Mustafa Akarslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
akarslanmustafa@hotmail.com

Damga Vergisi Hesaplamasında Dikkat Edilmesi Gereken Başlıca Hususlar

Vergi sistemimiz içerisinde önemli bir yere sahip olan Damga Vergisi konusu, özellikle şirketleri idare eden kişiler tarafından göz ardı edilmektedir. Uygulamada ise; bazı konularda hata yapıldığı görülmektedir.

I. Yasal Mevzuat

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu; 11.07.1964 tarih ve 11751 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.  Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda belirtilen, akitlerle ilgili kağıtlar, kararlar ve mazbatalar, ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar, makbuzlar ve diğer kağıtlar Damga Vergisine tabidir. 

“Damga vergisinin mükellefleri kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.” (Damga Vergisi Kanunu 3. Madde)

Söz konusu kanunun 24. maddede ise; “Vergiye tabi kağıtların Damga Vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları ibraz edenler sorumludur.”

Dolayısıyla; Ticari sözleşmelerde Damga Vergisi beyan edilip ödenmesi, sözleşmeyi imza edenlerden herhangi bir tarafa yüklenmiş olsa da, mükelleflere tavsiyemiz sözleşmede karşı tarafa yüklenen Damga Vergisi sorumluluğunun yerine getirilip, getirilmediğinin kontrol edilmesidir.

 

II. Vergileme Ölçüleri ve Belli Bir Parayı Gösterme Mecburiyeti

Damga Vergisi Kanunun Vergileme Ölçüleri başlıklı 10. Maddesine göre;

“Damga Vergisi nispi veya maktu olarak alınır.

Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esastır.

Belli para terimi, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade eder.”

Söz konusu kanunun Belli Bir Parayı Gösterme Mecburiyeti başlıklı 11. Maddesine göre ise;

“Cari hesap şeklinde açılan kredilerle her türlü ikrazata ait taahhütname ve mukavelenameler (İskonto ve iştira senetleri taahhütnamesi - Dispans - dahil) ve bunların temlik, yenileme, devir ve değiştirilmesine müteallik bütün kağıtlarda ve keza matlupların devir ve temlikine ilişkin mukavelename ve temliknamelerde ikraz veya temlik edilen para miktarının veya azami haddinin gösterilmesi mecburidir. Gösterilmediği takdirde bu kağıtların her birinden alınması gereken Damga Vergisi ile cezası olayın meydana çıktığı tarihte, ilgili bulunduğu cari hesapta kayıtlı kredi veya ikrazat miktarına göre hesaplanır ve alınır.

Bu vergi ve cezanın ödenmesinde mukriz ve müstakrizlerle temlik eden ve adına temlik yapılan şahıslar ve müesseseler müteselsilen sorumludurlar.”

Konu kapsamında 02.06.2011 tarihli verilen özelge de yapılan açıklama aşağıdaki gibidir.

İlgide kayıtlı özelge talep formu ve eklerinin incelenmesinden, belli para ihtiva etmeyen sözleşmelerin damga vergisine tabi olmadığı belirtilerek, şirketiniz ile ... A.Ş. arasında düzenlenen "Lojistik Hizmet Sözleşmesi" başlıklı kağıdın belli para ihtiva edip etmediği, dolayısıyla damga vergisine tabi olup olmadığı hususunda görüş sorulduğu anlaşılmıştır.

……………………                                                                         

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, "Lojistik Hizmet Sözleşmesi"  başlıklı kağıdın düzenlendiği tarihte, sevkiyatı yapılacak ürünler ile bu ürünlerin birim sevk edilen adet başına fiyatlarının tespit edilemediği dikkate alındığında, belli parayı ihtiva etmeyen söz konusu sözleşmenin damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir.

