Muzaffer Emekçi
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Başmüfettişi
muzafferemekci@gmail.com

TSRS ve GDS’ler Bağlamında TÜPRAŞ 2024 Entegre Faaliyet Raporunun İncelenmesi

A. Giriş

Bilindiği üzere, Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB) tarafından yayınlanan standartların birebir Türkçe çevirisi yapılarak,

• TSRS S1 Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler ile TSRS S2 İklimle İlgili Açıklamalar,
• Güvence Denetim Standartları GDS 3000 Tarihi Finansal Bilgilerin Bağımsız Denetimi veya Sınırlı Bağımsız Denetimi Dışındaki Güvence Denetimleri ile GDS 3410 Sera Gazı Beyanlarına İlişkin Güvence Denetimleri,
• Sürdürülebilirlik güvence denetimlerine ilişkin uygulama rehberi GDS 3000’in Sürdürülebilirlik ve Diğer Genişletilmiş Dış Raporlama Güvence Denetimlerine Uygulanmasına İlişkin Zorunlu Olmayan Rehber,

Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) tarafından mevzuatımıza kazandırılmıştır.

Zorunluluk kapsamına giren işletmeler, uluslararası raporlarla tam uyumlu ve karşılaştırılabilir olarak, 2024 yılına ait sürdürülebilirliğe ilişkin faaliyet sonuçlarını, TSRS hükümleri kapsamında, geçiş hükümleri gereği, en geç 30/09/2025 tarihine kadar raporlayacak; raporlar zorunlu sürdürülebilirlik güvence denetimine tabi tutulacaktır.

Küresel geçerliliği olacak TSRS’lere uygun raporlama yapan şirketler, ayrıca, gönüllü olarak Küresel Raporlama Girişimi (GRI), Sürdürülebilirlik Muhasebesi Standartları Kurulu (SASB), İklim ile Bağlantılı Finansal Beyanlar Görev Gücü (TCFD), Karbon Saydamlık Projesi (CDP) vb. raporlama standartlarına göre de rapor hazırlayabilecektir.

TSRS’lerde şekil açısından herhangi bir format öngörülmeyen Raporlarda;  

• Yönetişim, Strateji, Risk yönetimi, Metrikler ve Hedefler başlıklı 4 bölüm bulunacak,
• Faaliyet raporu, sürdürülebilirlik raporu, strateji raporu, entegre rapor vb. adlar altında ya da ayrı bir şekilde sunulabilecek,
• İşletmeler, Standartların geçiş hükümlerinde belirtilen Kapsam 3 Sera Gazı Emisyonları ile ilgili muafiyetlerden faydalanabilecektir.

Öte yandan, Güvence denetimlerinin yürütülmesinde denetçilere yardımcı olmayı amaçlayan ve zorunlu olmayan uygulama rehberi olan ‘GDS 3000’in Genişletilmiş Dış Raporlama (GDR) Güvence Denetimlerine Uygulanmasına İlişkin Zorunlu Olmayan Rehber’ KGK tarafından yayımlanmış, Rehber’in ‘Güvence Raporunun İçeriği’ bölümü 407’nci paragrafında;

• Bu bölümün sonunda yer alan örnek güvence raporları I ve II’nin bir Makul Güvence Raporunun ve bir Sınırlı Güvence Raporunun gerekli unsurları ve
• Denetçinin, hedef kullanıcıların edineceği anlayış için yararlı olduğunu düşünebileceği ilave bilgi örneklerinin verildiği,

Belirtilmiş ise de, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB) tarafından ISSA 5000 (SGDS 5000)’de getirileceği söylenen rapor formatına yer verilmemiştir!

ISSB tarafından çıkarılan standartların Türkiye ile hemen hemen eş zamanlı olması; yürürlük tarihi, geçiş hükümleri ve uygulamanın başlangıç tarihlerinin aynı olması nedeniyle TSRS’ye uygun yazılacak raporlar tüm ülkelerle birlikte ilk olma özelliği taşıyacaktır.

Makalemizde, raporlamaların kalitesi bakımından ‘pilot ülke olma iddialı’ Türkiye ile birlikte dünyada, bu alandaki ilklerden birisi olan incelemeye değer Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi (Tüpraş)’ın hazırlamış olduğu, 2024 Entegre Faaliyet Raporu[1] analiz edilmiştir.

