Neşe Çetin
Yeminli Mali Müşavir
SG Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş.
nese.cetin@sg-ymm.com.tr

Turizm İşletmelerinde Özellikli Belgeler ve Özel Usulsüzlük Cezası

Mükelleflerin şekil ve usule ilişkin olarak ödevlerine Vergi Usul Kanununun 153. ve mükerrer 257. maddeleri arasında yer alan “MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ” başlıklı ikinci kitapta yer verilmiştir. Söz konusu ödevler altı ana kısımda toplanmıştır. Bunlar bildirmeler, defter tutma, vesikalar, ekim ve sayım beyanı, vergi karnesi ile muhafaza ve ibraz ödevleridir. 

Turizm işletmeleri de diğer bütün işletmeler gibi bu şekil ve usul hükümlerine uymak zorundadır. Bununla birlikte turizm işletmelerini ilgilendiren belge düzenine ilişkin düzenlemelerde mevcuttur.

1. Turizm Organizasyonu Faaliyetinde Bulunan Mükelleflerin Düzenledikleri Turlara Ait Vasıtalarda Bulunması Gereken Belge:

177 sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (I) numaralı bölümünde, turizm organizasyonu faaliyeti ile iştigal eden firmaların düzenledikleri turlara ait vasıtaların seyri sırasında, vasıtalarında bulunması ve istenildiğinde yetkililere ibraz edilmesi gereken belgeler sayılmış, bu belgelerin vasıtalarda bulundurulması şartıyla ayrıca yolcu listesi ve yolcu taşıma bileti aranmayacağı ifade edilmiştir. Sayılan belgeler arasında, Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilmiş bulunan "Seyahat ve Acenta İşletme Belgesi" nin aslı veya noter tasdikli sureti de yer almaktadır.

Diğer taraftan, seyahat acentalarının ve şubelerinin kuruluş ve çalışma esaslarını, hizmetlerinin kapsamını ve niteliklerini ve diğer hususları düzenleyen Seyahat Acentaları Yönetmeliğinin "Paket tur ve turlarda bulundurulması gereken belgeler" başlıklı 40. maddesinde, paket tur ve turlarda seyahat acentası yetkilisinin, seyahat acentası işletme belgesinin Türkiye Seyahat Acentaları Birliği tarafından onaylanmış suretini bulundurmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 257’nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığına verilen yetkiye istinaden, mezkûr Yönetmelik hükmü de dikkate alınarak, 406 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılan düzenleme 02.03.2011 tarihinden itibaren turizm organizasyonu faaliyetinde bulunan mükelleflerin, düzenledikleri turlarda kullanılan vasıtaların seyri sırasında bulunması zorunlu olan Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca verilmiş seyahat acenta işletme belgesinin aslı veya noter onaylı örneği yerine Türkiye Seyahat Acenteleri Birliğince tasdik edilmiş suretinin bulundurulması hâlinde de ayrıca yolcu listesi ve yolcu taşıma bileti zorunluluğunun aranmaması uygun bulunmuştur.

2. Günlük Müşteri Listesi

Vergi Usul Kanunu’nun 240’ıncı maddesine göre, otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri işleten mükellefler, odaları, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak müteselsil seri ve sıra numaralı günlük müşteri listeleri düzenlerler ve işletmede bulundururlar. Günlük müşteri listesinde bulunması gereken asgari bilgiler sayılmıştır. Bu listelerde aşağıdaki bilgiler bulunur:

a. Mükellefin adı, soyadı, varsa ünvanı ve adresi,

b. Oda numaraları yazılmak suretiyle müşterinin adı, soyadı ve oda ücreti,

c.  Düzenleme tarihi.

3. Adisyon

Maliye Bakanlığı, 183 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği  ile 01.08.1988 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilen hizmet işletmelerinde adisyon kullanımını zorunlu hale getirmiştir.  Adisyon, sunulan hizmetin ve emtianın cins ve miktarını göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir.