Diğer taraftan, söz konusu sözleşmeye ilişkin sevkiyatı yapılacak ürünler ile bu ürünlerin birim sevk edilen adet başına fiyatlarının sözleşme düzenlendikten sonra belirlenmesi ve buna ilişkin sözleşmeye şerh konulması veya bu yönde sözleşmeyi değiştiren herhangi bir kağıt düzenlenmesi halinde, sözleşme değişikliğine ilişkin bu kağıdın/şerhin 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I no.lu bölümünün A-1 fıkrası uyarınca damga vergisine tabi tutulacağı tabiidir. (1)

 III. Nüsha ve Suret Ayrımı

“Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir.” (Damga Vergisi Kanunu 5. Madde)

Konu ile ilgili 10 no’lu Damga Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklama ise;

“Damga Vergisi Kanunu uygulamasında aynı hüküm ve kuvveti haiz olmak üzere birden fazla düzenlenmiş ve taraf/taraflarınca ayrıca imzalanmış olan kâğıtların her biri nüshadır. Bu kapsamda nüshalar, belli bir hususu ispat ve belli etmek üzere müstakilen ve aynı zamanda farklı mekanlarda ibraz edilebilir mahiyette olan kağıtlardır.

Suret ise aslında bulunan ibarelerin aynısını taşıyan, fakat aslında bulunan imzaları taşımayıp aslına uygun olduğuna ilişkin onaylayanın imzasını veya kaşesini ihtiva eden kâğıtları ifade etmektedir. Taraf/taraflarınca düzenlenerek imzalanmış, diğer bir ifadeyle hukuken tekemmül etmiş bir kâğıdın usulüne uygun olarak çıkarılmış, ancak taraflarınca ayrıca imzalanmamış örnekleri surettir.

Kâğıtların fotokopi ile çoğaltılmış örneklerinin de "Aslına uygundur" ya da "Aslı gibidir" şerhi ile onaylayanın imzası veya kaşesini ihtiva etmesi halinde mahiyeti itibarıyla suret; kâğıdın taraflarınca ayrıca imzalanması halinde ise nüsha olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Damga vergisine tabi kağıtlar bakımından düzenlenecek nüsha ve/veya çıkarılacak suret sayısına ilişkin olarak Damga Vergisi Kanununda herhangi bir belirleme bulunmamaktadır. Diğer taraftan, uygulamada örnek olarak düzenlendiği belirtilen kağıtlar bakımından, yukarıda yapılan açıklamalar dikkate alınarak bu kağıtların nüsha ya da suret olma durumlarının belirlenmesi ve buna göre damga vergisinin aranması gerekmektedir.”

IV. Bir Kağıtta Birden Fazla İşlem Bulunması

“Bir kağıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit ve işlem bulunduğu takdirde bunların herbirinden ayrı ayrı vergi alınır.

Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde Damga Vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınır.” (Damga Vergisi Kanunu Madde 6)

Konuya örnek teşkil edecek 04.05.2012 tarihli özelge de ise;

“……………….Şirketiniz ile müteahhit firma arasında düzenlenen taşeron sözleşmelerinin, sözleşme ve eklerinde yer alan proje, teknik şartnameler ile ana sözleşme ve eklerine göre belirlenen iş miktarlarına, sözleşmelerde yer alan birim fiyatların uygulanması sonucu bulunacak tutarlar ile 100.000 TL teminat çeki verileceğine ilişkin taahhüt tutarının karşılaştırılarak en yüksek vergi alınmasını gerektiren tutar üzerinden  damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” (2)

şeklinde açıklama yapılmıştır.

V. Katma Değer Vergisi Dahil Yapılan Sözleşmelerde Vergi Matrahı

Taraflarca imzalanan sözleşmelerde sözleşme bedeli Katma Değer Vergisi dahil belirlenmişse;

Damga vergisinin katma değer vergisi hariç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden hesaplanacağı,  Katma değer vergisi dahil edilerek düzenlenen kağıtlardan alınması icabeden damga vergisinin ise katma değer vergisi tutarı düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanacağı,  30 Seri No’lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır.
 

VI. Yabancı Para Cinsinden Düzenlenen Sözleşmelerde Damga Vergisi Matrahı

Yabancı para cinsinden düzenlenen sözleşmelerde Damga Vergisi matrahı, “T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan cari döviz satış kuru esas alınarak hesaplanır.  (35 Seri No’lu Damga Vergisi

Genel Tebliğ)

VII. Sözleşme Tutarının Değiştirilmesi veya Sözleşmenin Devredilmesi.

Kanunun Nispet başlıklı 14. Maddesine göre;

“Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabidir. Bunların devri halinde aslından alınan verginin dörtte biri alınır.”

