Prof. Dr. Necdet Sağlam
Anadolu Üniversitesi
İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
nsaglam@anadolu.edu.tr

Bağımsız Denetim Şirketlerine Sermayedarlar Hissedar Olabilir mi?

1- Giriş

Bağımsız denetim şirketleri, finansal tabloların güvenilirliğini sağlamak ve kamu yararına hizmet etmek amacıyla faaliyet gösteren kuruluşlardır. Bu nedenle, bağımsız denetim şirketlerinin yapısı ve ortaklık yapısı sıkı düzenlemelere tabidir. Özellikle, bağımsız denetim şirketlerine sermayedarların hissedar olup olamayacağı konusu hem mevzuat hem de uluslararası düzenleyici kurumlar tarafından dikkatle ele alınan ve üzerinde tartışmalar yapılan bir husustur

2- Mevcut Mevzuat ve Şartlar

Türkiye’de bağımsız denetim şirketi kurmak için sağlanması gereken şartlar, Bağımsız Denetim Yönetmeliği’nin 13. maddesi kapsamında belirlenmiştir. Bunların bazıları şöyledir;

• Bağımsız denetim şirketi bir sermaye şirketi olmalıdır.
• Tüm paylar nama yazılı olmalıdır.
• Ortakların tamamı muhasebe meslek mensubu olmalıdır.
• Sermayenin ve oy haklarının yarısından fazlası denetçilere ait olmalıdır.
• Şirket, denetim ve meslekle ilgili faaliyetlerle sınırlı kalmalıdır.
• Şirket bünyesindeki bağımsız denetçiler tam zamanlı çalışmalıdır.
• Yönetmeliğin 28. maddesine göre, en az iki sorumlu denetçi bulunmalıdır.

Bu kurallar, bağımsızlığı ve denetim kalitesini koruma amacı taşımaktadır. Ancak, son yıllarda uluslararası platformlarda bağımsız denetim şirketlerine özel sermaye yatırımı yapılması tartışmaya açılmış ve bazı ülkelerde uygulamalar başlamıştır.

3- Uluslararası Yaklaşım: IFIAR Raporu ve Yeni Trendler

SPK ve KGK’nında üye olduğu Bağımsız Denetim Düzenleyicileri Uluslararası Forumu (IFIAR), 2024 sonunda denetim şirketlerinin özel sermaye yatırımı kabul etme eğiliminin arttığını belirten bir rapor yayınlamıştır. IFIAR’a göre, bu eğilimin potansiyel fayda ve riskleri şu şekilde sıralanabilir:

Potansiyel Faydalar:

• Teknoloji ve kalite yönetim sistemlerine daha fazla yatırım yapılabilir.
• Denetim şirketleri arasındaki rekabet artabilir.
• Daha iyi fonlanmış denetim şirketlerinin pazar payını genişletebilir.

Potansiyel Riskler:

• Kısa vadeli yatırım getirisine odaklanılması, denetimlerin kârlılığına aşırı vurgu yapılması ve denetim kalitesinin düşmesi,
• Şirketlerin teşvik yapısında değişiklikler, kârın denetim kalitesinin önüne geçmesi ve denetim şirketlerinde gerekli sorgulama kültürü, mesleki şüphecilik ve bağımsızlık anlayışının zayıflaması,
• Bağımsızlık tehditlerinin ve çıkar çatışmalarının artması, (çünkü özel sermaye yatırımcıları genellikle birçok farklı şirkette yatırım sahibidir)
• Özel sermaye yatırımcılarının veya atadıkları yeni yöneticilerin denetim şirketlerinin kamu yararı sorumluluklarını tam olarak anlamaması,
• Denetim şirketlerindeki yetenek kaybı, genç profesyoneller için teşviklerin azalması ve deneyimli denetçilerin sektörden ayrılması.

Yeni yatırımcıların, kamu yararını ilgilendiren kuruluşların denetimlerini daha az kârlı ve cazip görmesi, bu durumun da piyasada denetim hizmeti sunan şirket sayısını azaltması sonucuna neden olabilir. Bu durum, bazı ülkelerde denetim şirketlerinin özel yatırımcılar tarafından desteklenmesine izin veren yeni mevzuatların hazırlandığını göstermektedir. Ancak, IFIAR bu gelişmeleri yakından takip etmekte ve bağımsızlık risklerini minimize etmek için ek düzenlemeler getirilmesini önermektedir.

4- Türkiye’de Bağımsız Denetim Şirketleri için Olası Etkiler

Türkiye’de mevcut yasal çerçeveye göre, bağımsız denetim şirketlerine meslek mensubu olmayan kişilerin ortak olması mümkün değildir. Ancak, özellikle teknoloji yatırımlarının ve finansal desteklerin artması gerekliliği, gelecekte mevzuatta bazı değişikliklerin yapılabileceğini göstermektedir. IFIAR gibi uluslararası kuruluşların görüşleri de dikkate alındığında, Türkiye’de bu konuda düzenlemelerin esnetilmesi ya da yeni denetim mekanizmalarının getirilmesi söz konusu olabilir.

5- Sonuç

Bağımsız denetim şirketlerinin finansal bağımsızlığı ile denetim bağımsızlığı arasındaki hassas denge, yeni yaklaşımlar ve uluslararası uygulamalar ile şekillenecektir. Türkiye’de mevcut yasal düzenlemeler bu konuda katı kurallar içerse de denetim kalitesini koruyarak özel sermaye yatırımının nasıl uygulanabileceği ilerleyen dönemlerde tartışılmaya başlayacaktır. Türkiye’nin uluslararası uygulamaların takip edilmesi ve kamu yararını öncelikli kılan yeni modellerin geliştirilmesi, denetim sektörün geleceği için kritik bir rol oynayacaktır.

Kaynaklar:

• KGK; BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
• https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5216/Bag%CC%86%C4%B1ms%C4%B1z-Denetim-Kurulus%CC%A7u-Yetkilendirmesine-I%CC%87lis%CC%A7kin-Genel-Bilgiler-ve-Yetkilendirme-Bas%CC%A7vurusu
• https://www.ifiar.org/?wpdmdl=17670

11.02.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.