Adisyon düzenlemesi ile ilgili olarak daha sonra yayımlanan 200 , 298  ve 299  Sıra No’lu V.U.K Genel Tebliğlerinde yapılan düzenlemelerle aşağıda açıklanmıştır.

3.1. Adisyon Kullanmak Zorunda Olan İşletmeleri

a.  Kurumlar vergisi veya gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olup şehirlerarası karayolları üzerinde hizmet veren lokanta, kafeterya, pastane, kulüp ve benzeri işletmeler, (200 Sıra No’ lu V.U.K. Genel Tebliği)

b. Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan gece kulüpleri, diskotekler, barlar, pavyonlar, gazinolar, meyhaneler, lokantalar, kafeteryalar ve pastane gibi işletmeler (298 Sıra No’ lu V.U.K. Genel Tebliği).

Öte yandan 299 Sıra No’ lu V.U.K. Genel Tebliğinde açıklandığı üzere; 298 Sıra No’ lu V.U.K. Genel Tebliğinde adisyon kullanmak zorunda olduğu açıklanan hizmet işletmelerinin alkollü içki servisi yapmaları halinde adisyon düzenleme mecburiyetleri bulunmaktadır. Alkollü içki servisi yapmayan hizmet işletmelerinin ise adisyon düzenleme zorunlulukları söz konusu değildir.

3.2. Adisyonda Bulunması Gereken Asgari Bilgiler

 Adisyonda asgari olarak aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur.

a. Mükellefi adı, varsa ticaret unvanı, vergi dairesi ve vergi sicil numarası,

b. Hizmetin ve emtianın cinsi ve miktarı,

c. Adisyonun düzenleme tarihi, seri ve sıra numarası,

d. Adisyonun basıldığı matbaaya ilişkin bilgiler,

3.3. Adisyon İle İlgili Diğer Hususlar

a. Adisyon, sunulan hizmetin ve emtianın cins ve miktarını göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir. Adisyonlar anlaşmalı matbaalara bastırılarak kullanılacaktır. Adisyonlarda belirli bir ölçü aranılmayacak, işletmeler ihtiyaçlarına göre ölçüleri belirleyebileceklerdir.

b.  Adisyonlar, müşteriden sipariş alınırken düzenlenecek ve müşterinin masasında, daha sonraki siparişler işlenmek üzere bırakılacaktır. Hizmetin tamamlanmasından sonra adisyon müşteriye ibraz edilecek ve bu adisyona dayanılarak hesap ödenecektir. Ayrıca, müşterinin talebi beklenilmeksizin derhal fatura, fatura vermeyi gerektirmeyen hallerde de perakende satış fişi düzenlenerek adisyonun birinci örneği ile birlikte müşteriye verilecek, ikinci örneği ise işletmede kalacaktır.

c.  Self servis esasına göre işletilen lokanta, kafeterya gibi işletmelerde ayrıca adisyon kullanılmasına gerek bulunmamaktadır.

d. Self servisten maksat, müşterinin yiyecek ve içecek maddelerini alarak kendisine servis yapması ve masaya oturmadan önce fatura veya perakende satış fişini almasıdır. Adisyon kullanmak zorunda bulunan hizmet işletmelerinde; masada servis yapılmasının yanısıra, ayrıca, self servisin ve paket halinde satışların bulunması durumunda, adisyon yalnızca masaya yapılan servisler için kullanılacaktır.

e. Sadece çay, kahve ve meşrubat satımı yapan kahvehane, çay ocağı ve çay bahçesi gibi yerler bilanço veya işletme hesabı esasına göre deftere tabi olsalar veya kurumlar tarafından işletilseler dahi adisyon kullanmayacaklardır. Bu yerlerden alkollü içki servisi yapılanlar ile bilanço esasında defter tutanlar veya kurumlar tarafından işletilenlerde masalara servis yapılarak sandviç, poğaça, pasta, dondurma ve kuruyemiş gibi yiyecek maddeleri de satıldığı takdirde adisyon kullanılacaktır.