Özellikle bünyesinde birden fazla firma bulunan şirketler imzalanan sözleşmeleri çeşitli sebeplerle bünyesinde yer alan diğer firmalara sözleşme hükümleri aynı kalmak şartıyla devredildiği görülmektedir. Bu durumda daha önce imzalanan sözleşmeye istinaden beyan edilen Damga Vergisinin dörtte birinin beyan edilmesi gerekmektedir.

22.07.2010 tarihli özelge de yapılan açıklama;

İlgide kayıtlı dilekçeniz ve eklerinin incelenmesinden, Çevre ve Orman Bakanlığı ... Genel Müdürlüğü ile şirketiniz ve ... Tic. A.Ş.'den oluşan İnşaat İşleri Ortak Girişimi (İİOG), ... AG, ... Ltd., ... Hizmetleri A.Ş., ... GmbH ve ... Hydro Ltd.'den oluşan ... Konsorsiyumu arasında ... 08/2007 tarihinde ... ve Hidroelektrik Santralinin yapımına ilişkin sözleşme imzalandığı, proje kapsamında finansman sağlayacak kredi kuruluşlarının imzaladıkları kredi sözleşmelerinin feshedilmesi üzerine projenin yapımı için yeni kredilerin temin ve tesis edildiği, ancak ilk kredi sözleşmesine bağlı olarak kurulan Konsorsiyum'dan bir kısım üyelerin ayrılması nedeniyle projenin yapımı için adı geçen idare ile imzalanan yapım sözleşmesinin devri gerektiği belirtilerek imzalanacak olan devir sözleşmesinin damga vergisi tutarının ne olması gerektiği hususunda görüş istenildiği anlaşılmaktadır.

İlgide kayıtlı dilekçeniz ekinde yer alan bilgi ve belgelerin tetkikinden, şirketiniz liderliğinde, ... Tic.A.Ş. ile ... ve Tic. A.Ş.'den oluşan İnşaat İşleri Ortak Girişimi, ... AG, ... Ltd., ... Hizmetleri A.Ş., ... GmbH ve ... Ltd'den oluşan ... Konsorsiyumu  ile ... arasında imzalanan ve ... Noterliğinin ... 8/2007 tarih ve ... yevmiye numarası ile tasdiki esnasında ... 8/2007 tarih ve ... sayılı noterlik makbuzu ile 946.915,70TL damga vergisine tabi tutulan ... Barajı ve Hidroelektrik Santrali Sözleşmesinin, ... muvafakatı ile yine Şirketiniz liderliğinde, ... oluşan İnşaat İşleri Ortak Girişimi, ... oluşan ... devredilmesine yönelik olarak ... Barajı ve Hes Devir Sözleşmesinin imzalanacağı anlaşılmıştır.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, sözkonusu devir sözleşmesinin, ... Barajı ve Hidroelektrik Santralı'nın yapımına yönelik olarak ... Konsorsiyumu ile ... arasında ... tarihinde imzalanan sözleşme için alınan damga vergisinin dörtte biri tutarında damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.(3)

06.03.2012 tarihinde verilen diğer bir özelge de ise aşağıdaki şekilde açıklama yapılmıştır. 

………………

- Proje tutarında bir artış olmaksızın projenin süresinde bitirilememesinden dolayı ilave süre verilmesi halinde, düzenlenecek kağıdın damga vergisine tabi tutulmaması,

- Proje bütçesine yeni kalem eklenmesi, maliyet miktarları ve birim fiyat değişiklikleri ile mukaveledeki belli paranın artırılması halinde, düzenlenecek kağıdın artan tutar üzerinden aynı nispette vergiye tabi tutulması,

- Yararlanıcı ile Ajansınız arasında düzenlenecek fesih sözleşmesinin, 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-5 fıkrasına göre damga vergisine tabi tutulması,

- Adres, telefon, banka hesabı, koordinatör değişiklikleri ile yararlanıcı unvanında meydana gelen değişiklikler gibi işlem değerine tesir etmeyen değişiklikler nedeniyle düzenlenecek kağıdın damga vergisine tabi tutulmaması,

gerekmektedir. (4)

