Mutlu Cumhur Celep
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
mutlucumhur_celep@yahoo.com

Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik

Bundan önce “5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunla Getirilen Düzenlemeler” başlıklı makalemizde konunun önemine dikkat çekmiş, bu konudaki farkındalığın oluşmasına katkı sağlamaya çalışmıştık. Bu makalemizde Tedbirler Hakkında Yönetmelikten söz edeceğiz.

 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasına dönük olarak çıkarılan Yönetmeliklerden Tedbirler Hakkında Yönetmelik, Kanunun uygulanmasına temel teşkil ediyor, tanımlamalara yer veriyor ve Yükümlülerin uygulamalarına ışık tutuyor...

GİRİŞ

24/2/2021 tarihli ve 31405 2. Mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 24/2/2021 tarihli ve 3580 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca bu Yönetmelik Cumhurbaşkanlığı Yönetmeliği bölümüne eklenmiştir.

Yönetmeliğin amacı, 11/10/2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasına yönelik olarak; suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi amacıyla yükümlüler, yükümlülükler, yükümlülüklere uyumun denetimi, gümrük idaresine açıklama yapılması ve diğer tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Yönetmeliğin Yükümlü başlıklı 4. Maddesine göre Yükümlüler a) Bankalar, b)Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar, c) Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler, ç) Finansman ve faktoring şirketleri, d) Sermaye piyasası aracı kurumları ve portföy yönetim şirketleri, e) Ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşları, f) Yatırım ortaklıkları, g)  Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ile sigorta ve reasürans brokerleri, ğ) Finansal kiralama şirketleri, h) Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar, ı)Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasına ilişkin saklama hizmeti ile sınırlı olmak üzere Borsa İstanbul Anonim Şirketi, i) Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi ile kargo şirketleri, j) Varlık yönetim şirketleri, k) Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar ile bu işlemlere aracılık edenler, l) Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basma faaliyeti ile sınırlı olmak üzere Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, m) Kıymetli madenler aracı kuruluşları, n) Ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler, o) İş makineleri dâhil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının alım satımı ile uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler, ö) Tarihi eser, antika ve sanat eseri alım satımı ile uğraşanlar veya bunların müzayedeciliğini yapanlar, p) Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Jokey Kulübü ve Spor Toto Teşkilat Başkanlığı dâhil talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler, r) Spor kulüpleri, s) Noterler, ş) Savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümlerine aykırı olmamak ve 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin birinci fıkrası ile alternatif uyuşmazlık çözüm yolları kapsamında ifa edilen mesleki çalışmalar nedeniyle edinilen bilgiler hariç olmak üzere, taşınmaz alım satımı, sınırlı ayni hak kurulması ve kaldırılması, şirket, vakıf ve dernek kurulması, birleştirilmesi ile bunların idaresi, devredilmesi ve tasfiyesi işlerine ilişkin finansal işlemlerin gerçekleştirilmesi, banka, menkul kıymet ve her türlü hesaplar ile bu hesaplarda yer alan varlıkların idaresi işleriyle sınırlı olmak üzere serbest avukatlar, t) Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler, u) Finansal piyasalarda denetim yapmakla yetkili bağımsız denetim kuruluşları, (ü) Kripto varlık hizmet sağlayıcılar, (v) Tasarruf finansman şirketleridir.

TEDBİRLER YÖNETMELİĞİ YÜKÜMLÜ İŞLEMLERİNDE YOL GÖSTERİCİ OLMAYI HEDEFLİYOR

Tedbirler Yönetmeliği, Müşterinin Tanınması, Kimlik Tespiti, Gerçek Faydalanıcının Tanınması, Özel Dikkat Gerektiren İşlemler, Müşteri Durumunun ve İşlemlerin İzlenmesi, Teknolojik Risklere Karşı Tedbir Alınması, Üçüncü Tarafa Güven, İşlemin Reddi ve İş İlişkisinin Sona Erdirilmesi, Elektronik Transferler, Riskli Ülkelerle İlişkiler, Basitleştirilmiş Tedbirler, Sıkılaştırılmış Tedbirler, Şüpheli İşlem Bildirimi, Bilgi ve Belge Verme, Yükümlüler Tarafından Devamlı Bilgi Verme, Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü temel başlıkları altında Yükümlülerin iş ve işlemlerini gerçekleştirmeleri sırasında uygulayacakları protokollere ilişkin temel tespitleri yapıyor. Yönetmeliğin 35.maddesi ve devamında Yükümlülerin Başkanlık tarafından denetiminin esaslarına değiniliyor.

