Musa Yıldırım
Vergi Başmüfettişi
musa1973@gmail.com

İşletmelerin Kendi Markalarını Bilanço Aktifinde Varlık Olarak Göstermesi Mümkün Müdür ?

Günümüzde markalar işletmeler açısından en önemli tanıtım ve reklam aracı haline gelmiş ve marka değerleri çok büyük rakamlara ulaşmıştır. Markaların işletme varlıkları içindeki önemi nedeniyle, işletmeler kendi markalarını bilanço aktifinde gayrimaddi hak olarak göstermek istemektedirler. Ancak markaların bilanço aktifinde varlık olarak gösterilebilmesi her zaman mümkün değildir. Yazımızda markaların hangi durumlarda bilanço aktifinde gayrimaddi hak olarak gösterilebileceği açıklanacaktır.  

556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede marka; “bir işletmenin mal veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt etmesi koşuluyla, kişi adları, sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaret” olarak tanımlanmıştır.

Vergi kanunlarında markaların ve gayrimaddi hakların hangi durumlarda aktife alınması gerektiği ve aktifleştirme şartlarının neler olduğu açık olarak düzenlenmiş değildir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde de bu konuya ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. Türkiye Muhasebe Standartları ve Uluslararası Muhasebe Standartları’nda ise gayrimaddi duran varlıkların aktifleştirilme şartlarına ilişkin bir takım belirlemeler yapılmıştır.

TMS 38, gayrimaddi duran varlıkların muhasebeleştirme yöntemlerini belirleyen standarttır. Bu standart ile gayrimaddi duran varlıkların neler olduğu, bunların ne zaman ve hangi değerle aktife alınacağı, değerleme işleminin nasıl yapılacağı hususları açıklanmaktadır. TMS 38’e göre bir kalemin maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilmesi için, söz konusu kalem belirlenebilir olmalı, kontrol edilebilir olmalı, işletme için gelecekte beklenen ekonomik yararların gerçekleşmesi muhtemel olmalı ve varlığın maliyeti güvenilir bir şekilde ölçülebilir olmalıdır. Belirtilen koşulların sağlanması halinde gayrimaddi varlıklar aktifleştirilmeli ve bilançoda yer almalıdır.

TMS 38’de ayrıca, işletme içi yaratılan markaların, ticari başlıkların, yayın haklarının, müşteri listelerinin ve benzer nitelikteki kalemlerin gayrimaddi duran varlık olarak muhasebeleştirilmeyeceği belirtilmektedir.

Markalar, işletme tarafından yaratılabileceği gibi, bir bedel ödenerek de satın alınabilirler. İşletme tarafından yaratılan markalar aktifleştirilmez ve bilançoda varlık olarak gösterilmezler. Çünkü yaratılan değerin parasal olarak ölçülmesi ve değerlendirilmesi olanaksızdır. Markalar bir bedel ödenerek işletme tarafından satın alındığında ise aktifleştirilmekte ve bilançoda varlık olarak gösterilmektedir. Bu durumda satın alma karşılığı ödenen bedel ve yapılan diğer giderler, markanın maliyeti olarak dikkate alınacak ve bu bedel üzerinden aktifleştirilecektir.

İşletme tarafından yeni bir marka yaratıldığında bu markanın parasal olarak değerinin belirlenmesi her zaman mümkün değildir. Bu nedenle işletmeler tarafından yaratılan markalar aktifleştirilmez ve bilançoda gösterilmezler. Benzer şekilde işletmelerin birleşmesi suretiyle marka elde edilmişse ve markanın değerini belirlemek mümkün değilse, bu durumda da marka aktifleştirilmez ve şerefiyenin bir parçası olarak görünür. Ancak, işletmenin bir bedel ödeyerek satın aldığı marka alış bedeliyle aktifleştirilecektir. Markanın alınmasından sonra markanın tanıtımı için yapılan reklam giderlerinin ise markanın maliyetine eklenmeksizin ilgili dönemde doğrudan gider yazılması gerekmektedir. Çünkü söz konusu reklam giderinin markanın değerini ne kadar artırdığını tespit etmek mümkün değildir.

Maliye Bakanlığı’nın bir özelgesinde de, markanın satılması halinde alıcının mahkeme kararıyla tespit edilmiş marka değerini, markanın maliyeti içinde gösterebileceği, ancak işletme tarafından yaratılan markanın, rayiç değeri mahkemeye tespit ettirilse dahi, aktifleştirmesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir.

Markayı aktifleştirmek ve bilançoda gösterebilmek için markanın lisansını almak veya kiralamak yeterli olmayıp, sahipliğinin satın alınması yani bir gayrimaddi hak iktisabının söz konusu olması gerekir. Belli süreye bağlı olarak markanın lisansı alındığında (kiralandığında), bunun asıl sahibine ödenen lisans bedelleri ilgili yıllarda doğrudan gider yazılacağından dolayı aktifleştirilmezler ve muhasebe kayıtlarında hak olarak görünmezler. Ödenen kiralar dönemsellik ilkesine uygun olarak ilgili dönemlerde gider yazılır.

İşletme aktifinde kayıtlı markalar, gayrimaddi hak olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre amortisman konusuna girmektedir. Buna göre işletme aktifinde kayıtlı olan markalar için maliyet bedeli üzerinden amortisman ayrılacaktır. 365 seri no’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile marka için öngörülen faydalı ömür 15 yıl olup, ayrılacak amortisman oranı % 6,66’dır.

İşletmelerin marka üzerinden amortisman ayırabilmesi için markanın işletme aktifinde kayıtlı olması gereklidir. İşletme aktifinde kayıtlı olmayan markalar için amortisman ayrılamaz. Örneğin, markanın lisansı alındığında, ödenen lisans bedelleri aktifleştirilmez ve amortismana tabi tutulmazlar. Çünkü bu durumda bir gayrimaddi hak iktisabı söz konusu olmayıp, belli bir süre için kiralama işlemi yapılmaktadır. Bu durumda, yapılan kiralama karşılığı ödenen lisans bedelleri amortismana tabi tutulmaksızın ilgili dönemlerde doğrudan gider yazılacaktır.

KAYNAKÇA

1-Musa Yıldırım, Gayrimaddi Haklar ve Vergilendirilmesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011, s.61-68.

2-Feriştah Sönmez, “Maddi Olmayan Duran Varlıklar”, http://www.econturk.org/Turkiyeekonomisi/fer_maddi.doc s.2.

3-Zeynullah Gider, “Marka Değerlemesi”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı.321 (Mayıs 2008), s.116.

4-Bursa Defterdarlığı’nın 09.06.2003 T. ve 190.03.23 sayılı Özelgesi. 

04.01.2013

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.