Yukarıda yapılan açıklamalar ile ilgili örnek vermek gerekirse;

Örnek 1: (A) tekstil firması; fabrikasında kullanılmak üzere 04.01.2016 tarihinde (C) jeneratör firması ile jeneratör kiralama sözleşmesi imzalamıştır. 15.000,00 USD olarak belirlenen sözleşme bedelinin yanı sıra; kiralanan jeneratörün teminatı olması sebebiyle 150.000,00 USD teminat çeki verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu sözleşmede Damga Vergisi Matrahı ise; sözleşmede belirlenen en yüksek tutar olan 150.000,00 USD’nin Türk Lirasına Çevrilmesi üzerinden hesaplanacaktır.

Beyan edilecek Damga Vergisi ise;

04.01.2016 tarih TCMB Döviz Satış Kuru : 2,9233

Damga Vergisi Matrah; 150.000,00 x 2,9233 = 438.495,00

Beyan Edilecek Damga Vergisi; 438.495 x binde 9,48 = 4.156,93 TL

Örnek 2: (A) tekstil firması üretimde kullanmak üzere; iplik alım satımı yapan (B) firması ile KDV dahil 108.000,00 TL üzerinden iplik alım sözleşmesini 2 nüsha olarak imzalamışlardır. Söz konusu sözleşmeye istinaden;

Sözleşme KDV dahil olarak düzenlendiğinden Damga Vergisi Matrahı iç yüzde yöntemi ile hesaplanacaktır. Buna göre Damga Vergisi Matrahı 100.000,00 TL olacaktır.

Beyan edilecek Damga Vergisi ise;

100.000 x binde 9,48 = 948,00 TL

Sözleşme 2 nüsha düzenlendiğinden

948,00 x 2 = 1.896,00 TL olacaktır. 

Örnek 3: (X) inşaat firması, (Y) firması ile 16.10.2015 tarihinde 2.500.000,00 TL bedel ile yapım sözleşmesi imzalamıştır. Söz konusu sözleşmeye istinaden 23.700,00 TL (2.500.000 x binde 9,48) Damga Vergisi beyan edilmiştir. Söz konusu sözleşmede belirtilen işin maliyetinde oluşan artış sebebiyle sözleşme bedeli 3.000.000,00 TL olarak revize edilerek tekrar imzalanmıştır.

Dolayısıyla işin miktarındaki artış tutarı olan 500.000,00 TL üzerinden Damga Vergisi hesaplanması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan örneğimizde söz konusu sözleşme şartları ve tutarı aynı kalmak üzere (Z) firmasına devredilirse; devir sözleşmesine istinaden hesaplanıp beyan edilmesi gereken Damga Vergisi tutarı 23.700,00 TL’nin dörtte biri olan 5.925,00 TL’dir.

VIII. Sonuç

Damga Vergisi konusu ile ilgili olarak;

- Sorumluluğun sözleşmeyi imza edenler olduğu,

-Birden fazla nüsha düzenlenen sözleşmelerin her nüsha için ayrı ayrı Damga Vergisi hesaplanması gerektiği,

-Damga Vergisi Matrahının KDV hariç tutar üzerinden hesaplanması gerektiği,

-Birden fazla ve birbirinden ayrı işlemlerde Damga Vergisinin ayrı ayrı hesaplanması gerektiği,

-Birbiriyle bağlantılı işlemlerde ise Damga Vergisinin en yüksek tutar üzerinden hesaplanması gerektiği,

-Yabancı Para cinsinden düzenlenen sözleşmelerde Damga Vergisi Matrahının TCMB Döviz Satış Kuru esas alınarak hesaplanması gerektiği,

-Sözleşmelerin devri veya iş artışlarında Damga Vergisi Matrahının nasıl hesaplanması gerektiği,

hususlarına dikkat edilmesi mükellefler açısından faydalı olacaktır.

(1)02.06.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01-002.01-607 sayılı özelge

(2)04.05.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-155[1-2011/1758]-527 sayılı özelge 

(3)22.07.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG:1227-498 sayılı özelge                                          

(4)06.03.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.55.15.01-2011-DVK-ÖZE-45-108 sayılı özelge

06.01.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.