Akademik bir gaye gütmeyen bu kısa makalede Tedbirler Yönetmeliğinin Müşterinin Tanınması, Şüpheli İşlemlerin Bildirilmesi, Bilgi ve Belge Verme, Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü başlıklarının, Yükümlülerin uygulamasına ışık tutması açısından öne çıkarılması amaçlanmıştır.

Yönetmeliğin Müşterinin Tanınmasına İlişkin Esaslar başlıklı Üçüncü Bölümü 5. md de; Kimlik Tespitinin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre “Yükümlüler;   a) Sürekli iş ilişkisi tesisinde tutar gözetmeksizin, b) İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı yetmiş beş bin TL veya üzerinde olduğunda, c) Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı yedi bin beş yüz TL veya üzerinde olduğunda,  d) Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin, e) Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin, kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek ve işlemin gerçek faydalanıcısının ortaya çıkarılması için gerekli tedbirleri almak zorundadır. Kimlik tespiti, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanır. Sürekli iş ilişkisi tesisinde, iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti hakkında bilgi alınır.”

 Görüldüğü üzere burada yapılacak kimlik tespitinde hangi tutarın esas alınacağı sürekli iş ilişkisi olup olmadığına, elektronik transferle işlem yapılıp yapılmadığına, şüpheli mahiyette işlem olup olmadığına göre değişebilmektedir. Yine kimlik tespitine ek olarak, bilgilerin teyit edilmesine ve gerçek faydalanıcın belirlenmesine yönelik tespitlere de yer verilmiştir. Kimlik tespitinin, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanması gerektiği, sürekli iş ilişkisi tesisinde, iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti hakkında bilgi alınması gerektiği vurgusu yapılmaktadır. Yönetmeliğin izleyen maddelerinde kişi ve kurumlara göre kimlik tespiti ve teyitlerinin nasıl yapılacağı konularına ayrı başlıklar halinde yer verilmektedir.

Tedbirler Yönetmeliği Gerçek Faydalanıcıyı; Yükümlü nezdinde işlem gerçekleştiren gerçek kişiler, adına işlem yapılan gerçek kişi, tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan teşekkülleri nihai olarak kontrolünde bulunduran ya da bunlar üzerinde nihai nüfuz sahibi olan gerçek kişi veya kişiler olarak tanımlamaktadır. Gerçek faydalanıcının tanınması başlıklı 17/A md sinde; “ Yükümlüler tarafından işlemin gerçek faydalanıcısının ortaya çıkarılması için gerekli tedbirler alınır. Yükümlüler, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde, gerçek faydalanıcının tespitine yönelik olarak tüzel kişiliğin yüzde yirmi beşi aşan hisseye sahip gerçek kişi ortaklarının kimliğini tespit eder. Tüzel kişiliğin yüzde yirmi beşi aşan hisseye sahip gerçek kişi ortağının gerçek faydalanıcı olmadığından şüphelenilmesi veya bu oranda hisseye sahip gerçek kişi ortak bulunmaması durumunda, tüzel kişiliği nihai olarak kontrolünde bulunduran gerçek kişi ya da kişilerin ortaya çıkarılması için gerekli tedbirler alınır. Tespit edilen gerçek kişi ya da kişiler gerçek faydalanıcı kabul edilir.” denilmektedir. Görüldüğü üzere Gerçek Faydalanıcının tespiti ve teyidi Tedbirler Yönetmeliği protokolünün önemli bir parçasıdır.

