YMM Şefik Şengün Yevmiye ve Kebir Defterlerinin Noterlere Tasdiki Son Bulmaktadır (07.11.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Prof. Dr. Necdet Sağlam
Anadolu Üniversitesi
İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
nsaglam@anadolu.edu.tr

Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi

Bu çalışmada Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Muhasebe Alanındaki Etkileri, Kısa Çalışma Ödeneği Uygulaması, Ücretsiz izin, Ücretli izin ve SGK düzenlemeleri ele alınmıştır. Denetim ve TFRS/TMS uygulamaları başka bir çalışmada ele alınacaktır.

1. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Kısa Çalışma Ödeneği genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.

Kısa çalışma ödeneği ödenen dönemde, prim yatırılan günler için ödeme yapılma imkanı
bulunmamaktadır. Kısa çalışma uygulanan işçiler adına çalışılmayan günler için SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesinin “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilmesi gerekmektedir.

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez. Bu kapsamda, işçilerin çalışmadıkları günler için ödeme yapılacak olup, tamamen faaliyetin durdurulması halinde 1.752,40 TL ile 4.380,99 TL aralığında kısa çalışma ödeneği ödenebilmektedir.

Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile işçinin kendisine ve aylık (her ayın 5’inde) olarak ödenecektir.

Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.

Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır.

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır. İşyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik
koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması
gerekmektedir.

Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.

Yukarıdaki çerçevede 3 aylık kısa çalışma ödeneğinden yararlandığı varsayılarak aşağıda işverene ait gün hesabı yapılmıştır.

23 Mart'ta başlayan kısa çalışma ödeneği için mart ayına ait 21 gün,
Nisan ayı 8 gün hafta tatiline ve 23 Nisan olmak üzere 9 gün,
Mayıs ayında ise 5 hafta sonu ve 19 Mayıs ve 2 gün Ramazan Bayramı olmak üzere 13 gün,
23 Haziran da sona ereceği için haziran ayında 13 güne isabet eden kısım işverence ödenecektir.

MSUGT’da 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-) hesabı üretim ve hizmet sunulması ile ilgili giderlerden çalışmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderleri içerir şeklinde tanımlanmıştır.

Çalışılmayan döneme ait gider ve zararlar yazılmış oldukları gider hesaplarında 7/A Seçeneğinde ilgili yansıtma hesabın alacağı karşılığı bu hesabın borcuna kaydedilir.

2020 Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarına ait kısa çalışma ödeneğinin işverene düşen kısmı değişken giderdir ve aşağıdaki gibi kayda alınır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

720 DİREKT İŞCİLİK GİD. HS. X

730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. X

760 PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİDERLERİ HS. X

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. X

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. X

361 ÖDENECEK SGK KESİNTİLERİ HS. X

335 PERSONELE BORÇLAR X

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Geçici vergi dönemi sonunda yukarıdaki kayıttaki tutar 680 Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları hesabına (-) aktarılır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR. HS (-) X

720 DİREKT İŞCİLİK GİD. HS. X

730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. X

760 PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİDERLERİ HS. X

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Hizmet işletmelerinde ise kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS. X

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. X

361 ÖDENECEK SGK KESİNTİLERİ HS. X

335 PERSONELE BORÇLAR X

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Geçici vergi dönemi sonunda yukarıdaki kayıttaki tutar 680 Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları hesabına (-) aktarılır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR.HS (-) X

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HS. X

--------------------------------------------/------------------------------------------------

2- ÜCRETSİZ İZİN

İş Kanunu'nda 24 ve 25. maddelerinde düzenleniyor: ekonomik sebepler nedeniyle işveren ücretsiz izin verebilir. İşyerinde ücretsiz izin uygulanabilmesi için işçinin de rızası ve yazılı onayı gerekir. Eğer onay olmadan ücretsiz izin verilirse çalışan tek taraflı iş sözleşmesini fesh edip, tazminatını alır. Ücretsiz iznin de belirli bir süresi olmalıdır, ucu açık olamaz ve bu süre de karşılıklı anlaşmada belirtilmelidir. Eğer iş zorlayıcı sebepten durduysa, işveren ilk hafta işçiye yarım ücret öder.

Ücretsiz izne ayrılıp da işsizlik sigortasından yararlanamayanlara devlet İşsizlik Fonu’ndan günlük 39.24 lira ödeme yapmaktadır. Bu uygulamadan15 Mart tarihinden itibaren ücretsiz izne çıkartılanlar da yararlanacaktır.

İşin daha da vahimi kanunda tanınan bir aylık süre geçildiğinde, çalışanın iş sözleşmesi askıya alınıyor ve hem çalışan hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasından da yararlanamıyor.

Muhasebe kaydı yukarıdaki gibi yapılır.

3- ÜCRETLİ İZİN VE YILLIK İZİN KULLANIMI

Korona virüs nedeniyle işverenler çalışanların tamamına veya bir kısmına ücretli izin verebilirler.

