Doç. Dr. Mustafa Sakal
Dokuz Eylül Üniversitesi
İİBF, Maliye Bölümü

Dr. Mustafa Alpaslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Yanıltıcı Belge Kullanımı Konusunda İnceleme Elemanları Tarafından Bir İnceleme Raporundan Ötekine Yollama Suretiyle Düzenlenen Reporlar Uygulamada Ciddi Problemlere Neden Olmaktadır

            Uygulamada “naylon fatura” veya diğer bir deyimle “sahte fatura” diye isimlendirmiş olduğumuz  sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler  tarhiyatlarda dayanak açısından problem yaratmaktadır. Özellikle kendisine düzenlenen bir rapor dolayısıyla bir başka denetmen raporu ile veya başka bir inceleme elemanı raporu  dayanak gösterilerek vergi ve cezalı tarhiyatlar yapıla gelmektedir. Özellikle VUK’nun 359. maddesine göre, sahte belge, reel bir işlem veya  durum olmadığı halde sanki bunlar varmışcasına tanzim edilen belgeler  muhteviyatı itibariyle aldatıcı belge ise reel bir işlem veya duruma dayanmakla birlikte  bu işlemi veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı bir şekilde gösteren belge olmaktadır.  Örneğin,  bir ton kömür  alarak ödediğiniz  örneğin 500 YTL yerine kömürcüden 2500 YTL lik belge alıp, bu gideri de defterinize kayıtlandırdığınız takdirde yanıltıcı belge kullanma eylemi gerçekleşmiş olacaktır.  Yanıltıcı belge kullanımından dolayı mükelleflere tarh ve tebliğ edilen özel usulsüzlük cezaları dışında, hürriyeti bağlayıcı ceza  belgeler açısından farklılık arz edebilmektedir.  Bu nedenle,  bu neviden belgelerin düzenleyen veya kullananlar  açısından tanzim edilen icra raporlarında veya  Cumhuriyet Savcılığı iddianamelerinde  belli ayrıntılara dikkat edilmesi gerekmektedir.  Bu noktada özellikle  fiilin  hangi cins  belge içeriğinde görüldüğünün veya değerlendirildiğinin  kanıtları ile ortaya konulması zorunludur.  Uygulamada  bu nev’i belge kullanıcıları hakkında tanzim edilen “vergi inceleme raporlarında” veya teknik rapor diye  isimlendirilen raporlarda yeterli özen gösterilmediğini söylemek  oldukça güçtür.

            Örneğin, bir kurumlar vergisi mükellefinin bahsedilen türde belgeler tanzim ettiğinin tespit edildiği hallerde, onun hakkındaki raporlara yollama yapılarak bu mükelleften belge alan tüm mükellefler için  genellikle sadece söz konusu belgenin deftere işlendiğini tespit eden bir tutanağa istinaden, taraflar arasındaki ilişki dikkatlice inceleme konusu yapılmadan şablon raporlar üretilmekte ve çoğaltılmaktadır.  Adı geçen mükelleften belge alanlara yalnızca diğer rapora atıf yapılarak yazılan bu raporlar tebliğ edilmekte, ancak belgeyi düzenleyen kişi hakkında düzenlenen ve belgelerinin neden sahte veya yanıltıcı belge olarak baz alındığını açıklayan yollama yapılan rapor tebliğ edilmemektedir.  Bu nokta, vergi idaresinin bireylere karşı bütün işlemlerini “gerekçelendirme mecburiyetini” ihmal ve ihlal etmektedir.  Diğer raporlara yollama yapılarak tanzim edilen raporların, atıf yapılan rapor iliştirilmeden tebliğ yoluna gidilmesi VUK’nun  vergi ve ceza ihbarnamelerinin  tebliğinde bu ihbarnamenin dayanağını oluşturan inceleme  raporu veya yoklama fişi veya takdir kararlarının da tebliğ edilmesini zorunlu kılmaktadır. İhbarname ekinde bu tür dayanakların iliştirilmeyişi tarhiyatı kusurlandırdığı gibi tarhiyatı düşürücü bir neden olarak da yüksek mahkeme tarafından kabul edilmektedir(1).   

            Böylece, yollama sonucu  yapılan raporlar iliştirilmeden yapılan tebliğ işlemleri, işlem temelinin saklanması gibi, ceza bakımından ise suçu oluşturan bütün unsurların tespitlenerek  ve kanıtlandırılamaması sonucunu beraberinde getirmektedir.  Bilindiği gibi, temel ceza hukukunda cezayı gerektirir fiil, bütün unsurlarıyla beraber tespit edilerek fiilin tamamlanması sonucu ancak ceza söz konusu olabilmektedir.  Başka bir deyimle, cezayı gerektirir fiiller  maddi ve manevi unsurları ile birlikte tespit edilmeden ceza kesilemeyecektir(2).

