Nihat Çevik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
nhatcvk@gmail.com

Bildirim Süresinin Üç Katı Tutarında Kötü Niyet Tazminatı

1.GİRİŞ

 Son yıllarda Dünya üzerindeki global kriz nedeniyle ve ülkemizdeki ekonomik nedenlerden dolayı meydana gelen işsizlik işverenleri de işçiyi de zora sokmaktadır. İşçi ve İşveren de iyi niyetinden ödün vermeyip, kanun ve kurallar çerçevesinde hareket etmelidir. Yani kötü niyetli olmamalıdır kötü niyet sonucunda, 4857 Sayılı İş kanunu ‘nun 17.Maddesinde ve aynı kanunun 18.maddesi ‘nin 1.fıkrası uyarınca 18, 19, 20 ve 21. maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak işine son verildiği durumlarda işçiye tazminat ödeneceğini belirtilmiştir.

TANIM

Kötü niyet Tazminatı;

İş kanunu ’nun taraflara tanıdığı sözleşmeyi bildirimli fesih yoluyla sona erdirme yetkisini kötüye kullanmalarıdır. Fesih hakkının işveren tarafından kötüye kullanılması durumunda İşçiye ödenecek olan ve ihbar tazminatının üç katı tutarındaki tazminattır.(İK.Mad.17)

MEVZUAT

Madde 18 - Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/2 md.) Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.

AÇIKLAMA

İş kanunu’ unda, hangi hallerde fesih hakkının kötüye kullanıldığına ilişkin sebepler gösterilmemiştir.

Hakkın kötüye kullanılıp kullanılmadığının her olayda o olayın koşulları açısından değerlendirilmesi gerekir. İş yerinin gerektiği şekilde işletilmesini engelleyen veya işyerindeki uyum ve huzur bozabilen işçinin yetersizliği ve davranışlarından doğan nedenlerle iş sözleşmesi bildirimli fesih yoluyla sona erdirmesi dürüstlük kurallarına uygun sayılır.

Fesih hakkının kötüye kullanılması sadece usulüne uygun yapılan bildirimli fesihte değil, usulsüz fesihte de söz konusu olabilir. Bu durumda işçi işverenden hem kötü niyet tazminatı hem de ihbar tazminatı (mad.17/4),kıdem tazminatı ve genel hükümlere göre takdir tazminatı talep edebilir. Dolayısıyla yeni düzenlemeye göre, eski uygulamadan farklı olarak tazminatının yanı sıra ihbar tazminatına da hak kazanmış olmaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nda genel anlamda fesih hakkının kötüye kullanılmasından söz edilmiştir. Maddenin gerekçesinde de belirtildiği üzere, işçinin işvereni şikayet etmesi, dava açması veya şahitlikte bulunması veya şahitlikte bulunması nedenine bağlı fesih kötü niyete dayanmaktadır.

Örnek:

1-Bir takım ödevlerden kaçmak niyetiyle iş sözleşmesini sona erdirmişse

2- Sendika temsilciliği veya sendikal faaliyetlerde bulunma nedeniyle iş sözleşmesinin feshi

3-İşverenin Çalışma ve İstihdam Müdürlüğü’ne şikayet edilmesi sebebiyle sözleşmenin feshi

KÖTÜ NİYET OLMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ

Yargıtay kararları doğrultusunda, iş sözleşmesinin, dürüstlük kurallarına uygun bir şekilde sona erdirildiği, başka bir deyişle kötün niyet olmaksızın sona erdirildiği haller şu şekilde sıralanabilir.

1-İşletme gereklerinden ortaya çıkan kadro daraltılması zorunluluğu nedeniyle iş sözleşmesinin feshi.

2-Hammadde yokluğu nedeniyle iş sözleşmesinin feshi

3-Ekonomik kriz veya işyerinin kapanması gibi nedenlere dayanarak iş sözleşmesinin feshi

4-Ücretsiz izne çıkarılma önerisini reddeden işçinin iş sözleşmesinin bu yüzden feshi.

İSPAT YÜKÜ

İspat yükü işçiye aittir. Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran (iş güvencesi kapsamında) işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin iş sözleşmesinin bildirimli feshinde iş sözleşmesinin geçerli bir nedene dayalı olarak sona erdirildiğini ispat yükümlülüğü işverene aittir. İş güvencesi kapsamında olmayan, diğer bir deyişle otuzdan az işçi çalıştırılan iş yerlerinde çalışan işçilerin iş sözleşmesinin bildirimli feshinde işverenin hangi nedenle olursa olsun fesih hakkını kötüye kullandığını ispat yükü işçiye aittir. İşverenin kötü niyetli feshi sonucunda işçi hiçbir zarara uğramamış olsa da kötü niyet tazminatı talep edebilecektir.

ZAMAN AŞIMI

Zamanaşımı süresinin başlangıç tarihi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihtir. Bu tarihten itibaren 5 yıl geçtikten sonra kötü niyet tazminatı alacağı dava edilemez. Kötü niyet tazminatına uygulanacak faiz kanuni faizdir. Faizi dava tarihinden itibaren yürütülür. Temerrüde düşürülmüşse, temerrüt tarihinden itibaren faiz uygulanır.

4857 sayılı İş Kanunu Madde 17’nin 6. Fıkrasında Kötü Niyet Tazminatı Hesaplaması açıkça ifade edilmiştir.

“18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.”

