Dr. Mustafa Alpaslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
m.alpaslan@windowslive.com

Serbest Meslek Kazançlarında İstisna Sınırı ve Beyanname Verme Durumu

Bilindiği gibi, 27.05.2021 gün ve 31137 sayılı Resmi Gazete’de 3211 seri nolu GVK Genel Tebliği yayınlanmıştır. Tebliğe göre serbest meslek kazançlarında istisna sınırı konusunda bazı izahatlar yapılmıştır. Söz konusu tebliğe göre;

Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 18. maddesinde, uygulamada “telif kazançları istisnası” olarak da bilinen serbest meslek kazanç istisnasından yararlanan mükellefler ve istisna kapsamında olan eserler sayılmış olup, söz konusu maddede hangi hasılatın istisna kapsamında olduğu da ayrıca belirtilmiştir. Buna göre;

a) Anılan istisnadan yararlanma hakkı; müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler ve bunların kanuni mirasçılarına tanınmıştır.

b) İstisna kapsamına; şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserler ile ihtira beratları girmektedir.

c) İstisna uygulanacak hasılat, eserlerin; gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlanması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarının satılması veya bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilen hasılattır. Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve ücretler de istisna kapsamındaki hasılata dahildir. Bilindiği üzere, 135 ve 149 Seri No.lı Gelir Vergisi Genel Tebliği gereği, GVK Madde 18 kapsamındaki eserlerin, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Hakkında Kanun hükümlerine göre eser niteliğinde olması ve ihtira beratlarının da tescil edilmiş bulunması gerekmektedir.

Örnek: Heykeltraş Ahmet Bey 2021 yılında X A.Ş.’ye yapmış olduğu bir heykelden dolayı 600.000 TL kazanç elde etmiştir. Yapılan iş 5846 sayılı Yasa hükmüne göre Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tescil edilmiştir. İlgili şirket tarafından söz konusu heykeltraşa yapılan ödemeden 102.000 TL tevkifat yapılmıştır. Sonuç olarak, bu heykeltraş tarafından 2022 Mart ayında yıllık beyanname verilmeyecektir. Heykeltraşın 2021 yılında 43.000 TL’yi geçen bir tevkifata tabi başka bir gelirinin mevcut olması halinde(Örneğin kira geliri)  bu kazançlar için yıllık beyanname verilecektir. Ancak burada elde edilen 600.000 TL’lik kazanç için beyanname verilmez.

Bu konu hakkında 311 Seri No.lı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde de ek düzenlemelere yer verilmiş olup; 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre bazı eserlerde kayıt ve tescilin zorunlu, bazı eserlerde ise ihtiyari tutulduğu belirtildikten sonra, Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. maddesinde yer alan serbest meslek kazanç istisnasından yararlanabilmek için maddede belirtilen eserlerden kayıt ve tescili zorunlu olanların kayıt ve tescil ettirilmesinin şart olduğu, diğer eserlerde ise kayıt ve tescil şartı aranmayacağı açıklanmıştır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca kayıt-tescil edilen eserlerin, aynı zamanda GVK’nun 18. maddesinde sayılan eserler veya bu eserlere benzerlik gösteren eserlerden olması şart olup, 5846 sayılı Kanuna göre kayıt-tescil edilen tüm eserler istisna kapsamına girmemektedir. 2. 7194 Sayılı Kanun ile İstisna Uygulamasına Getirilen Sınırlama 7194 sayılı Kanunun 10. maddesi ile GVK’nun 18. maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Bu madde kapsamındaki kazançları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşanlar bu istisnadan faydalanamazlar. Bu durumda olanların, 94 üncü maddenin birinci fıkrası kapsamında tevkifat yapma yükümlülüğü yoktur.”

2020 yılı için geçerli olan gelir vergisi tarifesine göre, söz konusu gelir dilimi 600.000 TL olmaktadır. Bu limit 2021 yılı için 650.000 TL’dir. GVK’nun 18. Mad. kapsamında 2021 yılı için elde edilen gelir 650.000 TL’yi aştığı takdirde yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunlu hale gelecektir. Dolayısıyla 2021 yılında elde edilen kazanç 2022 Mart ayında beyan edilmesi zorunludur. Tevkif suretiyle bu kazançlar üzerinden kesilen vergiler ise istisna kazanç tutarının 650.000 TL’yi geçmemesi halinde beyanname verilmeyeceği için tevkif yoluyla ödenen vergiler nihai vergi yerine geçer. İstisna sınırını geçen kazançlar için beyanname verileceğinden dolayı, tevkif yoluyla ödenen vergiler yıllık beyannamenin verilmesi sırasında gerekli mahsuplar yapılacaktır. Diğer yandan, söz konusu beyan sınırı olan 650.000 TL’yi geçen gelir elde edilmesi halinde bu gerçek kişinin diğer elde etmiş olduğu kazançlarının tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilecektir. Mali idare söz konusu 650.000 TL’nin geçip geçmediğini takip ve kontrol etmektedir.