B. Tüpraş 2024 Entegre Faaliyet Raporu

Tüpraş tarafından hazırlanan sözkonusu rapordaki bilgiler, özet itibariyle aşağıda izah edilmiştir:

1. Rapor Hakkında

Tüpraş ve konsolidasyona tabi bağlı kuruluşlarının, finansal ve finansal olmayan performanslarının paydaşlarına sunulduğu 1 Ocak 2024 - 31 Aralık 2024 dönemini kapsayan GRI Universal Standards 2021’e uyumlu olarak hazırlanan Tüpraş 2024 Entegre Faaliyet Raporunda;

• Rapor aracılığıyla finansal ve finansal olmayan performansını, yıllık faaliyetlerini, çifte önemlilik yaklaşımıyla belirlediği öncelikli konuları ve öncelikli konularının etki boyutlarını, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları doğrultusunda, TSRS 1 ve TSRS 2 hükümlerine tam uyumlu olduğu, GRI Universal Standards 2021’e uyumlu olarak hazırlandığı, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) faaliyet raporlamasına ilişkin asgari gereklilikleriyle de uyumlu olarak hazırlandığı,
• Finansal bilgiler için bağımsız denetime dair makul güvence ile TSRS 1 ve TSRS 2 raporlaması ve seçilen finansal olmayan bilgiler için GDS 3000 ve 3410 Güvence Denetim Standartlarına uygun sınırlı güvence alındığı,
• Bağımsız denetçi raporu, güvence beyanları ve raporlama kılavuzunun raporun Ekler  bölümünde yer aldığı,
• TSRS 2’nin Sektör Bazlı Uygulanmasına İlişkin Rehberden Tüpraş ve Tüpraş Trading için Petrol ve Gaz - Rafineri ve Pazarlama, DİTAŞ için Deniz Taşımacılığı, Körfez Ulaştırma için Demiryolu Taşımacılığı, Entek için Elektrik Tesisleri ve Güç Jeneratörleri ve Tüpraş Enerji Girişimleri A.Ş. için Mühendislik ve İnşaat Hizmetleri ciltlerinin rehber olarak seçildiği,
• TSRS kapsamında denetlenen konularla ilgili Tüpraş'ın açıklamalarının raporun TSRS Endeksi'nde yer aldığı Raporda, TSRS, GRI 11 Petrol ve Gaz Sektörü Standardı, SASB, Petrol ve Gaz Endüstrisi  Rafinaj ve Pazarlama Standardı çerçeve ve standartları ile ÇSY (Çevre, Sosyal, Yönetişim) gerekliliklerinin gözönünde bulundurulduğu,

Belirtilmiştir.

2. Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Bağımsız Denetçi Raporu

Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi (“Şirket”) ile bağlı ortaklıklarının (“Grup”) 1 Ocak - 31 Aralık 2024 hesap dönemine ilişkin yıllık faaliyet raporunun, makul güvence elde etmek için yapılan denetimi sonucu;

• Bağımsız Denetçi görüşüne göre, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan konsolide finansal bilgiler ile Yönetim Kurulunun Grup’un durumu hakkında yaptığı irdelemelerin, tüm önemli yönleriyle, denetlenen tam set konsolide finansal tablolarla ve bağımsız denetim sırasında elde edilen bilgilerle tutarlı ve gerçeği yansıtmakta olduğu,
• Bağımsız denetimin, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) bağımsız denetim standartları ile KGK bağımsız denetim standartları ve Etik Kuralları’na uygun olarak Tüpraş’tan bağımsız olarak yürütüldüğü,
• Tüpraş ve Bağlı Ortaklıklarının (Grup), 1 Ocak – 31 Aralık 2024 hesap dönemine ilişkin tam set konsolide finansal tabloları hakkında 17 Şubat 2025 tarihli denetçi raporunda olumlu görüş bildirildiği,

Belirtilmiştir.

3. Finansal Tablolara İlişkin Bağımsız Denetçi Raporu (Görüş)

• Grup’un 31 Aralık 2024 tarihli konsolide finansal durum tablosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; konsolide kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu, konsolide özkaynak değişim tablosu ve konsolide nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dâhil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan konsolide finansal tablolarının denetlendiği,
• Konsolide finansal tabloların, Grup’un 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla konsolide finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait konsolide finansal performansını ve konsolide nakit akışlarının, Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına (“TFRS’lere”) uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunulduğu,

İzah edilmiştir.

4. Tüpraş’ta Çifte Önemlilik

“Tüpraş, paydaş beklentilerini ve küresel trendler ışığında sürdürülebilirlik önceliklerini düzenli olarak dinamik önceliklendirme yaklaşımıyla gözden geçirmektedir. Şirket, 2024 yılında öncelikli konularını gözden geçirerek Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) kapsamında Çifte Önemlilik (Double Materiality) yöntemini benimsemiş; Şirket faaliyetlerinin çevre ve insan üzerindeki etkilerini “çevresel ve sosyal açıdan önemlilik”, çevresel ve sosyal konuların Şirket faaliyetleri üzerindeki etkilerini ise “finansal açıdan önemlilik” bakımından değerlendirmiştir.

Analiz kapsamında, i) küresel trendler ve dış çevre analizi, ii) peer analizi ve iii) öncelikli konuların etkilerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi olmak üzere 3 adımdan oluşan süreç tamamlanmıştır.”