            Durum böyle olunca mükelleflerin yargı aşamasında savunma hakları  daraltılmakta ve vergi ceza yargısında doğal olarak hakim, atıf yapılan raporlara ulaşmakta zorlanmaktadır.  Bu zorlanma sonucunda  süreç ve yargılamalar uzun uzadıya yıllarca devam etmektedir.  Yollama yapılan raporla, belgelerin niçin ve neden  sahte veya içerik itibariyle aldatıcı kabul edildiğinin işlemlere taraf olan kişi  ve kişiler ile hakimler tarafından bilinmesi, işlemlerin hukuka uygunluğunun temini ve dolayısıyla da  çağdaş hukuk devleti ilkesinin pratiğe yansıtılması açısından önem taşımaktadır.  Bu noktada, yollama yapılan raporun tebliğinin yapılamayışı (veya tebliğ edilmeyişi)  vergi mahremiyeti gibi veya başka gerekçelerle  yeterince cevaplandırılamayışı  hukuki görülmemektedir.  Yine bu konuda üzerinde durulması gereken bir başka husus; sahte veya yanıltıcı belge tanzim ettiği ileri sürülen kişi ile          bu belgeyi kullanan kişi arasındaki  münasebet  birçok açıdan incelenmeden yalnızca  yollama yapılarak mesele savuşturulmaktadır. Oysaki, atıf yoluyla yazılan raporun eklenmesi zorunludur.  Komisyon  mukabilinde fatura düzenlediği iddia edilen bir kişinin bile kestiği bütün faturaların bu  içerikte olup olmadığını, yanılgınlığı ileri sürülen faturaya bağlı  mal hareketlerini kanıtlayan sevk, taşıma irsaliyelerinin olup olmadığının, para hareketini kanıtlayan  dekont veya çeklerin  vb. belgelerin olup olmadığının ve  diğer taraftan olayla ilgili alıcı beyanlarının ve  envanter defterlerinin mal veya hizmetin sonucu ile ilgili ayrıca irdelenmesi zorunludur.

            Yollama yapılan rapordaki  düzenlenen  belgelerin yanıltıcı veya sahte olarak nitelendirme sebebi, aslında birçok  halde sadece belge düzenleyen hakkında işlem yapılmasını gerektirmekte, taraftalar arası ticari ilişki ayrıca incelenmeden belgeyi kullanan hakkında,  işlem yapılmasını mümkün kılmamaktadır.  Örneğin belgeyi  düzenleyenin  adresinde  bulunamaması, defter ve belgelerini ibraz etmemesi, KDV beyannamelerini vermemiş olması veya sadece vergi incelemesi yapma  yetkisi  bulunmayan kolluk kuvvetleri tarafından alınan ifadeye dayanılması sebebiyle düzenlenen raporlar bu niteliktedir ve bu raporlara atfen inceleme raporu düzenlenmesi olanaklı değildir. Danıştay’ın artık yerleşik hal aldığı ifade  olunabilecek içtihatları da bunu zaten göstermektedir.  

Yargı organları, atıf yapılan raporları getirtmekte, bu raporları da inceleyerek adli gerçeğe ulaşmaya çalışmaktadırlar. Ancak genellikle mahkemelerce getirtilen bu raporların birer örneği, davacı tarafa tebliğ edilerek, diyecekleri, yani savunması alınmamaktadır. Zira, idari yargılama usulünde yargıcı buna zorlayacak bir düzenleme yoktur. Bu ise "adil yargılanma" ilkesi ve davada tarafların "silahlarının eşitliği" ilkelerini ihlal emektedir(3).

Sonuç olarak, gerek vergi yargılamasında ve gerekse vergi ceza yargılamalarında iddialarla ilgili raporların gerçeği yansıtması ve kanıtlayıcı belgeler ve ekler taşıması zorunludur.  Bu bağlamda   idare ile vergi yükümlülerinin haklarını telif edici ve eşit silahlar ilkesine uygun olarak tarafların  yargılama  süreçleri devam ettirilmelidir(4).  

 
 

 

(1)      KIZILOT Şükrü, “vergi ihtilafları ve çözüm yolları”, güncellenmiş 14. Baskı, yaklaşım yayınları, 2008, s.776-778

(2)      Dnş. 4. D. 13.4.1999 gün ve E:1998/1270-K:1999/1323 sayılı karar. Bkz. Yaklaşım Dergisi, Ekim 1999, s.194

(3)      DOĞRUSÖZ Bumin, “Atıf Yolu ile Hazırlanan Raporlar”, 19.6.2008 günlü Referans Gazetesi.

(4)      ALPASLAN Mustafa – SAKAL Mustafa, “Vergi Ceza Davalarında Vergi Tekniği Raporu Dayanak Olarak Kabul Edilebilir Mi?” Terazi Hukuk Dergisi, Yıl:3, Sayı:20, Nisan, 2008, s. 379-380. Ayrıntılı bilgi için Bkz. ALPASLAN Mustafa- SAKAL Mustafa, “Vergi Hukuku Uygulaması – I”, Makale/İnceleme ve Yorumlar, İzmir, Ocak, 2008

 

 

11.07.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.