KÖTÜ NİYET TAZMİNAT TUTARI

Kıdemi 6 aya kadar olanlar için ___________ 2 hafta x 3 = 6 hafta

Kıdemi 6 aydan 1,5 yıla kadar olanlar için ___ 4 hafta x 3 = 12 hafta

Kıdemi 1,5 yıldan 3 yıla kadar olanlar için ___ 6 hafta x 3 = 18 hafta

Kıdemi 3 yıldan fazla olanlar için ___________ 8 hafta x 3 = 24 hafta

ÖRNEK: Bir iş yerinde 5 yıldır çalışmakta olan Erhan Bey’ in iş akdi haksız nedenle feshedilmiş, karşılığında kötü niyet tazminatına ilişkin hükümler uygulanmıştır. Erhan Bey’in 3.000,00 TL aylık brüt ücreti, iş sözleşmesi nezdinde her yıl Ocak ayında 1.000,00 TL tutarında giyim yardımı verilmektedir.

Erhan Bey’in kötü niyet tazminatı miktarı nasıl hesaplanır?

Örneğimizde Erhan Bey’in aylık brüt ücreti ile kendisine sağlanmış olan para ile ölçülebilir menfaatlerin kötü niyet tazminatına esas günlük ücrete düşen tutarı bulmamız gerekmektedir.

Brüt kötü niyet tazminatı = Günlük giydirilmiş ücret x (Bildirim süresi gün sayısı x 3 )

İşyerindeki kıdemi 3 yıldan fazla olduğu için 8 haftalık ihbar süresinin 3 katı yani 24 haftadan hesaplama yapılacaktır.

Bildirim süresi (24 hafta x 7gün) = 168 gün
Ücret: 3.000,00 / 30 = 100,00 TL
Giyim Yardımı: 1.000,00 / 365 = 2,74 TL

Brüt kötü niyet tazminatı 102,74 ( günlük giydirilmiş ücret) x 168 (gün) = 17.260,32 TL

Gelir Vergisi(%15) = 17.260,32 x %15 = 2.589,05 TL
Damga Vergisi (%0,759) = 17.260,32 x %0,759 = 131,00 TL
Net kötü niyet tazminatı = 17.260,32 – 2.589,05 – 131,00 = 14.540,27 TL

Kötü Niyet Tazminatı İle İhbar Tazminatının Birlikte Ödenmesi

İşyerindeki kıdemi 6 aya kadar olanlar için 6 hafta +2 hafta = 8 hafta

İşyerindeki kıdemi 6 aydan 1,5 yıla kadar olanlar için 12 hafta +4 hafta= 16 hafta

İşyerindeki kıdemi 1,5 yıldan 3 yıla kadar olanlar için 18 hafta +6 hafta = 24 hafta

İşyerindeki kıdemi 3 yıldan fazla olanlar için 24 hafta +8hafta= 32 hafta

İşyerindeki kıdemi 3 yıldan fazla olduğu için 8 haftalık ihbar süresinin 3 katı yani 24 hafta+ 32 hafta ihbar tazminatı eklenerek hesaplama yapılacaktır.

Bildirim süresi (24hafta x7gün) = 168 gün kötü niyet tazminatı

İhbar tazminatı(32 haftax7gün) = 224 gün ihbar tazminatı
Ücret: 3.000,00 / 30 = 100,00 TL
Giyim Yardımı: 1.000,00 / 365 = 2,74 TL

Brüt kötü niyet tazminatı 102,74 ( günlük giydirilmiş ücret) x 168 (gün) = 17.260,32 TL

Gelir Vergisi(%15) = 17.260,32 x %15 = 2.589,05 TL
Damga Vergisi (%0,759) = 17.260,32 x %0,759 = 131,00 TL
Net kötü niyet tazminatı = 17.260,32 – 2.589,05 – 131,00 = 14.540,27 TL

İhbar Tazminatı

İhbar tazminatı 102,74 ( günlük giydirilmiş ücret) x 224 (gün) = 23.013,76 TL

Gelir Vergisi(%15) = 23.013,76 x %15 = 3.452,06 TL
Damga Vergisi (%0,759) = 23.013,76 x %0,759 = 174,67 TL
İhbar tazminatı = 23.013,76 – 3.452,06 – 174,67 = 19.387,03 TL

SONUÇ: Kötü niyet tazminatı, işveren tarafından fesih hakkının kötüye kullanılması halinde işçiye ödenecek olan ve ihbar tazminatının üç katı tutarındaki tazminattır.(İKmad.17)Fesih hakkının kötüye kullanılması sadece usulüne uygun yapılan bildirimli fesihte değil, usulsüz fesihte de söz konusu olabilir. Kötü niyet tazminatında ispat yükü işçiye aittir. Fesih sırasında bildirim şartına uyulmamış ise, kötü niyet tazminatına ayrıca bir de ihbar tazminatı ilave edilir. Kötü niyet tazminatına uygulanacak faiz kanuni faizdir. Kötü niyet tazminatı cezai şart olmadığından bu tazminatta indirime gidilemez.

KAYNAKÇA:

MuhasebeTR Bordro Uygulama Rehberi

Yarg.9 HD.T.24.01.1978 E. 743.K 832: Yarg.9 .HD.T 04.11.2003, E 12421, K

18679: Yar. 9.HD . T .14.10.2003. E 4464. K 17050, TOPCU, S.137

is kanunu.com

12.06.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.