Mutlu Cumhur Celep
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
mutlucumhur_celep@yahoo.com

Vergi Uyuşmazlıklarını “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri” İle mi Çözmeye Başlayacağız

“Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri”  Anglo-Saxon hukukunda uygulana gelen, 1990’lı yılların sonundan itibaren Avrupa Birliği’nde uygulama alanı bulmuş bizde 2000’li yılların ortalarından bu yana Mali Hukuk literatüründe de  tartışılmaya başlanmış bir alan. Tahkim, arabuluculuk, sulh başlıkları ile aslında aşina olmaya başladığımız   alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin gelecek günlerde uygulama alanının genişleyeceği anlaşılıyor.

Yargı Reformu Strateji Belgesi’ nde ;  

 “Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi, uyuşmazlığın mahkeme önüne getirilmeden ya da yargılama sırasında, tarafların uzlaşısıyla çözüme kavuşturulmasını öngören, geleneksel yargılamanın aksine her iki tarafın da kabulünü öne çıkaran, daha az masrafla ve daha kısa sürede sonuçlanan seçimlik veya zorunlu bir çözüm yoludur.”

 “Uygulamanın arabuluculuk, uzlaşma, tahkim şeklinde görünümleri olduğu gibi, bazı yönleriyle ayrışmakla beraber hakem heyetleri tarafından çözüme kavuşturulan uygulamaları da vardır.”

 “ Ayrıca idari uyuşmazlıkların yargı öncesi çözüm usullerinin geliştirilmesi için idareye yetki verilmesi ya da kamu denetçiliğinde olduğu şekli ile tavsiye niteliğinde çözüm sunan yardımcı etkisi de bulunmaktadır.”

Yargı Reformu Stratejisi Eylem Planı’ nda ise;

 “İdare ile birey arasındaki uyuşmazlıklar ile farklı kurumlar arasındaki kamu hukuku ve özel hukuktan kaynaklanan uyuşmazlıklarda, sulh müessesesine başvuru zorunlu kılınacaktır.”

“İdare bünyesindeki sulh komisyonları yeniden yapılandırılacaktır”

 “Bazı uyuşmazlıklara ilişkin arabuluculukta uzmanlaşma sağlanacaktır.”

 “Uygulama ve içtihatların gözetilmesi suretiyle idare aleyhine sonuçlanabilecek davalardan vazgeçme, feragat ve kanun yoluna başvurulmaması hususlarındaki uygulama geliştirilecektir.”  denilmektedir.

Bütün bu hedefler ve  eylem planları yapısal nitelikli değişimlere işaret etmektedir ve Mali Hukuk alanında faaliyet yürüten uygulayıcıları ve tarafları doğrudan etkileyecektir.

Bu yöntemlere örnek olarak arabuluculuk, tahkim, vakıaların saptanması, kısa yargılama, tarafsız erken ön değerlendirme ve müzakare gösterilebilir ve kısaca şu anlama gelmektedirler:

Arabuluculuk, tarafsız üçüncü bir kişinin uyuşmazlığın çözümünde herhangi bir öneride bulunmaksızın taraflara yardım ettiği bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Tahkim, tarafların aralarındaki mevcut anlaşmazlığın, tarafsız üçüncü bir kişi aracılığıyla kanıtlar aracılığıyla incelenmesine ve kararın açıklanmasına dayanan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Vakıaların Saptanması, üçüncü bir kişi aracılığıyla uyuşmazlığı belirleme ve çözmeye yönelik olan ve bağlayıcı nitelik taşımayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Genellikle taraflar arasında uzlaşma sağlanamadığında, vakıa saptayıcısı devreye girmekte ve potansiyel riskleri ortaya koyan bir rapor hazırlamaktadır.

Kısa Yargılama, özel olarak veya mahkemelerde ihtilafı çözmeye yetkili kişilerce tarafların temsilcileri aracılığıyla uyuşmazlıkların dinlenmesi ve bu görüşmeler sonrasında tarafsız danışmanın yardımıyla uyuşmazlıkların çözümlenmesidir.

Tarafsız Erken Ön Değerlendirme, tarafsız üçüncü bir kişinin başkanlığında taraflarla bir toplantı düzenlenmesi ile başlar. Toplantıda değerlendirici kişi tarafların güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koyan bir rapor düzenler. Hazırlanan rapor ile taraflar yargı öncesi mevcut durumlarını daha az giderle ortaya koyma imkânı elde ederler

Müzakere, tarafların üçüncü bir kişinin herhangi bir yardımını veya desteğini almadan, karşılıklı olarak bir araya gelip görüştükleri ve uyuşmazlık konusunda anlaşmaya varmalarını hedefleyen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Vergi Uyuşmazlıkları söz konusu olduğunda  Vergi Yargısından önce İdari aşamada çözüm yolları olarak bizdeki uygulamada Uzlaşma, İzaha Davet, Pişmanlık ve Islah, Cezalarda İndirim, Hataların düzeltilmesi ve şikayet yolu kurumları bulunmaktadır.

Bizdeki uygulamada çoğu zaman İdari çözüm yolları etkin şekilde kullanılamamakta, mevcut kurumların yapısı ve uygulama alışkanlıkları nedeniyle var olan kurumlar uyuşmazlığın sulh yolu ile çözümüne katkı sağlayamamakta, İdari çözüm yollarının tüketilmesine gerek olmaksızın mükellef uyuşmazlık konusunu doğrudan yargıya taşımaktadır.  Vergi Yargısı dosya yükü altındadır, Yargı yolu zamanın hızlı aktığı günümüz dünyasında isteneni verememektedir. Alternatif çözüm yöntemlerine   ihtiyaç bu nedenle zaruri bir yol olarak ufukta belirmektedir. İdari aşamada çözüme yönelik var olan kurumlarımız etkinleştirilebilir, alternatif uyuşmazlık kurumları sisteme monte edilebilir, yargıdan önce idari başvuru yolları ve alternatif çözüm yöntemlerine başvuru şartı  getirilebilir.

Başlıktaki soruya geri dönersek:  Evet, vergi uyuşmazlıklarını alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri  ile çözmeye başlayacağız, vergi uyuşmazlıklarının çözümündeki mevcut idari çözüm yolları değişecek, yeni kurumlar ihdas edilecek, bir ya da birkaç  alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi hybrid (melez) bir şekilde uygulamaya dahil olacak. Yargı Reformu Strateji Belgesine hakim olan anlayış bize bunu söylüyor.

03.02.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.