Dr. Mustafa Alpaslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
m.alpaslan@windowslive.com

Masraf Ve Maliyet Hesaplarının Çalışma Şekli Ve Uygulama Örnekleri

1. GENEL BİLGİLER

Tekdüzen Hesap Planı 1.1.1994'te uygulanmaya başlanacaktır. Bu planda gelir ve maliyet hesaplarına 6 ve 7 ile başlayan hesap sınıflarda yer verilmiştir.6 nolu sınıf gelir tablosu, 7 nolu sınıf ise maliyet hesaplarına ayrılmıştır.

Maliyet hesapları da 7/A ve 7/B olarak iki seçenek halinde ele alınmıştır. 7/A seçeneği maliyet muhasebesini ayrıntılı tutmak isteyen sanayi ve hizmet işletmeleri içindir. 7/B seçeneği ise ticaret,  küçük sanayi ve hizmet işletmeleri için düşünülmüştür.

Bu çalışmamızda Tekdüzen Hesap Planı'nda 7/B seçeneği olarak verilen ve ticaret işletmeleri ile isteyen küçük hizmet ve üretim  işletmelerinin  giderlerini  izleyebileceği  kısmın  nasıl  işleyeceğini uygulamadan aldığımız bir örnek üzerinde ele alacağız. Önce olayı vereceğiz, daha sonra da yevmiye kaydını yapacağız. 

2. HESAPLARIN ÇALIŞMA ŞEKLİ

7/B seçeneğinde işletmeler 79 nolu gruptaki gider çeşitleri hesaplarım kullanırlar. 
Muhasebe Sistemi Tebliğindeki Gider Çeşitleri hesapları aşağıdaki gibi bölümlenir: 

79- GİDER ÇEŞİTLERİ 
790- İlk madde ve malzeme giderleri, 
791- Memur ücret ve giderleri 
792- Personel ücret ve giderleri 
793- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 
794- Çeşitli giderler 
795- Vergi, Resim ve harçlar 
796- Amortismanlar ve tükenme payları 
797- Finansman giderleri 
798- Gider çeşitleri yansıtma hesapları 

Giderler tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790-797 No' lu çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. 

Dönem boyunca gider çeşitleri hesabının borcuna kaydedilen tutarlar,  dönem  sonlarında  fonksiyonlarına  dönüştürülerek sonuç hesapları arasında yer alan 630, 631, 632 hesapları ile 66- Finansman Giderleri Grubu ilgili hesabın borcuna, 798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesaplarının alacağına yazılır.  Daha sonra 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı borçlandırılarak, dönem içi gider hesapları kapatılır. 

3. UYGULAMADAN ÖRNEKLER

Aydın halıcılık işletmesi, bir ticari işletme olup el halıları alıp satmaktadır. Bu işletme ile ilgili giderler aşağıdaki şekilde oluşmuştur. 

 3.1. DÖNEM İÇİ İŞLEMLER 

1) Dönem başı bilançosunda Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabında 1.500.000 TL gözükmektedir. Bunun 1.000.000 TL'si geçmiş senede yatırılan taşıt aracı kasko sigorta primi, 500.000 TL'si ise bu yılın defter tasdik ücreti gibi muhtelif işletme giderleridir. Bunu bu yılın giderlerine aktarmamız gerekir. 

YEVMİYE KAYDI

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER    1.500.000 
794. 03 Taşıt Ar. Mas.  1.000.000 
794.04 Muh. İşl. Gid.      500.000 
280 GEL. YIL. AİT GİDERLER  1.500.000 

2) Kılıç özü Petrol' den firma aracı için KDV dahil (% 13) 1.649.800 TL' lik akaryakıt peşin olarak alınmıştır.
 
794 ÇEŞİTLİ GİDERLER   1.460.000 
794.03 Taşıt Ar. Mas.  1.460.000
191 İNDİRİLECEK KDV       189.800 
191.02 İnd. KDV (% 13)  189.800 
100 KASA                        1.649.800 

3) Alınteri El Halıcılık’ a satılan malların ilgili işletmeye taşınması için 40 DR 526 plakalı araca % 12 KDV dahil 3.500.000 TL ve Veli Köylü’ ye hamaliye ücreti olarak 500.000 TL ödenmiştir. Bu masraf işletmemize aittir.