Yönetmeliğin Şüpheli İşlem Bildirimine İlişkin Esaslar başlıklı Dördüncü Bölümü 27. md de; Şüpheli İşlemin niteliğine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre; “Şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir.  Şüpheli işlemler yükümlüler tarafından tutar gözetilmeksizin Başkanlığa bildirilir. Şüpheli işlem bildirimi; gerçek kişi yükümlünün bizzat kendisi, tüzel kişi yükümlünün kanuni temsilcileri, tüzel kişiliği bulunmayanların yöneticileri veya bunlar tarafından yetkili kılınanlar, uyum görevlisi atanan yükümlülerde ise bu görevliler tarafından yerine getirilir.”

“Yükümlüler şüpheli bir işlemle karşılaştıklarında işlem hakkında gerekiyorsa yetki ve imkânları ölçüsünde araştırma yaparak edinilen bilgi ve bulguları göz önüne alıp Şüpheli İşlem Bildirim Formu doldurmak suretiyle Başkanlığa şüpheli işlem bildiriminde bulunurlar. Şüpheli işlemler, işleme ilişkin şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü içinde Başkanlığa bildirilir.” demek suretiyle şüpheli işlem bildirim protokolünün nasıl olması gerektiğini açıklamıştır.

 Başkanlık, Şüpheli İşlemlerin neler olabileceğine dair rehber oluşturmuş olup bu Rehbere Başkanlığın web sayfasından ulaşılabilmektedir.

Yönetmeliğin Bilgi ve Belge Vermeye İlişkin Esaslar başlıklı Beşinci Bölümü 31. md de; Bilgi ve belge vermeye ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre ; “Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlar; Başkanlık ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve bunlara ilişkin mikrofiş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlar da dâhil olmak üzere her türlü ortamdaki kayıtlarını, bu kayıtlara erişimi sağlamak veya okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak, istenilen usul, şekil ve sürede gecikmeksizin vermek ve gerekli kolaylığı sağlamak zorundadır.  Kendisinden talepte bulunulanlar, savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlarda yazılı hükümleri ileri sürerek bilgi ve belge vermekten kaçınamazlar. Yükümlüler yerinde yapılacak denetimler kapsamında defter ve belgeleri denetime hazır bulundurmak; tüm bilgi işlem sistemini, denetimin amaçlarına uygun olarak denetim elemanlarına açmak ve verilerin güvenliğini sağlamak zorundadır.” Yine 32. Maddede; “Yükümlüler taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Bakanlıkça belirlenecek tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek zorundadır.” demek suretiyle Devamlı Bilgi Verme protokolünün nasıl olması gerektiğini açıklamıştır.

Yönetmeliğin Muhafaza ve İbraz başlıklı Sekizinci Bölümü 46. md de; Muhafaza ve ibraz yükümlülüğüne ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre; “Yükümlüler her türlü ortamdaki, yükümlülüklerine ve işlemlerine ilişkin belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları ise son kayıt tarihinden; kimlik tespitine ilişkin belge ve kayıtları son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süre ile muhafaza etmek ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmek zorundadır. Yükümlü nezdindeki hesaplarla ilgili kimlik tespitine ilişkin belgelerin muhafaza süresinin başlangıç tarihi hesabın kapatıldığı tarihtir.”

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik (Tedbirler Yönetmeliği) Kanunun uygulanmasına temel teşkil ediyor, açıklamalara yer veriyor ve Yükümlülerin uygulamalarına ışık tutuyor. Bu makalenin konusunu oluşturan Müşterinin Tanınması, Şüpheli İşlemlerin Bildirilmesi, Bilgi ve Belge Verme, Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü başlıklarının tanımlarına yer veriyor ve yürütülecek protokollerin ayrıntılarını belirliyor. Başkanlıkça yayımlanan Rehberler ile birlikte değerlendirildiğinde somut bir çerçeve sunuyor.

03.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.