f. Lokanta, kafeterya, pastane, kahvehane, çay ocağı, çay bahçesi gibi hizmet işletmelerinde iş hacmi ve özellikleri itibariyle götürü usulde vergilendirilenler hiç bir şekilde adisyon kullanmayacaklardır.

g. Kullanılmayan, düzenlenmeyen veya düzenlenip müşteri masasına konulmayan her bir adisyon için Vergi Usul Kanunu’nun 353’üncü maddesinin 2’nci bendi uyarınca ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

4. Hava Yolu Taşımacılığında Kullanılan Yolcu Biletleri

Uluslararası tarifeli hava yolu taşımacılığı yapan IATA (Uluslararası Hava Taşıyıcıları Birliği) üyesi hava yolu şirketleri tarafından, IATA standartlarına göre yolcu taşıma biletleri düzenlenmekte ve havacılıkla ilgili uluslararası mevzuata uygun olarak, bilet üzerinde bulunması zorunlu bilgileri içeren ve IATA standartlarına göre basımı gerçekleştirilen yolcu biletleri kullanılmaktadır.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 227/1 ve  257/1’ inci maddelerin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkilere dayanılarak hava yolu taşımacılığı yapanların, gerek yurt dışı gerekse de yurt içi uçuşlarına ilişkin IATA kuralları çerçevesinde satış işlemlerine ait kayıtlarının dayanağı olarak tanzim edilen yolcu taşıma biletlerinin 334 Sıra No’lu tebliğde belirtildiği üzere, aşağıdaki esaslara uygun olarak düzenlemeleri gerekli görülmüştür.

4.1. Elektronik Ortamda Düzenlenecek Yolcu Biletleri

Hava yolu taşımacılığı yapan IATA üyesi şirketler tarafından, aşağıdaki asgari bilgileri içeren ve fatura yerine geçen "Elektronik Yolcu Bileti" düzenlenebilecektir.

a. Bu biletlerde;

 

i. Düzenleyenin adı-soyadı/unvanı, adresi, bağlı olduğu vergi dairesi, vergi kimlik numarası,

ii. Yolcunun adı-soyadı, varsa vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, T.C. Kimlik numarası,

iii. Düzenlenme tarihi,

iv. Seri ve sıra numarası (seri no olarak bileti düzenleyen her müstakil şube veya acentenin harf veya rakamlardan oluşan kod numarası, sıra numarası olarak da havayolu şirketinin IATA nezdindeki kod numarası ile başlayan toplam 13 haneli bilet numarası)

v. Yapılan hizmetin nevi ve tutarı

yer alacaktır.

b. Havayolu şirketleri yukarıdaki bilgileri içerir basılı kağıt kullanmak veya kaşe ya da damga tatbik etmek, acenteler de kaşe basmak ve imza atmak suretiyle bilet düzenleyeceklerdir.

c.  Seri ve sıra numaralarının matbaa baskılı olması zorunlu olmayıp, bu numaralar bilgisayar kullanılarak biletin düzenlenmesi esnasında kaydedilebilecektir.

d. Biletler bir örnek düzenlenebilecek, bilet bilgileri elektronik ortamda saklanacaktır.

4.2. Elektronik Ortam Dışında Düzenlenecek Yolcu Biletleri

IATA üyesi olup hava yolu taşımacılığı yapan mükellefler, elektronik ortamda bilet düzenleyebilecekleri gibi mevcut uygulamada düzenlenen, IATA kuralları çerçevesinde tanzim edilen yolcu biletlerini de kullanabileceklerdir.

Bu biletlerin fatura yerine geçen belge olabilmesi için, biletlerde düzenleyenin adı- soyadı/unvanı, yolcunun adı-soyadı, düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası (seri no olarak bileti düzenleyen her müstakil şube veya acentenin harf veya rakamlardan oluşan kod numarası, sıra numarası olarak da havayolu şirketinin IATA nezdindeki kod numarası ile başlayan toplam 13 haneli bilet numarası), yapılan hizmetin nevi ve tutarının bulunması zorunludur. Söz konusu biletler en az iki örnek olarak düzenlenecek, ikinci örnekleri saklanacaktır.

