Dr. Mustafa Alpaslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
m.alpaslan@windowslive.com

Vergi Borcu Dolayısıyla Başka Üçüncü Şahıslardaki Alacakların Haczi

I- VERGİ DAİRESİNİN BORÇLU MÜKELLEFLERE HACİZ  BİLDİRİSİ TEBLİĞİ İŞLEMİ  NEDİR?

            6183 sayılı AATUHK’nun 79. maddesi 8/4/2006 tarih ve 26133 sayılı RG’de  yayınlanan 5479 sayılı yasanın 5. maddesi ile değişikliğe uğramış ve yeni hükme göre Maliye Bakanlığı haciz konusunda önemli yetkilerle donatılmış bulunmaktadır. Buna göre AATUHK’nun 440 sayılı genel tebliği hükmü uyarınca idare vergi borcu bulunan mükelleflerin herhangi bir yerde, bankalarda veya üçüncü şahıslarda veya herhangi bir kurumda alacağının bulunduğunu tespit etmesi halinde “haciz bildirisi” tebliğ etmek ve buna göre de bu alacağı tahsil yoluna gidebilmektedir.  

            Uygulamada bu yasa hükmü idare tarafından yanlış uygulanabilmektedir.  Örneğin; miktar itibariyle ne kadar alacağı olduğunu tespit etmeden idare haciz bildirisi tebliğ yaparak mükellefin bütün alacağına haciz koyabilmektedir. Bu durum mükelleflerin alacaklı olduğu şirketler ve ilişkide bulunduğu kurumlardaki hak ve alacaklarına zarar verebilmektedir. Burada 7 günlük süre içerisinde ilgili kurum yanıt vermemesi halinde de borç ilgili kurumun zimmetinde olduğu varsayılmaktadır(1).  

6183 sayılı yasanın 79. maddesine göre borcun olmadığı veya malın kendisinde bulunmadığını veya uhtesinde böyle bir mükellefin alacağı bulunmadığını beyan etmeyen, yanıt vermeyen kişi veya kuruluşlar adeta borçlu mükellef gibi aynı kefeye konulabilmektedirler. Bu durum uygulamada çeşitli hatalı işlemlerin yapılmasına neden olabilmektedir. Hatta bu konuda bir yıl içerisinde menfi tespit davasının da açılması zorunlu bulunmaktadır. 7 gün içerisinde cevap vermeyen ve 1 yıl içerisinde de menfi tespit davası açmayan kişilerin durumu ne olacaktır? Bu durum kanımızca tartışılması gereken önemli bir konudur. Çünkü alacaklı idare koyduğu haciz bildirisinde sadece kendi alacağının dökümünü yapmaktadır. İdare, borçlu mükellefin karşı taraftan ne miktarda hesabı cari alacağının miktarı konusunda yeterli bir bilgiye sahip değildir.  
 

II-VERGİ BORCU İLE İLGİLİ VERGİ DAİRESİNİN, MÜKELLEFİN ALACAKLI BULUNDUĞU 3. KİŞİLERDEN TAKİP ŞEKLİ/HACİZ BİLDİRİMİ NASIL OLMAKTADIR 

            Amme borçlusunun, üçüncü şahıslar nezdindeki alacak, hak ve malların haczi üçüncü kişilere tahsil dairesi tarafından, tebliğ edilecek “haciz bildirisi ile” haciz edilmesi mümkün bulunmaktadır(2). Haciz bildirisinde, bundan böyle borcunu ancak tahsil dairesine ödeyebileceği ve kamu borçlusuna yapılacak ödemenin geçerli olmayacağı veya elinde bulundurduğu menkul malı ancak tahsil dairesine teslim edebileceği ve malın kamu borçlusuna verilmemesi gerektiği yazı ile bildirilir. Bildirimde aksi takdirde kamu borçlusuna yapılan ödemeler ile malın bedelini tahsil dairesine ödemek zorunda kalacağı ile 6183 sayılı yasa 79. maddenin 3, 4 ve 5. fıkra hükümleri, 3. kişiye tebliğ edilir. 
 

III-VERGİ DAİRELERİNİN HACİZ BİLDİRİMİNDEKİ BANKALARA AİT ÖZEL UYGULAMA NASILDIR? 

            Salt bankalara yönelik olarak özel bir düzenleme yapılmış bulunmaktadır. 6183 sayılı yasanın 79. madde de, tahsil dairelerince düzenlenen “haciz bildirileri” esas olarak kamu borçlusunun hak ve alacaklarının bulunabileceği bankaların şubelerine doğrudan veya mahallindeki tahsil dairesi aracılığı ile tebliğ edilmektedir. Diğer yandan, Maliye Bakanlığınca tespit edilen belirli limitleri geçen vergi borçları için, banka genel müdürlüğüne tebliğ işlemi elektronik ortamda haciz konulacaktır (3). Böyle bir tebligat veya haciz bildirisi, tüm şubeleri kapsayacak şekilde yapılmış sayılacaktır (4). Buna göre de, haciz bildirisini alan banka genel müdürlüğü, bütün şubelerinde yer alan borçlunun alacak ve hakkı bulunup/bulunmadığını tespit edecek ve buna göre tahsil dairesine bildirimde bulunacaktır. Bu yazıyı tebellüğ eden banka ise 7 gün içinde genel müdürlük, bütün şubelerinden kamu borçlusunun alacak ve hakkı olup/olmadığını öğrenmek ve yoksa olmadığını bildirmek zorundadır. 