Diğer taraftan İş kanunun, 1 Nisan ile ekim sonuna kadar işverene toplu izin verme imkanı tanıyor. İşveren izin kurulu izin çizelgelerini, toplu izne çıkacak işçiler, aynı zamanda izne başlayacak ve yol izni isteklerine göre her işçinin izin süresinin bitimini gösterecek biçimde düzenler ve ilan eder.

2020 Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarına ait ücretli izinler ve yıllık izin değişken giderdir.

Ücretli izinler ve yıllık izin aşağıdaki gibi kayda alınır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

720 DİREKT İŞCİLİK GİD. HS. X

730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. X

760 PAZARLAMA SAT.DAĞ.GİD.HS. X

770 GENEL YÖNETİM GİD. HS. X

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. X

361 ÖDENECEK SGK KESİNTİLERİ HS. X

335 PERSONELE BORÇLAR X

--------------------------------------------/-----------------------------------------------

Geçici vergi dönemi sonunda yukarıdaki kayıttaki tutar 680 Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları hesabına (-) aktarılır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HS (-) X

721 DİREKT İŞCİLİK GİD. YANSITMA HS. X

731 GENEL ÜRETİM GİD. YANSITMA HS. X

761 PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİD.YANSITMA HS. X

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HS.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Hizmet işletmelerinde ise kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS. X

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. X

361 ÖDENECEK SGK KESİNTİLERİ HS. X

335 PERSONELE BORÇLAR X

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Geçici vergi dönemi sonunda yukarıdaki kayıttaki tutar 680 Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları hesabına (-) aktarılır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR. HS (-) X

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HS. X

--------------------------------------------/------------------------------------------------

4- SABİT VE DEĞİŞKEN GİDERLER

Doğal afet, arıza, korona virüs gibi işe ara verildiği dönemlerde oluşan sabit ve değişken giderlerin çalışılmayan kısım amortisman ve giderlerinin önemi ve mali tablolara etkisi alınması konusunda Gelir İdaresi Başkanlığının özelgeleri bulunmaktadır.

Tekdüzen muhasebe sisteminin uygulanmasına ilişkin açıklamalar, 26/12/1992 tarih ve 21447 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve daha sonra bu konuda yayımlanan diğer tebliğlerde yapılmış bulunmaktadır.

Buna göre, "680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları" hesabının işleyişi şu şekildedir: Üretimle ilgili olan ancak çalışmayan kısım veya dönemlere ait olan giderler, "721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma" ve "731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma" hesapları aracılığı ile bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonunda da bu hesap, "690 Dönem Karı veya Zararı" hesabına devredilerek kapatılır.

Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere, çalışılmayan dönemlere isabet eden maliyetler üretilen mamul maliyetleri ile ilişkilendirilmeyecek, yani diğer bir deyişle sözkonusu maliyetler "151 Yarı Mamuller - Üretim, 152 Mamuller" hesaplarına aktarılmayarak, "680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları" hesabında gösterilecektir.

Diğer bir özelgede ise; şirketin ana faaliyet konusu kapsamında belirli dönemlerde tam kapasite ile çalışılamaması durumunda kapasite raporunda belirtilen ürün miktarları ile fiili gerçekleşen üretim miktarı oranlanmak koşulu ile bulunan hesaplama doğrultusunda çalışmayan kısım giderlerinin ne şekilde hesaplanması gerektiği hususunda görüş verilmiştir.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 275 inci maddesinde "İmal edilen emtianın (Tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder:

1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;

2. Mamule isabet eden işçilik;

3. Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse;

4. Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.);

5. Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.

Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarı ki unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebilirler." hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre genel imal giderlerinden mamule düşen hissenin imal edilen emtianın maliyet bedeline dahil edilmesi gerekmektedir.

Bilindiği üzere, 1 sıra no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'nin Muhasebe Usul ve Esasları/V-Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları başlığı altında yer alan C-Hesap Planı Açıklamaları bölümünde "680-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları" hesabında; "Üretimle ilgili giderlerden çalışmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderleri içerir." açıklamalarına yer verilmiştir.

Buna göre; maliyet dönemi içerisinde üretimle ilgili giderlerden oluşmak şartıyla çalışmayan kısım ve dönemlere ait giderlerin "680-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları" hesabı borçlandırılarak muhasebeleştirilmesi mümkün bulunmaktadır.

İşletmelerin kira, amortisman vb. sabit giderleri işe ara verildiği ay içinde ilgili maliyet hesaplarına alınır ve geçici vergi dönemi sonunda 680-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları hesabına alınır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

720 DİREKT İŞCİLİK GİD. HS. X

730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. X

760 PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİDERLERİ HS. X

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. X

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS. X

268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS. X

335 PERSONELE BORÇLAR X

360 ÖDENECEK VERGİ VE FON.HS. X

361 ÖDENECEK SGK KES. HS. X

320 SATICILAR HS

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Geçici vergi dönemi sonunda yukarıdaki kayıttaki tutar 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları hesabına (-) aktarılır.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HS (-) X

721 DİREKT İŞCİLİK GİD. YANSITMA HS. X

731 GENEL ÜRETİM GİD. YANSITMA HS. X

761 PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİD.YANSITMA HS. X

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HS.

--------------------------------------------/------------------------------------------------

14.04.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)