4.3. Düzenlenecek Yolcu Biletlerinde Katma Değer Vergisi Uygulaması

Hava yolu taşımacılığı yapan IATA üyesi şirketler ile ilgili katma değer vergisi, bu faaliyetleri yürütenler tarafından bilette gösterilen vergi dahil tutar üzerinden iç yüzde yoluyla hesaplanıp beyan edilecektir. Yurt dışı taşımalarda katma değer vergisi hesaplanıp beyan edilmeyeceği tabiidir.

Hava yolu taşımacılığı hizmetinden yararlanan katma değer vergisi mükellefleri, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29 ve müteakip maddelerinde düzenlenen vergi indirimine ilişkin hükümlere bağlı kalmak şartıyla, bilette gösterilen vergi dahil tutar üzerinden iç yüzde yoluyla hesapladıkları vergiyi indirim konusu yapabileceklerdir.

4.4. Yolcu Biletlerine İlişkin Bilgi Verme

IATA üyesi olup hava yolu taşımacılığı yapan mükellefler tarafından düzenlenecek biletlerin, anlaşmalı matbaalara bastırılması veya notere tasdik ettirilmesi zorunlu olmayıp, acenteleri tarafından düzenlenenler de dahil olacak şekilde aylık dönemler itibariyle fatura yerine geçmek üzere düzenledikleri yolcu biletlerinin seri ve sıra numaraları ile yurtiçi ve yurtdışı hasılat miktarlarını içeren bilgileri değiştirilemez, silinemez, dışarıdan müdahale edilemez biçimde ve manyetik ortamda (aylık dönemin bitimini izleyen ayın son günü mesai saati bitimine kadar) Maliye Bakanlığı’na göndereceklerdir.

5.Yolcu Listesi

Vergi Usul Kanunu’nun 240’ıncı maddesine göre, şehirlerarasında yapılan yolcu taşımalarında Vergi Usul Kanunu’nun 233’üncü maddesi gereğince yolcu taşıma Vergi Usul Kanunu bileti kesmeye mecbur olan mükellefler, (T.C. Devlet Demiryolları hariç)   taşıtların her seferi için müteselsil seri ve sıra numaralı ve oturma yerlerini planlı şekilde gösteren iki nüsha yolcu listesi düzenlerler ve bu listenin bir nüshasını sefer sonuna kadar taşıtta ve diğer nüshasını işyerinde bulundururlar. Yolcu taşıma biletlerinin komisyoncu veya acenteler tarafından kesilmesi halinde yolcu listeleri 3 nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası bu kimseler tarafından saklanır.

Yolcu listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunur:

a. Yolcu listesini düzenleyen işletmenin adı veya unvanı ile adresi,

b. Taşıtı işleten mükellefin adı, soyadı varsa unvanı, adresi vergi dairesi ve hesap numarası,

c. Taşıtın plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati,

d. Bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarı.

 

Öte yandan, 415 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile kara ve deniz yolu ile şehirlerarası veya uluslararası yolcu taşımacılığı işi yapan firmaların, elektronik ortamda bilet ve yolcu listesi düzenlemelerine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Tebliğde belirtilen şartları taşıyan firmalar, Gelir İdaresi Başkanlığına başvuruda bulunarak elektronik bilet ve elektronik yolcu listesi düzenleme izni alabileceklerdir.