            Diğer yandan;

a)      Haczi için üçüncü kişide mal, alacak veya hakkın varlığı şart değildir.

b)      Haciz için üçüncü kişilere, haciz bildirimi (HB1) tebliğ edilmelidir.

c)      Haciz bildirimine karşı, 7 gün içinde mutlaka yanıt verilmelidir. Aksi halde, borcun zımni olarak, kabul edildiği varsayılabilir (5).

d)      Üçüncü kişinin bildirim süresi ve mal elinde, borç zimmetinde sayılır.

e)      Üçüncü kişinin itiraz hakları saklıdır. 
 

IV- SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 

a) Kendisine haciz bildirisi tebliğ edilen kişiler, 7 gün içerisinde, haczi tebliğ eden idareye karşı itiraz etmemiş olması durumunda gidebileceği iki itiraz ve müracaat yolları bulunmaktadır. Bunlardan birisi menfi tespit davası açmak, diğeri de tebliğ edilecek ödeme emrine karşı, 7 gün içinde vergi mahkemesinde dava açmaktır. Menfi tespit davası, 5479 sayılı yasa ile yapılan düzenlemeler sonucunda getirilmiş olup, herhangi bir nedenle 7 günlük itiraz müddetini geçiren 3. şahsın, haciz bildirinin tebliğinden itibaren, 1 yıl içinde genel mahkemelerde menfi tespit davası açmak ve haciz bildirisinde, yer alan borcu sahibi mükellefin, kendisinden alacağı olmadığını veya malın elinde olmadığını ispat etmek zorundadır. İspat yükü, davacıya aittir. Menfi tespit davası açılması, takibin durdurulması için kafi değildir. Ayrıca mahkemenin, takibin durdurulmasına, (teminat gösterilecek) karar vermiş olması gerekmektedir. 

            b) Kamuya olan borcu 5.000.00 YTL’yi aşan kişilerin mal varlığı yurt çapında araştırılmakta ve araştırmalar bankalardaki hak ve alacaklar, tapu idaresi, trafik, vb. kayıtlı menkul ve gayrimenkul mallar üzerine haciz konulabilmektedir. Haczin kaldırılmasında ise, ayrı bir sorun mükellefi beklemektedir. Zira, ilgili borcun ödenmesi, gayrimenkul üzerindeki haczin kaldırılması için yeterli değildir. Çünkü, haciz çözümlerinde, diğer vergi dairelerinde, o mükellefin borcunun olup/olmadığı, ortaklıkları, ortağı olduğu şirketin vergi borcu da ayrıca VEDOP sorgulaması sonucuna göre, hacizlerin çözülüp/çözülmeyeceğine karar verilebilmektedir. 

            c) Sonuç olarak, 6183 sayılı yasanın 79. maddesinde yapılan yeni düzenlemeler pek çok mükellefi, ortaklıkları bulunduğu şirketleri yakından ilgilendirmektedir. Alacaklı, tahsil daireleri, (vergi daireleri) aciliyet arzeden durumlarda, bulundukları illerin dışına bile, haciz bildirileri tebliğ edip, tespit ettikleri mallar üzerine haciz koyabilmektedirler. Böylece, vergi borcunu ödemeyenler için, bankalarda para tutmak, gayrimenkulleri saklamak gibi bir durum söz konusu değildir.


NOT: BU MAKALE DENETÇİ EDA KAYA İLE BİRLİKTE HAZIRLANMIŞTIR.

 

DİPNOT: 

(1) Uygulamada vergi daireleri (SSK il müdürlükleri dahil) mükellefin ne kadar alacak miktarı olduğunu bilmeden, salt mükellefin vergi dairesine olan borç miktarı kadar karşı tarafa “haciz bildiri” tebliğ yapmaktadırlar. Oysaki önce mükellefin karşı tarafta ne kadar alacaklı olduğunu tespit etmek gerekecektir.  

(2) 6183 sayılı yasa md.79(5479 sayılı yasanın 5 md. Değişen şekli 

(3) ÖZBALCI Yılmaz, “Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yorum Ve Açıklamaları”, Özbalcı Mali Hukuk Bürosu 2006, Nisan, 2006, Ankara, S.609-612 

(4)YILMAZ Kazım, age. S. 867 

(5) ALPASLAN Mustafa - SAKAL Mustafa, “Gelir İdaresince Yapılan Mal Varlığı Araştırmaları Ve Hacizlerin Çözümünde Hukuksal Hatalar”, Mali Pusula Dergisi, Yıl:2, Kasım 2006, Sayı:23, S.11
 

23.02.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.