5. Sürdürülebilirlik Hedefleri ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA)’lara Katkı

Raporda;

• İklim değişikliğiyle mücadele, enerji dönüşümü, enerji yönetimi, operasyonel mükemmellik, Ar-Ge ve İnovasyon, Sağlıklı ve Güvenli İşyeri, Proses Emniyeti gibi hususlar Öncelikli Konu,
• 2050 karbon nötr hedefi doğrultusunda Kapsam 1 ve 2 emisyonlarının azaltılması, sıfır karbonlu elektrik üretim gücünün arttırılması, yeni işe alımlarda kadın oranının arttırılması, proses emniyeti kaza frekansının azaltılması gibi hususlar İklim Hedefi,

Olarak belirlenmiş, baz yıla göre 2023, 2024 gerçekleşme ile 2026, 2030 ve 2035 hedef yıllarında, üst yönetim ücretlendirmesine yönelik performans hedefi, katkı sağlanan SKA’lar tablo şeklinde sunulmuştur.

6. Kurumsal Yönetim

“Tüpraş’ın faaliyetlerinin denetim ve gözetimi için Yönetim Kurulu’na bağlı olarak; Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi, Denetim, Etik Kurul ve Disiplin Kurulu, Sürdürülebilirlik Komitesi, Bilgi Güvenliği vb. Komiteler görev yapmaktadır.”

7. Risk Yönetimi, İç Kontrol Sistemi Ve İç Denetim

“Kurumsal risk yönetimi süreci, Tüpraş Yönetim Kurulu tarafından oluşturulan Risk Yönetim Komitesi tarafından gözetilmekte ve gerekli bilgiler Yönetim Kurulu’na sunulmaktadır. Komite, Şirket’in varlığını, gelişmesini ve devamlılığını tehlikeye düşürebilecek risklerin erken teşhisi, tespit edilen risklerle ilgili gerekli önlemlerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla çalışmalar yapmaktadır.

Tüpraş’ta iç kontrol sistemi; iş akışlarının içerisinde yer alan standartlar, görev tanımları, yetkilendirme sistemi, politikalar ve yazılı prosedürlerden oluşmaktadır. İç kontrol sistemi, İç Denetim Müdürlüğü tarafından proaktif bir yöntemle risk temelli denetim planları doğrultusunda takip edilmektedir.”

8. Vergi Yaklaşımı

Tüpraş, bir bağımsız denetim firmasından aldığı tam tasdik hizmeti kapsamında, her hesap dönemi sonunda bütün hesap ve vergi işlemlerini yeminli mali müşavirlere düzenlenen tasdik raporlarıyla bir dış güvence de oluşturmaktadır.

9. AB Taksonomisi

Şirket, ilk defa 2023 yılında AB taksonomi raporlama yükümlülüklerine göre gönüllü olarak AB Taksonomisi’ne uyumluluk çalışması yürütmüş, Grup’un i) konsolide yatırım harcamaları, ii) konsolide operasyonel harcamaları ve iii) konsolide ciro elde ettiği faaliyetleri AB Taksonomi Yonetmeliği’ne gore iklim ve çevre hedeflerine uyum düzeyi açısından uygun ve uyumlu olarak sınıflandırılmıştır.

10. Döngüsel Ekonomi

“Tüpraş, yeni teknolojiler kullanarak sıfır deşarj, sıfır atık, maksimum geri kazanım ve minimum doğal kaynak tüketimi hedefleri doğrultusunda döngüsel ekonomi odaklı sürdürülebilir rafinaj stratejilerine önemli katkılar sunmuş, ayrıca, su ve atık yönetimi ile geri kazanım alanlarında döngüsel ekonomiye katkı sağlamak amacıyla, 3 adet AB destekli proje üzerinde çalışmalarını sürdürmüştür.

Bu alandaki AB Ufuk2020 projeleri kapsamında atıkların tekrar değerlendirilebileceği süreçler ve teknolojiler geliştirilmekte, böylece hem çevreye hem de ekonomiye katkı sunulmaktadır.”

11. Sürdürülebilirlik İlkelerine Uyum Beyanı

“SPK’nın “uy ya da açıkla” yaklaşımı ile kapsamında “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi”nde belirtilen ilkelerin birçoğuna uyum sağlanmış, ilkelerin bir kısmında, uygulamada yaşanan zorluklar, genel ulusal ve uluslararası arenadaki belirsizlikler, bazı ilkelerin Şirket’in mevcut yapısı ile tam örtüşmemesi, devam eden çalışmalarda elde edilecek bulgulara göre uyum esaslarının belirlenecek olması gibi nedenlerle tam uyum henüz sağlanamamıştır.

Çevre Yönetimi, Enerji Verimliliği, Sağlık ve Emniyet Uygulamaları ve Toplumsal Sorumluluk başlığı yanı sıra İnsan Kaynakları bölümlerinde detaylı olarak açıklanmış olup, henüz tam uyum sağlanamayan başlıca ilkeler hakkında ise açıklamalarda bulunulmuştur.”