Örneğin; 2021 yılında Bay X bir radyo kanalında haftalık olarak program yapmaktadır. Bu programda yazılan senaryo yazarlığı karşılığında 2021 yılı için 700.000 TL kazanç elde etmiş olduğunu varsayalım. Bu senaryo yazımı ise 5846 sayılı Yasa ile Kültür Bakanlığına tescil ettirilmiştir.  Bay X’in ayrıca sahip olduğu işyerinden dolayı da 43.000 TL işyeri kira geliri elde etmiş olduğunu kabul edelim. Sonuç olarak, Bay X senaryo yazımı nedeni ile elde etmiş olduğu gelirlerinden de sene içerisinde %17 tevkifat yapılmıştır. 2022 Mart ayında yıllık beyanname verilmesi sırasında elde edilen gelirlerin tümü beyan edilecektir. Çünkü, elde edilen senaryo yazım gelirinden dolayı limit 650.000 TL’yi aşmıştır. Ayrıca tevkifata tabi tutulan kira geliri de 43.000 TL’yi aşmıştır. Dolayısıyla beyanname verilmesi sırasında 700.000+43.000:743.000 TL beyan edilecektir. Beyanname üzerinde toplam matrahtan vergi hesaplanarak önceki aşamada yapılan kesinti yoluyla ödenmiş vergiler hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Öte yandan, GVK’nun 94. maddesinin birinci fıkrasında vergi tevkifatı yapmak zorunda olanlar ile tevkifata tabi ödemeler belirtilmiştir.

Aynı fıkranın (2) numaralı bendinde, yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden; 12.01.2009 tarihli ve 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, GVK’uın 18. maddesi kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden %17, diğerlerinden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı düzenlemesi yer almaktadır.

GVK’nun 18. maddesi kapsamında elde edilen kazançların, istisna sınırını (2020 yılı için 600.000 TL) aşması nedeniyle istisnadan faydalanılamayacak olması, yıl içinde yapılacak olan tevkifat uygulamasını etkilemeyecek ve söz konusu kazançlar üzerinden aynı Kanunun 94. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (a) alt bendi uyarınca tevkifat yapılacaktır. Serbest meslek kazancının devamlı veya arızi nitelikte olmasının tevkifat uygulamasında herhangi bir önemi bulunmamaktadır.

GVK’nun 18. maddesi kapsamında serbest meslek kazanç istisnasından yararlanan mükelleflerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Söz konusu maddenin son fıkrasına göre, madde kapsamındaki kazançları toplamı 103. maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşanların bu istisnadan faydalanamayacakları hükme bağlanmış ve bu durumda olanların, 94. maddenin birinci fıkrası kapsamında tevkifat yapma yükümlülüğü olmadığı belirtilmiştir.

Vergi Usul Kanunu’nun 172. maddesinde defter tutmaya mecbur olanlar sayılmış olup, aynı Kanunun 210. maddesinde ise serbest meslek erbabının serbest meslek kazanç defteri tutacağı hüküm altına alınmıştır. Yine aynı Kanunun 236. maddesinde de serbest meslek erbabının tahsilatları için serbest meslek makbuzu düzenlemek mecburiyetinde olduğu belirtilmiştir.

GVK’nun 18. maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini kısmen veya tamamen GVK’nun 94. maddesinde belirtilenler dışındakilere teslim eden serbest meslek erbabının, defter tasdik ettirme (defter-beyan sistemine kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden, münhasıran GVK’nun 18. maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini sadece GVK’nun 94. maddesinde belirtilen kişi ve kurumlara teslim edenlerden isteyenlerin; yıl içindeki kazançlarının toplamının GVK’nun 103. maddesinin dördüncü gelir diliminde yer alan (2021 yılı için 650.000 TL) tutarı aşıp aşmadığına bakılmaksızın, defter tasdik ettirme (defter-beyan sistemine kaydolma) ve belge düzenleme zorunluluklarının kaldırılması uygun görülmüştür.

GVK’nun 18. maddesinde belirtilen türden faaliyetlerinin yanı sıra başkaca faaliyetleri nedeniyle serbest meslek kazancı mükellefiyeti bulunanların, defter tasdik ettirme (defterbeyan sistemine kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmaktadır. Tebliğde, başkaca faaliyetleri nedeniyle serbest meslek kazancı mükellefiyeti bulunan ve serbest meslek kazanç defteri tutan (defter-beyan sistemine kayıtlı olan) mükelleflerin söz konusu madde kapsamındaki kazançlarına ilişkin kayıtlarını da aynı defterde göstermesinin mümkün olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu maddede belirtilen türden faaliyetleri arızi olarak yapanların, defter tasdik ettirme (defter-beyan sistemine kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmamaktadır. GVK’nun 18. maddesi kapsamında elde edilen kazançların, aynı Kanunun 103. maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşması nedeniyle istisnadan faydalanılamayacak olması, defter tutma ve belge düzenleme yükümlülüğünde bir değişiklik yaratmayacaktır.

Telif kazancı istisnası kapsamında faaliyette bulunan ve serbest meslek makbuzu düzenleme zorunluluğu bulunmayanlardan alınan eserlere ilişkin yapılan ödemelerin gider pusulası imzalatılmak suretiyle tevsik edilmesi mümkün olacaktır.

Söz konusu istisna kapsamında kazanç elde eden mükelleflerin, kendilerine düzenlenen gider pusulalarını ve bu faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mal ve giderlerine ilişkin belgelerini, Vergi Usul Kanunu’nda öngörülen süre boyunca saklamaları gerekmektedir.

07.12.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.