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER   3.625.000
794.06 Satış Gid.        3.625.000
191 İNDİRİLECEK KDV    375.000
191 .01 İnd. KDV. (%12)   375.000
100 KASA    4.000.000

4) Firmada kullanılmak üzere ERTÜRK Kırtasiye’ den  %12 KDV hariç 1.000.000 TL’ lık çeşitli kırtasiye malzemeleri alınmış ve bedeli nakten ödenmiştir.

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER           1.000.000
794 .01 Kırtasiye Giderleri    1.000.000
191 İNDİRİLECEK KDV    120.000
191 .01 İnd. KDV.        120.000
100 KASA          1.120.000

5 ) Firma Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Fazıl Yükselen’ e bir aylık muhasebecilik ücreti olarak KDV hariç 5.000.000 TL tahakkuk ettirilmiş ve ilgili kesintilerle ödeme yapılmıştır.

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER        5.000.000
794.05 Muhasebe ücreti    5.000.000
191 İNDİRİLECEK KDV    600.000
191 .01 İnd. KDV. (%12)       600.000
100 KASA    4.530.000
360 ÖD.VER.VE FONLAR      1.070.000
360.1. Öd. Vergiler
360.1.1. G.V.         1.000.000
360.2. Öd. Fon.P.      70.000

6) Aylık Depo kirası olarak makbuz düzenlenip ilgili kesintiler yapıldıktan sonra mülk sahibi Şenol Demirci’ ye 3.930.000 TL ödenmiştir. Tahakkuk eden kira 5.000.000 TL’ dir.

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER   5.000.000
794.02 Depo Kirası    5.000.000
100 KASA    3.930.000
360 ÖD.VER.VE FONLAR      1.070.000
360.1. Öd. Vergiler
360.1.1. G.V.         1.000.000
360.2. Öd. Fon.P.      70.000

7 ) PTT ‘ den gönderilen KDV dahil 11.200.000 TL’ lik telefon faturası ödenmiştir.

793 DIŞ.SAĞ. FAY.VE HİZM.     10.000.000
     793. 01  Telefon Giderleri     10.000.000
191. İNDİRİLECEK KDV      1.200.000
     191.01. İnd.KDV ( % 12 )        1.200.000
100 KASA            11.200.000

8) Termebank Kırşehir Şubesinden alınan kredi için 10.000.000 TL faiz yürütüldüğü gelen dekonttan anlaşılmaktadır.

797 FİNANSMAN GİDERLERİ     10.000.000
     797.01  Faiz Giderleri             10.000.000   
300 BANKA KREDİLERİ    10.000.000
     300.02 Termebank           10.000.000

9) Firmada çalışan Ömer İğdeli,İlhami Kaymaz, Rafet Güvenç ve Metin Alagöze ücret tahakkukları yapılmıştır.

791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 160.580.000
     791.01   İşçi Ücretleri                 160.580.000

335 PERSONELE BORÇLAR    90.000.000
     335.01 İĞDELİ            15.000.000
     335.02  İ.KAYMAZ    20.000.000
     335.03 R. GÜVENÇ    30.000.000
     335.04 M. ALAGÖZ    25.000.000

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR      23.580.000
     360.1. Öd. Vergi            23.000.000
     360.1.1. G.V.                 23.000.000
     360.1.2. D.V.          580.000

361 ÖD. SOS.GÜV. KESİNTİ   47.000.000
     361.01. SSK İşveren         27.000.000
     361.02. SSK İşçi        20.000.000

3.2 DÖNEM SONU KAYITLARI

10) Dönem sonunda amortismana tabi varlıklardan amortisman gideri ayrılmıştır.

796 AMORTİSMAN VE TÜK.PAY.        208.750.000
     796.01  Amortisman Giderleri         208.750.000
          257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR             208.750.000
                 257. 1 Taş. Ar.A.                208.750.000

11) Dönem içinde oluşan giderler 798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI aracılığı ile ilgili hesaplara (600’ lü hesaplar ) aktarılıyor. 