12. Riskin Erken Saptanması Sistemi ve Komitesi Hakkında Denetçi Raporu

• Riskin erken saptanması sistemi ve 2 üyeden oluşan komitesi kurulmuş olup, Şirket’in varlığını, gelişmesini tehlikeye düşüren sebeplerin erken teşhisi, bunun için gerekli önlemler ile çarelerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacına yönelik olarak hazırlanan raporlar Yönetim Kurulu’na sunulmuş,
• Bağımsız denetçi tarafından yürütülen denetim sonucunda, Şirket’in riskin erken saptanması sistemi ve komitesinin, tüm önemli yönleriyle, TTK’nın 378’inci maddesi çerçevesinde yeterli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

13. Bağımsız Denetçi Raporu

KGK Bağımsız Denetim Standartları ve Etik Kuralları’na uygun olarak;

• Şirket ile bağlı ortaklıklarının 31 Aralık 2024 tarihli konsolide finansal durum tablosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; konsolide kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu, konsolide özkaynak değişim tablosu ve konsolide nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dâhil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan konsolide finansal tabloları denetlenmiş,
• Bağımsız denetçi görüşüne göre konsolide finansal tabloların, Grup’un 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla konsolide finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait konsolide finansal performansını ve konsolide nakit akışlarını, TFRS’ye uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunduğu,

Belirtilmiştir.

14. Bağımsız Güvence Raporu

Tüpraş’ın 31 Aralık 2024 tarihinde sona eren yıl itibariyle hazırlanmış olan 2024 Entegre Faaliyet Raporundaki seçilmiş;

• Sosyal Göstergeler: Çalışan demografisi, eğitim ve gelişim programları, çalışan sağlığı, müşteri memnuniyeti, iş sağlığı ve güvenliği verileri,
• Ekonomik Göstergeler: Tedarik performansı, ekonomik ve idari performans göstergeleri, yönetişim, operasyonel, AB Taksonomisi,
• Çifte Önemlilik Çevresel Göstergeler: Emisyon yönetimi, enerji yönetimi, su yönetimi, atık ve döküntü yönetimi,

konularında Seçilmiş Sürdürülebilirlik Bilgilerinin raporlanmasına yardımcı olmak amacıyla hazırlanan Raporda;

• Şirketin seçilen bilgilerin GRI Standartlarına uygun hazırlanması, toplanması ve sunulması ile denetçiye sunulan dökümantasyonun tamlığı ve doğruluğu ile belgelerin hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermediğini makul ölçüde garanti eden iç yönetimden sorumlu olduğu,
• Sınırlı güvence elde etmek için yapılan güvence çalışmasının, GDS 3000 ve GDS 3410’a uygun olarak yürütüldüğü, etik standartlara uyum gösterildiği, kapsamlı bir kalite kontrol sistemi sürdürüldüğü,
• Seçilmiş bilgilere dair olarak ilgili personelle yüz yüze görüşülmüş, diğer personelle çevrim içi görüşmeler ve diğer lokasyonlar için örneklem bazında kanıtlar gözden geçirilmiş, seçilmiş bilgiler üzerinde örneklem bazında doğruluk testleri uygulanmış, iç dökümantasyon kullanılmış, temel süreçler ile kontrol tasarım ve uygulamaları değerlendirilmiş, yapılan hesaplamalar örneklem bazında kontrol edilmiş, Entegre Faaliyet Raporundaki açıklama ve sunum değerlendirilmiş,
• Uygulanan prosedürler ve elde edilen kanıtlar sonucu seçilmiş bilgilerin tüm önemli hususlar açısından GRI Standartlarının gerekliliklerine göre hazırlanmadığı konusunda herhangi bir bulguya rastlanılmadığı,

Belirtilmiştir.

15. TSRS Kapsamında Sınırlı Güvence Raporu

• Güvence denetiminin, önceki dönemlere ilişkin bilgileri, 2024 Yılı Entegre Faaliyet Raporu’nda yer alan diğer bilgileri ve Sürdürülebilirlik Bilgileri veya 2024 Yılı Entegre Faaliyet Raporu ile ilişkilendirilen diğer bilgileri kapsamadığı, bunlara ilişkin bir güvence sonucu açıklanmadığı,
• Grup’un  2024 Entegre Faaliyet Raporu’nun “Ekler” bölümünde “TSRS Endeksi” alt bölümünde yer alan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları 1 “Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler” ve Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları 2 “İklimle İlgili Açıklamalar”a uygun olarak sunulan bilgiler (“Sürdürülebilirlik Bilgileri”) hakkında sınırlı güvence denetimi yapıldığı,
• Denetimi yapılan Sürdürülebilirlik Bilgilerinin tüm önemli yönleriyle TSRS’ye göre hazırlanmadığı kanaatine varılmasına sebep olacak herhangi bir hususun dikkati çekmediği,
• Sürdürülebilirlik Bilgilerinin, bilimsel ve ekonomik bilgi eksikliklerinden kaynaklanan yapısal belirsizliklere maruz kaldığı, sera gazı emisyonlarının hesaplanmasında bilimsel bilginin yetersizliğinin belirsizliğe yol açtığı, ayrıca, gelecekteki muhtemel fiziksel ve geçiş dönemi iklim risklerinin olasılığı, zamanlaması ve etkilerine ilişkin veri eksikliği nedeniyle, Sürdürülebilirlik Bilgilerinin iklimle ilgili senaryolara dayalı belirsizlikler içerdiği,

İzah edilmiştir.

