Ömer Kara
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
omer.kara@turkummuhasebe.com

Enflasyon Düzeltmesinden Vergi Doğar Mı?

Ülkemizdeki enflasyon verilerinin yüksek olması nedeniyle, özellikle maliyet bedeli ile değerlenen Amortismana tabi iktisadi kıymetler gerçek değerleri ile finansal tablolara yansıtılamamaktadır. Enflasyonist ortamlar genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden “parayla ölçülme” ve “maliyet esası” kavramlarının işlevlerini yerine getiremez hale getirmektedir.

Bu aşınmayı önlemek için maliye bakanlığı 2003 yılına kadar ATİK.lerin yeniden değerlemesi imkanını getirmiş sonrasında da enflasyon düzeltmesi uygulamasıyla bilançodaki parasal olmayan kıymetlerin enflasyon oranları uygulanarak düzeltilmesine imkan sağlamıştır. Ancak gerekli şartların oluşmaması nedeniyle 2005 yılından itibaren enflasyon düzeltmesi yapılamamıştır.

2018 yılında 7144 ve 2021 yılında 7326 sayılı kanunlarda Taşınmaz ve ATİK.lere yeniden değerleme imkanı tekrar getirilmiş nihayetinde de 7338 sayılı kanunla yeniden değerleme kalıcı hale getirilmiştir.  

2021 sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi şartlarının yeniden oluşuyor olması ve yeniden değerleme uygulamasının %2 oranında vergiye tabi olması nedeniyle yeniden değerleme yapmak konusunda kafalarda soru işareti oluşmaya başlamıştır.

Peki, yeniden değerleme %2 oranında vergiye tabi iken, enflasyon düzeltmesi vergisiz bir değerleme imkanı sunmakta mıdır?

ENFLASYON DÜZELTMESİ

Vergi usul kanunu mükerrer 298. Maddeye göre

A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.

1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.

Cumhurbaşkanı ; bu maddede yer alan % 100 oranını % 35'e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25'e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir. hükmü yer almaktadır.

Enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak 5024 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununda değişiklikler yapılmış ve düzeltme işlemine ilişkin ikili bir yaklaşım getirilmiştir.

1/1/2004 tarihinden sonra düzenlenecek mali tabloların düzeltilmesine ilişkin esaslar Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde;

31/12/2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesine ilişkin hükümler ise geçici 25 inci maddesinde yer almaktadır. 

12 Nolu Muhasebe sistemi uygulama genel tebliği ile getirilen hükümlere göre 698 hesap kodu ile parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların izlendiği hesap açılmıştır.

VUK. Geçici 25. Maddeye göre İşletmelerin kuruluşundan 31.12.2003 tarihine kadar olan süre için hesaplanan enflasyon düzeltme farkları önce 698 hesaba, sonrasında da, olumlu farkları 502, olumsuz farkları 503 hesaba aktarılmış ve kar, zararla ilişkilendirilmemiştir.  

Ancak V.U.K. Mükerrer 298. Madde gereğince 2004 yılı için hesaplanan enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesi, Dönem Kar/Zarar Hesabına devredilerek kapatıldı ve verilen bakiye türüne göre işletmenin dönem kar ya da zararına ilave edilmişti.

İşletmenin kuruluşundan 2003 dönem sonuna kadar oluşan enflasyon düzeltme farkı V.U.K. geçici 25. Madde imkanı ile vergi dışı bırakılması 2 önemli sonuç doğurdu;

- öz sermayesi zayıf firmalar düzeltme sonucu ortaya çıkan fark nedeniyle yüksek vergi ödemekten kurtuldu.

-bu fark öz sermaye hesaplarından birine (502 hesap) aktarıldığı için ve bu tutarda enflasyon düzeltmesine tabi olduğundan, 2004 yılı enflasyon düzeltmelerinde bilançolarda zarar oluşturdu.

Bu hüküm sonraki yıllar içinde geçerli olduğu için, 2021 yıl sonu itibariyle hesaplanacak enflasyon düzeltmesi farkı, işletmeler için kar ya da zarar oluşturabilecektir. İşletmelerin temel sorununun sermaye eksikliği olması nedeniyle enflasyon düzeltmesi sonucu yüksek karlar oluşabilir. Dolayısıyla enflasyon düzeltmesi olumlu farkı üzerinden %25 Kurumlar vergisi ödemekle karşı karşıya kalınabilecektir. 

Örnek olarak basit bir bilançoyu enflasyon düzeltmesine tabi tutalım.

A ltd.şti. 31.12.2021 tarihli bilanço
Kasa	1.000,00	Satıcılar	60.000,00
Alıcılar	25.000,00	Ortaklara Borçlar	4.600.000,00
Bina	10.000.000,00	Sermaye	5.000.000,00
		Dönem Karı	366.000,00
Aktif	10.026.000,00	Pasif	10.026.000,00

 

Enflasyon Düzeltmesi
	Tutarı	Aktife alındığı tarih	Üfe Katsayı	Artış Tutarı
Bina	10.000.000,00	10.12.2010	3,65	36.486.000,00
Sermaye	5.000.000,00	20.05.2015	2,68	13.400.000,00

 

698 Enflasyon düzelmesi hesabı
36.486.000,00	13.400.000,00
Bakiye	23.086.000,00

Dönem karına ilave edilecek tutar                           :     23.086.000-TL

Ödenmesi gereken Kurumlar vergisi %25             : 5.771.500,00-TL

• Örnekte Amortisman hükümleri ihmal edilmiştir.
• ÜFE katsayı hesabında 2021 yıl sonu değerleri açıklanmadığı için yeniden değerleme yapılan katsayı (2021 /6. Ay) dikkate alınmıştır.

SONUÇ

Ülkemizde de örneğimizde olduğu gibi öz sermayesi güçlü olmayan borçlanma yoluyla yatırım yapan işletmeler çoğunluktadır.  Bu işletmeler için enflasyon düzeltmesi sonucunda ciddi vergi ödemeleri çıkabilecektir.

16 yıldır enflasyon düzetmesi yapılmadığı düşünüldüğünde, 2003 yılında olduğu gibi enflasyon düzeltmesi farklarının 502-503 gibi öz sermaye hesaplarına alınması ve vergi dışı bırakılması işletmelerin zor durumda kalmasını önleyecektir.

22.12.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.