6. Vergi Usul Kanunu’nun 353/2’nci Maddesinde Sayılan Belgelerin Düzenlenmediğinin, Kullanılmadığının, Bulundurulmadığının Düzenlenen Belgelerde Farklı Meblağlara Yer Verildiğinin veya Gerçeğe Aykırı Olarak Düzenlendiğinin Tespiti

Vergi Usul Kanunu’nun 353’üncü maddesinin 2’nci bendine göre ceza kesilmesi için söz konusu belgelerin, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerden (döviz alım/satım belgesi, kıymetli maden alım/satım belgesi, döviz ve kıymetli maden alım/satım belgesi, orman kooperatifleri ödeme cetveli, reçete, dekont, işlem sonuç formları, sigorta poliçeleri, sigorta komisyon gider belgesi, ödünç sözleşmesi, adisyon, ambar tesellüm fişi) olması ve bu belgelerin,

a. Düzenlenmediğinin,

b. Kullanılmadığının,

c. Bulundurulmadığının,

d. Düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin veya

e. Gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin,

 

tespit edilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu belgelerin hiç düzenlenmemiş sayılmasına ilişkin düzenlemelerde mevcut olduğundan söz konusu hususların gerçekleşmesi durumunda da Vergi Usul Kanunu’nun353/2’inci maddesine göre ceza kesilmesi tabidir.

Bu durumların tespit edilmesi halinde bu belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespiti halinde, her bir belge için (01.01.2014 tarihinden geçerli olmak üzere 432 Seri No’lu VUK GT ile değişen miktar)  190 .-TL  özel usulsüzlük cezası kesilir.

Ancak, her bir belge nevine ilişkin olarak kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı her bir tespit için (01.01.2014 tarihinden geçerli olmak üzere 432 Seri No’lu VUK GT ile değişen miktar) 9700.- TL’yi, bir takvim yılı içinde ise (01.01.2014 tarihinden geçerli olmak üzere 432 Seri No’lu VUK GT ile değişen miktar) 97.000.-TL’yi  aşamaz.

6.1. Günlük Müşteri Listesinin Hiç Düzenlememiş Sayılması

Günlük müşteri listesinin hiç düzenlenmemiş sayılmasına ilişkin düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

a. Vergi Usul Kanunu’nun 227’nci maddesinin 3’üncü fıkrasına göre, “Bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır.”

b. 164 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde açıklandığı üzere, mükellefler tarafından kullanılan günlük müşteri listelerinin anlaşmalı matbaalarca basılmış veya bu tebliğin III ve V. bölümlerindeki esaslara göre notere tasdik ettirilmiş olarak kullanılacaktır. Anlaşmalı matbaalara bastırılmamış veya notere tasdik ettirilmemiş belgelerin kullanılması halinde bu belgeler hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

6.2. Adisyonun Hiç Düzenlenmemiş Sayılması

Adisyonun hiç düzenlenmemiş sayılmasına ilişkin düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

a. Vergi Usul Kanunu’nun 227’nci maddesinin 3’üncü fıkrasında; “Bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır. ”

b. 185 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğine göre;  anlaşmalı matbaalara bastırılmamış adisyonlar ile tarih yazılmamış, müşteri masasına veya adisyon masasına bırakılmamış adisyonlar hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

c. 200 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğine göre; müşteri masasına bırakılan adisyonlara düzenlenme saati yazılacaktır. Düzenlenme saati yazılmayan adisyonlar, müşteri masasına konmuş olsa dahi hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

Birden fazla fiilin, tek tutanakla tespiti, ayrı ayrı özel usulsüzlük cezasının kesilmesine engel teşkil etmez.

6.3. Yolcu Listesinin Hiç Düzenlenmemiş Sayılması

Yolcu listesinin hiç düzenlenmemiş sayılmasına ilişkin düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

a. Vergi Usul Kanunu’nun 227’nci maddesinin 3’üncü fıkrasına göre, “Bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır.”

b. 206 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde açıklandığı üzere, en az üç nüsha düzenlenmeyen yolcu listeleri de hiç düzenlenmemiş sayılmaktadır.

c.  164 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde açıklandığı üzere, mükellefler tarafından kullanılan yolcu listelerinin anlaşmalı matbaalarca basılmış veya bu tebliğin III ve V. bölümlerindeki esaslara göre notere tasdik ettirilmiş olarak kullanılacaktır. Anlaşmalı matbaalara bastırılmamış veya notere tasdik ettirilmemiş belgelerin kullanılması halinde bu belgeler hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

 
 

15.09.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.