Çek keşidecilerinin, keşide ederek tedavüle soktukları çekleri tabi oldukları kanunlar ve hükümler farklı olması dolayısıyla kayıtlarında bu farklılığı belirtecek şekilde izlemeleri, çek tipine göreyse karşılığını muhatap bankada keşide tarihinden önce de bulundurmaları yararlarına olacaktır.
 

KAYNAKLAR:

·     5941 Sayılı Çek Kanunu

·     3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun

·     Yeni Çek Kanunu ve Hukuki Sorunlar, Prof. Dr. Seza REİSOĞLU, TBB, Yeni Çek Kanunu ve Hukuki Değerlendirmesi Toplantısında Yapılan Sunum, 29.12.2009
 

22.02.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.