Ayrıca,

• Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Sürdürülebilirlik Bilgileri’ne İlişkin Sorumlulukları başlığı altında;
  • Grup Yönetiminin; Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin TSRS’lere uygun olarak hazırlanması, bilgilerin hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlıklar içermeyecek şekilde iç kontrolün tasarlanması, uygulanması ve sürdürülmesi, uygun sürdürülebilirlik raporlama yöntemlerinin seçimi ve uygulanması ile koşullara uygun makul varsayımlar ve tahminlerin yapılmasından,
  • Üst yönetimin ise Grup’un sürdürülebilirlik raporlama sürecinin gözetiminden sorumlu olduğu,
• Bağımsız Denetçinin Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin Sınırlı Güvence Denetimine İlişkin Sorumlulukları başlığı altında;
  • Bağımsız Denetçinin; Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlıklar içerip içermediği hakkında sınırlı bir güvence elde etmek için güvence çalışmasını planlamak ve yürütmek, elde edilen kanıtlara ve uygulanan prosedürlere dayanarak bağımsız bir sonuca ulaşmak ve Grup yönetimine ulaşılan sonucu bildirmekten sorumlu olduğu;
  • Yönetim tarafından hazırlanan Sürdürülebilirlik Bilgileri hakkında bağımsız bir sonuç bildirmekle sorumlu olunduğu için, bağımsızlığımızın tehlikeye girmemesi adına Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin hazırlanma sürecine dâhil olmalarına izin verilmediği,
• Mesleki Standartların Uygulanması başlığı altında;
  • GDS 3000 “Tarihi Finansal Bilgilerin Bağımsız Denetimi veya Sınırlı Bağımsız Denetimi Dışındaki Diğer Güvence Denetimleri” ve Sürdürülebilirlik Bilgilerinde yer alan sera gazı emisyonlarına ilişkin olarak GDS “3410 Sera Gazı Beyanlarına İlişkin Güvence Denetimleri”ne uygun olarak sınırlı güvence denetiminin gerçekleştirildiği,
• Bağımsızlık ve Kalite Kontrol başlığı altında;
  • KGK tarafından yayımlanan Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar’daki bağımsızlık hükümleri ve diğer etik hükümlere uygun davranıldığı, Bağımsız Denetim Şirketinin Kalite Yönetim Standardı 1 hükümlerini uygulamakta olduğu ve bu doğrultuda etik hükümler, mesleki standartlar ve geçerli mevzuat hükümlerine uygunluk konusunda yazılı politika ve prosedürler dâhil, kapsamlı bir kalite kontrol sisteminin sürdürüldüğü,
  • Çalışmaların Denetçiler ve sürdürülebilirlik ve risk uzmanlarından oluşan bağımsız ve çok disiplinli bir ekip tarafından yürütüldüğü, Grup’un iklim ve sürdürülebilirlikle ilişkili risk ve fırsatlarına yönelik bilgilerin ve varsayımların makuliyetini değerlendirmeye yardımcı olmak için uzman ekibin çalışmalarının kullanıldığı, verilen güvence sonucundan tek başlarına sorumlu oldukları,
• Güvence Sonucuna Dayanak Olarak Yürütülen Çalışmanın Özeti başlığı altında;
  • Sürdürülebilirlik Bilgileri’nde önemli yanlışlıkların ortaya çıkma olasılığının yüksek olduğu belirlenen alanları ele almak için çalışmaların planlandığı ve yerine getirildiği, uygulanan prosedürlerin mesleki muhakemelerie dayandığı,
  • Denetimlerini yürütürken;
    • Anahtar konumdaki kıdemli personel ile raporlama dönemine ait Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin elde edilmesi için uygulamada olan süreçleri anlamak için yüz yüze ve çevrimiçi görüşmeler yapıldığı,
    • En büyük üretim kapasitesine sahip tesisde saha ziyaretleri gerçekleştirildiği, ziyaret edilen her sahada, uygun hallerde, destekleyici kayıtlara giden veya kayıtlardan alınan sınırlı sayıda Sürdürülebilirlik Bilgilerinin incelendiği,
    • Sürdürülebilirlik ile ilgili bilgileri değerlendirmek ve incelemek için Grup’un iç dokümantasyonunun kullanıldığı,
    • Sürdürülebilirlik ile ilgili bilgilerin açıklanmasının ve sunumunun değerlendirilmesinin gerçekleştirildiği,
    • Sorgulamalar yoluyla, Sürdürülebilirlik Bilgileri’nin hazırlanmasıyla ilgili Grup’un kontrol çevresi ve bilgi sistemleri konusunda kanaat edinildiği, ancak, belirli kontrol faaliyetlerinin tasarımının değerlendirilemediği, bunların uygulanmasıyla ilgili kanıt elde edilmediği, işleyiş etkinliklerinin test edilmediği,
    • Grup’un tahmin geliştirme yöntemlerinin uygun olup olmadığı ve tutarlı bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı değerlendirildiği, ancak prosedürlerin, tahminlerin dayandığı verilerin test edilmesini veya Grup’un tahminlerini değerlendirmek için kendi tahminlerinin geliştirilmesini içermediği,

İzah edilmiştir.