631 PAZ. SATIŞ VE DAĞ. GİDERLERİ      3.625.000
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ       393.290.000 
660 K.V. BORÇLANMA GİDERLERİ       10.000.000
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA H.      406.915.000
798.1. İşçi Ücretleri ve Giderleri           160.580.000
798.3. Dış. Sağ. Fayda                 10.000.000
798.4. Çeşitli Giderler                  17.585.000
798.6. Amor. Ve Tük. P.            208.750.000
798.7. Finansman Giderleri          10.000.000

12) Ele aldığımız örnek ticari işletme olduğundan ve fiili maliyetler kullanıldığından giderlerde herhangi bir yansıtma farkı ortaya çıkmayacaktır. Bu nedenle dönem sonundan YANSITMA HESAPLARI İLE GİDER HESAPLARI ‘nı karşılaştırarak kapatabiliriz.

798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA H.      406.915.000
798.1. İşçi Ücretleri ve Giderleri           160.580.000
798.3. Dış. Sağ. Fayda                 10.000.000
798.4. Çeşitli Giderler                  17.585.000
798.6. Amor. Ve Tük. P.            208.750.000
798.7. Finansman Giderleri          10.000.000
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 160.580.000
     791.01   İşçi Ücretleri                 160.580.000
     793 DIŞ.SAĞ. FAY.VE HİZM.     10.000.000
     793. 01  Telefon Giderleri     10.000.000
     794 ÇEŞİTLİ GİDERLER   17.585.000
     794.01 Kırtasiye Giderleri    1.000.000
     794.02 Depo Kir.                   5.000.000
     794.03 Taş. Ar. M.                2.460.000
     794.04 Muh. İş. Gid.                500.000
     794.05 Muhasebe ücreti        5.000.000
     794.06 Satış Giderleri           3.625.000
796 AMORTİSMAN VE TÜK. PAYI       208.750.000
     796.01. Amor.Gider.            208.750.000
797 FİNANSMAN GİDERLERİ          10.000.000
     797.01. Faiz Giderleri           10.000.000

13) Dönem sonunda 600’lü gider hesapları 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına devredilmesi gerekir.

690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI           406.915.000
                         631 PAZ. SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ     3.625.000
                         632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ              393.290.000
                         660 K.V. BORÇLANMA GİDERLERİ              10.000.000

4. SONUÇ VE ÖZET

Bu çalışmamızda; Tekdüzen Hesap Planı’ na göre Ticari işletmelerde giderlerin oluşumu ve dönem sonlarında Gider Çeşitleri Yansıtılma hesapları ile koordineli olarak nasıl işlettirildiğini uygulamalı örnek işletme yardımıyla ortaya koyduk.

İşlemlerin nasıl gerçekleştirildiğini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

Dönem içinde giderler gerçekleştikçe 790-797 nolu uygun gider çeşitleri hesabına borç, peşin yapılmışsa 100 Kasa, değilse uygun borç hesabına alacak kaydedilir.

Dönem sonunda;

a) 600’ lü gider hesaplarına borç ( 630,631,632,660 gibi ) 798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI’ na alacak verilir.
b) 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı ile 790-797 Gider Çeşitleri hesabı karşılıklı olarak ters kayıt yapılarak kapatılır.
c) 600’ lü gider hesapları ( 630, 631, 632, 660 gibi ) 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına devredilerek kapatılır.

NOT: Bu makale SMMM Harun Reşit TOKCAN ile birlikte hazırlanmıştır.

---

DİPNOTLAR
[1] 213 sayılı VUK md. 160
[2] Bu konuda Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan iç genelgeler için bkz.  2000/12 iç genelge, yayım tarihi 29/10/2000’dır.  Yine aynı şekilde 2004/13 sayılı ve  2009/3 sayılı iç genelgeler incelenmelidir.
[3] Vergi Daireleri Uygulama İç Genelgesi 2009/3. bu genelgeye göre daha önce mükellefiyet kaydı  terkin edilen mükelleflerden tasfiyeye girdikleri öğrenilenlerin mükellefiyet kayıtları tasfiyeye  girilen tarih olarak tesis edilmesi yolunda işlem yapılması  uygulamada  sorunlara neden olmaktadır. Özellikle, geçmiş 5 yılla ilgili beyanname verilmediği iddiasıyla e-beyan özel usulsüzlük cezaları ve takdire dayalı  KDV, gelir, kurumlar ve stopaj tarhiyatları mükellefleri cezalandırmaktadır.

09.06.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.