Mustafa Pehlivan
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ymmmustafapehlivan@gmail.com

Kayıt Dışı Faaliyette Bulunana Artırımlı Vergi Ziyaı Cezası Uygulaması

Vergi cezaları, 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun dördüncü kitap “Ceza hükümleri” kısmında düzenlenmiştir. Kanunun cezalar başlıklı 333 üncü maddesinde, vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenlerin, bu kitapta yazılı vergi cezaları (vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları) ve diğer cezalar ile cezalandırılacakları hüküm altına alınmıştır. Vergi cezaları, Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezalarından oluşmaktadır.

Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade etmektedir. Kanuni tanıma göre, ödeme vadesinde yapılsa bile beyanname süresinden sonra verildiğinde vergi ziyaı cezası kesilecektir. Verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmünde olup verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması ya da haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına engel olmamaktadır.

Vergi ziyaı cezasının miktarı 213 Sayılı VUK’un 344 üncü maddesinde açıklanmıştır. Söz konusu kanun maddesindeki düzenlemeye göre, aynın Kanunun 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir. Vergi ziyaına, nitelikli vergi suçlarını düzenleyen ve hapis cezası ile yaptırıma bağlanan 213 Sayılı VUK’un 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır. Kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameler için yüzde elli oranında vergi ziyaı cezası kesilmektedir.

Örnek vermek gerekirse, KDV mükellefleri KDV beyannamelerini vergilendirme dönemini takip eden ayın 24 üncü günü akşamına kadar vermekle yükümlüdür. Bu beyanname üzerine tahakkuk eden verginin aynı ayın 26 ncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekir. Bu durumda 2024/Aralık ayının beyannamesi Ocak ayının 25 inci günü verilip vergi 26 ıncı günü ödense bile %50 oranında vergi ziyaı cezası kesilecektir. Söz konusu cezanın da aynı süre içinde (Ocak ayının 26 ncı günü akşamına kadar) ödenmesi gerekmektedir. Yine iade talebinin haksız olduğu sonradan anlaşıldığında ve haksız iadenin geri alınması durumunda da iade tutarının bir katı vergi ziyaı cezası kesilecektir. Mükellefin kendisi iade tutarını azaltıcı mahiyette düzeltme beyannamesi verirse, azaltılan tutarın yarısı kadar (%50) vergi ziyaı cezası kesilir.

Yukarıda açıklandığı gibi, vergi ziyaı cezasının tanımı 213 Sayılı VUK’un 341 inci maddesinde yapılırken bu kapsamda uygulanacak ceza miktarı 344 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Bununla birlikte, 7524 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle 213 sayılı Kanunun 344 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Vergi kanunlarına göre mükellefiyet tesis ettirilmesi gerektiği halde bu zorunluluğa uyulmaksızın vergi dairesinin ıttılaı dışında ticari, zirai veya mesleki faaliyette bulunmak suretiyle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda, birinci, ikinci ve üçüncü fıkralara göre kesilecek vergi ziyaı cezası yüzde elli artırılarak uygulanır. Aynı vergi türü ve dönemine ilişkin daha sonra yapılacak tarhiyatlar nedeniyle kesilecek vergi ziyaı cezalarına da aynı artırım hükmü tatbik edilir.”

Söz konusu bu düzenlemeyle mükellefiyet tesis ettirmeksizin kayıt dışı faaliyette bulunan ve bu suretle vergi ziyaına sebebiyet veren mükelleflere kesilecek vergi ziyaı cezasının yüzde elli artırılarak uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda, kayıt dışı faaliyetleri sonucu gelir elde eden ve bu faaliyetleri ile gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında tutmak suretiyle vergi ziyaına sebebiyet veren mükellefler için vergi ziyaı cezaları 7524 sayılı Kanunun yayımı tarihi olan 2/8/2024 tarihinden itibaren yüzde elli artırımlı uygulanacaktır. Öte yandan, sonraki dönemlerde vergi dairesinde kayıtlı olarak faaliyette bulunulsa bile, kayıt dışı faaliyette bulunulan dönemlere yönelik sonraki bir tarihte yeni bir tarhiyat yapılması durumunda da aynı artırım hükmü tatbik edilecektir.

Örnek 1- Vergi dairesi müdürlüğünün bilgisi dışında, mükellefiyet tesis ettirmeksizin 5/8/2024 tarihinden itibaren otomobil alım satım faaliyetinde bulunan Bay (A) hakkında Ziyapaşa Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından 15/5/2025 tarihinde yapılan yoklamaya istinaden 05/8/2024 tarihinden itibaren geçmişe yönelik mükellefiyet tesis edilmiştir. Mükellef tarafından kayıt dışı faaliyette bulunulan döneme ilişkin olarak kanuni süresinden sonra verilen 2024/9 dönemi katma değer vergisi (KDV) beyannamesinde 1.500.000 TL vergi tahakkuk etmiştir. Buna göre, mükellef tarafından kayıt dışı çalışılan döneme ilişkin olarak vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden önce verilen KDV beyannamesi ile tahakkuk ettirilen vergi üzerinden yüzde elli oranında kesilecek vergi ziyaı cezası, yüzde elli oranında artırılarak uygulanacak ve mükellef adına yüzde yetmiş beş oranında ceza kesilecektir. Dolayısıyla, kayıt dışı çalışılan 2024/9 dönemine ilişkin 1.500.000 TL vergi ziyaına sebebiyet veren mükellef adına (1.500.000 TL x 0,75)= 1.125.000 TL tutarında vergi ziyaı cezası uygulanacaktır.