“Sınırlı güvence denetiminde uygulanan prosedürler, nitelik ve zamanlama açısından makul güvence denetiminden farklıdır ve kapsamı daha dardır. Sonuç olarak, sınırlı güvence denetimi sonucunda sağlanan güvence seviyesi, makul güvence denetimi yürütülmüş olsaydı elde edilecek güvence seviyesinden önemli ölçüde daha düşüktür.”

16. Sürdürülebilirlikle İlgili Risk ve Fırsatlar

• Operasyonel mükemmellik, sağlıklı ve güvenli işyeri, proses emniyeti, veri güvenliği, siber güvenlik, dijitalleşme Öncelikli Konular,
• Operasyonel risk, teknik emniyet ve çevri riski, finansal risk, itibar riski, Risk Kategorileri,
• Emre amadelik puanının azalması, deprem kaynaklı yapı envanterinde oluşacak hasar, endüstriyel kontrol sistemleri iş süreklilği, Sürdürülebilirlikle İlgili Riskler,

Olarak belirlendikten sonra, bunların tanımı ve özellikleri, her bir konu hakkında Tüpraş’ın yaklaşımı, aksiyon ve bağımlılıkları, ayrıca bunların Etki, Olasılık ve Vade düzeyleri tablo şeklinde sunulmuştur.

17. TSRS Endeksi

TSRS 1 Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler ve TSRS 2 İklimle İlgili Açıklamalar başlıkları altında;

• Tüpraş’ın beyanları, ilgili TSRS 1 Hükümleri, Tüpraş’ın Açıklaması, İlgili Kaynak/Bölüm/Bağlantı sütun başlıklarıyla sunulmuş,
• Bu sütun başlıkları altında ise yönetişim, strateji, risk yönetimi, metrik ve hedefler konuları ayrıntılı bir şekilde tablo şeklinde oldukça detaylı bir biçimde anlatılmıştır.

18. SASB Endeksi

TSRS Sektör Bazlı Uygulanmasına İlişkin Rehber başlığı ve; TSRS Cilt 13. Petrol ve Gaz-Rafineri ve Pazarlama (Tüpraş), TSRS Cilt 67. Demiryoli Taşımacılığı (Körfez Ulaştırma), TSRS Cilt 66. Deniz Taşımacılığı (Ditaş) TSRS Cilt 32. Elektrik Tesisleri ve Güç Jeneratörleri (Entek) alt  başlıkları altında düzenlenen;

• Tablo 1. Sürdürülebilirlik Açıklama Konuları ve Muhasebe Metrikleri;
  • Sera Gazı Emisyonları, Hava Kalitesi, Su Yönetimi, Tehlikeli Madde Yönetimi vb. konulardaki; hesaplama metriği, kategori, ölçüm birimi, kod başlıklarıyla açıklamalar yapılmış,
• Tablo 2. Faaliyet Metrikleri;
  • Ham petrol ve diğer hammaddelerin rafine edilmesi, Rafinaj kapasitesi Faaliyet Metriği, Kategori, Ölçüm Birimi ve Kod açıklamalarıyla birlikte sunulmuştur.

19. GRI İçerik Endeksi

Kullanım Beyanı: Tüpraş için 2024 yılı için GRI Standartlarına uygun raporlama yapmıştır

Kullanılan GRI 1: GRI Temel Esaslar 2021

GRI Sektör Standardı: GRI 11: Petrol ve Gaz Sektörü 2021.

Bilahare hazırlanan tabloda GRI Standardı, Açıklamalar, Bildirim Yeri, Verilmeyen Bilginin Açıklaması, Sektör Standardı Referans Numarası sütun başlıklarıyla;

•  Genel Açıklamalar,
• Öncelikli Konular GRI 2 (İklim Değişikliğiyle Mücadele, Enerji Yönetimi, Hava Kalitesi, Su Yönetimi, İş Etiği ve Uyum, Yetenek Yönetimi, Biyoçeşitlilik, Döngüsel Ekonomi, Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık, İnsan Hakları, Sürdürülebilir Tedarik Zinciri, Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi vb.)

Anlatılmıştır.

20. AB Taksonomisi ve Sürdürülebilir Yatırımlar

AB Konsolide Yatırım Harcamaları başlığı altında, Ekonomik Aktiviteler, Önemli Ölçüde Katkı Sağlama Kriteri, DNSH Kriteri (Önemli Zarar Vermeme) başlıkları ve altındaki sütun başlıklarıyla Grup’un;

• Taksonomiye Uygun Aktiviteler,
• Taksonomiye Uygun Olmayan Aktiviteler,

İzah edilmiştir.

21. Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi

Uyum Durumu (Evet, Kısmen, Hayır, ilgisiz), Açıklama, Kamuya Açıklanan Bilgilere İlişkin Rapor Bilgisi sütun başlıklarıyla;

• Genel İlkeler (Strateji, Politika ve Hedefler, Uygulama İzleme, Raporlama, Doğrulama,
• Çevresel İlkeler,
• Sosyal İlkeler (İnsan Hakları ve Çalışan Hakları, Paydaşlar, Uluslararası Standartlar ve İnisiyatifler)
• Kurumsal Yönetim İlkeleri,

Ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

22. Diğer Hususlar

Raporda ayrıca; 2024 yılı finansal sonuçlarına ilişkin olarak hazırlanan verilerde, Sermaye Piyasası Kurulu’nun 28/12/2023 tarihli Kararı’na uygun olarak Türkiye Muhasebe/ Finansal Raporlama Standartlarını uygulayan Şirketin TMS 29 hükümlerine göre enflasyon muhasebesi uyguladığı, ve bağımsız denetimden geçmiş finansal verilerin esas alındığı belirtilmiştir.

23. Sonuç ve Değerlendirme

Özellikle Avrupa Birliği’nin 2050 iklim nötr kıta olma hedefiyle başını çektiği iklim değişikliği, doğanın, çevrenin korunması, biyoçeşitlilik, su kıtlığı, yeşil dönüşüm, plastikler gibi konular, sürdürülebilirlik, iklim, doğa ve hatta gezegenin geleceği, hızla ve yoğun bir şekilde ülkelerin gündemine girmiştir

Bu çerçevede 1987 yılında yayımlanan  Ortak Geleceğimiz (Our Common Future) Brundtland Raporuyla gönüllülük esasıyla başlayan çalışmalar, gittikçe yoğun olarak Birleşmiş Milletler’in gündemine alınmış, Kyoto Protokolu, Paris İklim Anlaşması’yla ivme kazanmış, Avrupa Birliği düzenlemeleriyle de ülkelerin gündemini daha da fazla meşgul etmeye başlamıştır.

Öte yandan, sadece finansal bilgileri esas alan bağımsız denetim raporlarının, bütün paydaşların bu alandaki ihtiyaçlarına cevap verememesi nedeniyle, Çevresel, Sosyal ve Yönetişimsel kavramlarıyla birlikte finansal olmayan bilgiler, şirketlerin performanslarının ölçülmesinde kritik kavramlar haline gelmiştir.

Ülkemizde de öteden beri çoğunlukla GRI Standartları çerçevesinde yapılan raporlamalar konusunda, bilahare birçok raporlama standardı yayınlanmış, ancak gelinen noktada önemli raporlama çeerçeveleri olarak TCFD, SASB, CDP, ESRS ve ISSB Sürdürülebilirlik Standartlarının yakınsaması çalışmaları artmıştır.

İşletmenin, sürdürülebilirlikle ilgili riskleri ve fırsatları hakkında, genel amaçlı finansal raporların asli kullanıcılarına işletmeye kaynak sağlamalarına ilişkin kararlar verirken faydalı olacak, kısa, orta ve uzun vadede nakit akışı meydana getirme yeteneği; işletmenin değer zinciri boyunca işletme ile paydaşları, toplum, ekonomi ve doğal çevre arasındaki etkileşimleri, tüm paydaşlar için önemli hale gelmiştir.

Zorunlu sürdürülebilirlik kapsamına girmeseler de ucuz yeşil finansmana erişimi, veya ithahatçıların tedarikçi firmaları statüleri nedeniyle KOBİ’ler dahil şirketler, Sürdürülebilirlik Raporlaması gereklilikleri dışında kalamamaktadır.

GRI ve ESRS raporlama çerçevelerinin daha kapsamlı, aşırı maliyetli ve makul çabayla yapılamayabileceği kaygılarıyla Türkiye’de KGK, ISSB tarafından yayınlanan TSRS S1 ve TSRS S2 Raporlama Standartlarıyla, GDS 3000 ve GDS 3410 Güvence Denetim Standartlarının birebir çevirisini yaparak bu alanda başı çeken diğer ülkelerle birlikte eş zamanlı olarak sözkonusu standartları yürürlüğe koymuştur.

Diğer taraftan ekonomisi ihracata dayalı Türkiye’de, Avrupa Birliği’ne yapılan ihracatın oranı %41’ler civarındadır; yapılan ihracatın da önemli bir kısmını Avrupa Birliği’nin, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kapsamında ileriki yıllarda karbon vergisine konu edeceği öncelikli sektörler olarak belirlediği Çimento, Demir Çelik, Gübre ve Alüminyum gibi ürünler teşkil etmektedir. Türkiye’deki zorunluluk kapsamına giren şirketler her ne kadar TSRS’lere uygun raporlama yapmak zorunda iseler de SKDM kapsamında tedarikçi firma sayılmaları dolayısıyla Avrupa Birliği Sürdürülebilirlik Standardı olan ESRS’lerin de gerekliliklerini yerine getirmek durumundadır.

