Nurullah Çuhadar
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ncuhadar@msn.com

Mükellefler İçin (GİB) Risk Analizinin Önemi ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Giriş

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), vergiye uyum düzeyini artırmak amacıyla risk analiz sistemlerini aktif olarak kullanmaktadır. Bu sistemler, mükelleflerin beyanname ve bildirimleri ile diğer idari verilerden yola çıkarak, vergi kayıp ve kaçağı riskini değerlendirme amacı taşır. Riskli görülen mükellefler vergi incelemesine tabi tutulabilir. Bu nedenle, mükelleflerin bazı kritik konulara dikkat etmesi gerekir.

Risk Analizine Takılmamak İçin Uyulması Gereken Temel Kurallar

1.Beyanların Doğru ve Zamanında Verilmesi

• Tüm vergi beyannameleri (KDV, muhtasar, geçici vergi, kurumlar vb.) doğru ve zamanında verilmelidir.
• Beyanname ve eklerinde yer alan bilgiler, gerçek ve belgelerle uyumlu olmalıdır.

2. Kayıt Dışı İşlemlerden Kaçınma

• Kayıt dışı gelir veya gider yaratmak ciddi risk unsurudur.
• POS cihazı dışı tahsilatlar, kayıtsız personel çalıştırılması gibi durumlar risk analiz sisteminde otomatik tespit edilebilmektedir.

3. Kar/Zarar Dalgalanmaları

• Ani yüksek zararlar veya olağandışı kâr düşüşleri dikkat çeker.
• Özellikle devreden KDV birikmesi, dönemsel zararlar ve matrah beyan etmeme gibi durumlar şüpheli algılanır.

4. Karşıt İnceleme Uyuşmazlıkları

• Alıcı ve satıcının faturaları, beyanları uyumlu olmalıdır.
• Fatura veren firmanın “sahte belge düzenleyen” olarak tespiti, alan firmayı da riskli hale getirir.
• E-fatura ve e-arşiv sistemine geçişle birlikte bu risk daha kolay izlenmektedir.

5. Personel ve SGK Bildirimlerinin Uyumlu Olması

• SGK bildirgeleri ile vergi beyannamelerindeki personel giderleri uyumlu olmalıdır.
• Özellikle teşvikli personel çalıştıran firmalar, bildirgeleri dikkatli düzenlemelidir.

6. Ba-Bs (Form B ve C) Uyumuna Dikkat

• Cari yıl içinde 5.000 TL ve üzeri mal veya hizmet alım/satımı yapılan firmalara ilişkin Form Ba ve Bs formlarındaki tutar ve bilgiler karşılıklı olarak uyumlu olmalıdır.
• Uyuşmazlık halinde her iki mükellef için risk oluşur.

7. Transfer Fiyatlandırması Kurallarına Uyum

• Grup içi şirketlerle yapılan işlemlerde transfer fiyatlandırması ilkelerine dikkat edilmeli.
• İlişkili kişilerle yapılan işlemler için yıllık transfer fiyatlandırması raporu hazırlanmalıdır (büyük mükellefler için zorunlu).

8. Stok ve Demirbaş Kayıtlarıyla Uyum

• Envanterde olmayan varlıklar ya da açıklanamayan stok farkları dikkat çeker.
• Özellikle maliyet hesaplamaları ile KDV iadesi talepleri tutarlı olmalıdır.

9. KDV İadesi ve Mahsup Talepleri

• KDV iadesi talep eden mükellefler için daha hassas inceleme yapılır.
• Belgelerin tam ve doğru olması, iadeyi hızlandırır ve risk analizine yakalanma ihtimalini düşürür.

10. Yüksek Oranda Finansman Gideri / Kredi Kullanımı

• Sürekli zarar beyan eden ancak kredi ile yüksek hacimli işlem yapan firmalar dikkat çeker.
• Kur farkı zararları, finansman gider kısıtlaması gibi detaylara dikkat edilmelidir.

GİB Tarafından Kullanılan Risk Ölçütlerine Bazı Örnekler

Risk Göstergesi	Açıklama
Aşırı devreden KDV	Aylara yayılan yüksek devreden KDV’ler
İstikrarsız beyanlar	Sürekli zarar beyanı veya sıfır matrah
Uyumsuz karşıt formlar	Ba-Bs uyuşmazlığı
İlişkili firma işlemleri	Transfer fiyatlandırmasında uygunsuzluk
Gerçek dışı gider artışı	Belgesiz veya ticari faaliyetle ilgisiz giderler
Yüksek Tutarda Kasa Mevcudu / Ortaklardan Alacaklar bakiyesi	Adatlandırma olup olmadığına bakılır
Bilanço verilerine göre finansman gider kısıtlamasının mevcudiyeti	Bu kapsamda beyan edilen KKEG doğruluğu
Enflasyon düzeltmesi	Parasal olmayan bilanço kalemlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmadığını kontrolü,
Enflasyon düzeltmesi farkları	Söz konusu farkların ilgili hesaplara (Kar/Zarar) doğru aktarıldığının kontrolü

Sonuç: Uyumlu Mükellef Olmak Neden Önemli?

Vergi dairesi tarafından yapılan risk analizine takılmamak:

• İnceleme sürecine girmemek
• Vergi cezası ve gecikme faizi ile karşılaşmamak
• İadelerin hızlı sonuçlanması
• İtibar yönetimi açısından son derece önemlidir.

Ayrıca Uyumlu Mükellef İndirimi (%5) gibi teşviklerden yararlanmak için de bu ilkeler dikkate alınmalıdır.

22.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.