Örnek 2- 1/10/2024 tarihinden itibaren kayıt dışı faaliyette bulunan Bay (B) hakkında Çorlu Vergi Dairesi Müdürlüğünce yapılan 5/2/2025 tarihli tespite istinaden 1/10/2024 tarihinden itibaren geçmişe yönelik mükellefiyet tesis edilmiştir. Adı geçen mükellef, kayıt dışı çalıştığı 2024/12 dönemine ilişkin olarak 10/2/2025 tarihinde KDV yönünden takdir komisyonuna sevk edilmiştir. 17/2/2025 tarihinde ise mükellef tarafından 2024/12 dönemi KDV beyannamesi verilmiş ve bu beyan üzerine 50.000 TL vergi tahakkuk etmiştir. Buna göre, kayıt dışı faaliyette bulunulan ilgili dönemin takdire sevk edilmesinden sonra aynı döneme ilişkin olarak mükellef tarafından verilen KDV beyannamesine yüzde elli artırımlı vergi ziyaı cezası uygulanacak olup, mükellefe toplamda 1,5 kat yani 75.000 TL (50.000 TL x 1,5) vergi ziyaı cezası kesilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, takdir komisyonu kararı üzerine ilave vergi tarh edilmesi durumunda, tarh edilecek vergi farkına da vergi ziyaı cezası yüzde elli artırımlı olarak uygulanacaktır.               

Örnek 3- Vergi dairesi müdürlüğünün bilgisi dışında, mükellefiyet tesis ettirmeksizin 01/12/2024 tarihinden itibaren sosyal medya uygulaması üzerinden ikinci el eşya alım satım faaliyetinde bulunan Bay (C) hakkında Gazikent Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından 31/12/2024 tarihinde yapılan yoklamaya istinaden 01/10/2024 tarihinden itibaren geçmişe yönelik mükellefiyet tesis edilmiştir. Mükellef bu döneme ilişkin hiç beyanname vermemiştir. Mükellef incelemeye sevki edilmiş olup 2024 hesap dönemine ilişkin olarak yapılan inceleme neticesinde düzenlenen vergi inceleme raporlarına istinaden 2024 hesap dönemi için 20.000 TL gelir vergisi ve 100.000 TL KDV tarhiyatı yapılmıştır. Bu durumda gelir vergisi için (20.000 * 1,5)= 30.000 TL ve KDV için ise (100.000 * 1,5)= 150.000 TL vergi ziyaı cezası kesilecektir.

Yukarıdaki örneklerde açıklandığı gibi, artırımlı vergi ziyaı cezası uygulamasında, öncelikle 213 Sayılı VUK’un 344 üncü maddesine göre hesaplama yapılacaktır. Söz konusu düzenlemeye göre, aynın Kanunun 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilecektir. Kanuni süresi geçtikten sonra kendiliğinden verilen vergi beyannameler üzerinden yüzde elli oranında vergi ziyaı cezası kesilecektir. Mükellefiyet tesis ettirmeksizin kayıt dışı faaliyette bulunan ve bu suretle vergi ziyaına sebebiyet veren mükelleflere kesilecek vergi ziyaı cezası ise bu tutarlar üzerinden %50 oranında artırılacaktır. Artırımlı da uygulansa söz konusu vergi ziyaı cezası için 213 Sayılı VUK’un 376 ıncı maddesine göre indirime konu edilmesinde engel bulunmadığı gibi aynı kanunun kapsamında (213 Sayılı VUK’un 359 uncu maddede kapsamındaki vergi ziyaı cezası hariç olmak üzere) tarhiyat öncesinde veya tarhiyat sonrasında uzlaşma talep edilmesinde herhangi bir engel bulunmamaktadır.

Diğer yandan, vergi ziyaına, hapis cezası ile yaptırıma bağlanan 213 Sayılı VUK’un 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanacaktır. Bu fiillerin mükellefiyet kaydı olmaksızın işlenmesi düşünülemeyeceğinden, bu fiillere uygulanacak cezalarda artırım olmayacaktır. Ayrıca 213 Sayılı VUK’un 371 inci maddesi kapsamında pişmanlık hükümlerine göre beyanname verilmesi halinde vergi ziyaı cezası hiç kesilmeyecektir. 

Yukarıda detaylı olarak açıklamalar da görüldüğü gibi, 213 sayılı Kanunun 344 üncü maddesinde yapılan değişiklikle beraber, kayıt dışı faaliyetleri sonucu gelir elde eden ve bu faaliyetleri ile gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında tutmak suretiyle vergi ziyaına sebebiyet veren mükellefler için vergi ziyaı cezaları 7524 sayılı Kanunun yayımı tarihi olan 2/8/2024 tarihinden itibaren yüzde elli artırımlı uygulanacaktır. Bu bakımdan, vergi dairesinin bilgisi dışında kayıt dışı olarak faaliyette bulunmak isteyenlerin bir kez daha düşünmelerinde fayda bulunmaktadır. 

14.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.