Ayrıca diğer ülkelere ihracat yapmak, ya da Dünya Bankası ve diğer global kuruluşlardan temin edilecek yeşil finansman kaydıyla alınan kredi ve hibelerden, düşük maliyetle faydalanmak isteyen şirketler, TSRS’den başka GRI, TCFD, SASB ve CDP raporlama çerçeveleriyle birlikte entegre raporlama yapmak durumunda kalmışlardır.

Tüpraş tarafından hazırlanan yukarıda özetini yaptığımız 2024 Entegre Faaliyet Raporu’nda;

• Şirketin, 2024 yılında öncelikli konularını gözden geçirerek Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) kapsamında Çifte Önemlilik (Double Materiality) yöntemini benimsediği, Şirket faaliyetlerinin çevre ve insan üzerindeki etkilerini “çevresel ve sosyal açıdan önemlilik”, çevresel ve sosyal konuların Şirket faaliyetleri üzerindeki etkilerini ise “finansal açıdan önemlilik” bakımından değerlendirildiği,
• Yıllık Faaliyet Raporuna ilişkin Bağımsız Denetçi Raporu’nda, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan konsolide finansal bilgiler ile Yönetim Kurulunun Grup’un durumu hakkında yaptığı irdelemelerin, tüm önemli yönleriyle, denetlenen tam set konsolide finansal tablolarla ve bağımsız denetim sırasında elde edilen bilgilerle tutarlı ve gerçeği yansıtmakta olduğu,
• Finansal Tablolara ilişkin Bağımsız Denetçi Raporu’nda, Konsolide finansal tabloların, Grup’un 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla konsolide finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait konsolide finansal performansını ve konsolide nakit akışlarının, Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına (“TFRS’lere”) uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunulduğu,
• Tam tasdik hizmeti kapsamında, her hesap dönemi sonunda bütün hesap ve vergi işlemlerini yeminli mali müşavirlerce düzenlenen tasdik raporlarıyla bir dış güvence de oluşturduğu,
• Bağımsız Denetim Raporunda, KGK Bağımsız Denetim Standartları ve Etik Kuralları’na uygun olarak Şirket ile bağlı ortaklıklarının 31 Aralık 2024 tarihli konsolide finansal durum tablosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; konsolide kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu, konsolide özkaynak değişim tablosu ve konsolide nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dâhil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan konsolide finansal tabloları denetlendiği, bağımsız denetçi görüşüne göre konsolide finansal tabloların, Grup’un 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla konsolide finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait konsolide finansal performansını ve konsolide nakit akışlarını, TFRS’ye uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunduğu,
• Bağımsız Güvence Raporunda, sınırlı güvence elde etmek için yapılan güvence çalışmasının, GDS 3000 ve GDS 3410’a uygun olarak yürütüldüğü, etik standartlara uyum gösterildiği, kapsamlı bir kalite kontrol sistemi sürdürüldüğü, uygulanan prosedürler ve elde edilen kanıtlar sonucu seçilmiş bilgilerin tüm önemli hususlar açısından GRI Standartlarının gerekliliklerine göre hazırlanmadığı konusunda herhangi bir bulguya rastlanılmadığı,
• TSRS Kapsamında Sınırlı Güvence Raporu’nda, Grup’un  2024 Entegre Faaliyet Raporu’nun “Ekler” bölümünde “TSRS Endeksi” alt bölümünde yer alan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları 1 “Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler” ve Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları 2 “İklimle İlgili Açıklamalar”a uygun olarak sunulan bilgiler (“Sürdürülebilirlik Bilgileri”) hakkında sınırlı güvence denetimi yapıldığı, denetimi yapılan Sürdürülebilirlik Bilgilerinin tüm önemli yönleriyle TSRS’ye göre hazırlanmadığı kanaatine varılmasına sebep olacak herhangi bir hususun dikkati çekmediği,
• TSRS Endeksi bölümünde, TSRS 1 Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler ve TSRS 2 İklimle İlgili Açıklamalar başlıkları altında; Tüpraş’ın beyanları, ilgili TSRS 1 Hükümleri, Tüpraş’ın Açıklaması, İlgili Kaynak/Bölüm/Bağlantı sütun başlıklarıyla sunulduğu, bu sütun başlıkları altında ise yönetişim, strateji, risk yönetimi, metrik ve hedefler konuları ayrıntılı bir şekilde tablo şeklinde oldukça detaylı bir biçimde anlatıldığı,

Detaylı bir şekilde izah edilmiştir.

Bu haliyle Rapor, bu alanda raporlama yapan Sürdürülebilirlik Uzmanları ile raporların denetimini yapacak olan Sürdürülebilirlik Denetçilerine bir kılavuz olma özelliği taşımaktadır.

---

[1] https://www.tupras.com.tr/assets/uploads/entegre-faaliyet/tupras-2024-entegre-faaliyet-raporu.pdf, Erişim: 09/03/2025.

10.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.