Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Ödeneğe Müstahak Olmayan 4/A Sigortalılarının İstirahat Raporları İçin Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi Yapılacak Mıdır?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun;

-16/2. Fıkrasında, “Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir.”

-18/1. Fıkrasında ise “…

b)4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,

Geçici iş göremezlik ödeneği verilir.” Hükümlerine yer verilmiştir.

5510 SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU

MADDE 16 (2)- İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklar (Değişik: 17/4/2008-5754/10 Md.) İş kazası veya meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar şunlardır:

a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.

b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.

c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması. d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi. Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Analık sigortasından sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılardan; kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine, her çocuk için yaşaması şartıyla doğum tarihinde geçerli olan ve Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden emzirme ödeneği verilir

Geçici iş göremezlik ödeneği MADDE 18- Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için,

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için, (1) geçici iş göremezlik ödeneği verilir. (Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz. (Değişik üçüncü fıkra: 17/4/2008-5754/11 Md.) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17’nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir. Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usul ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

RAPOR (İŞ GÖREMEZLİK) PARASI, ÖDENEĞİ ALMA ŞARTLARI

Kanunda yer alan bu hükümlere istinaden, 5510/4-1.a kapsamında çalışan sigortalılara hastalıkları halinde geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için;

1-İstirahatin başladığı tarihte sigortalılık niteliğinin sona ermemiş olması,

2-İstirahatin başladığı tarihten önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,

3-Sağlık Bakanlığınca yetkilendirilen hekimler veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması, gerekmektedir.

ÇALIŞILMADIĞINA DAİR BİLDİRİMİN YAPILMASI

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 39/9. Fıkrasına göre 4/a kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödenmesi esnasında, istirahatli olduğu dönemde işverenleri tarafından işyerlerinde çalışıp çalışmadığının elektronik ortamda Kuruma bildirilmesi gerekiyor.

İstirahatli (raporlu) sigortalının istirahat süresince işyerinde çalışıp çalışmadığı konusunda işveren tarafından bildirim yapma zorunluluğu 12 Mayıs 2010 tarihinde başlamıştı. Aradan geçen süre içerisinde uygulamayla ilgili birçok değişiklik yapıldı.

Konuya ilişkin düzenlemeler İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile 2016/21 sayılı Kısa Vadeli Sigorta Kolları Genelgesinde, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde uygulanacak idari para cezasına ilişkin düzenleme ise 5510 sayılı Kanunun 102/1-i maddesinde yer almaktadır. Söz konusu Tebliğ ve Genelgede bugüne kadar birçok değişiklik yapılmış olup, en son düzenlemelere göre istirahatli sigortalıyla ilgili çalışmadığına dair bildirim konusunda yapılacak işlemler ve izlenecek yol aşağıda açıklanmıştır.

Bildirim İki Farklı Yolla Yapılabilir

İşveren modülünde “Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş” ekranlarında, rapor bilgileri kayıtlı olan sigortalılar için çalışmadığına dair bildirim aşağıda belirtilen iki yoldan herhangi biri kullanılarak yapılabilir:

 

• Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi, www.sgk.gov.tr internet sayfasındaki e-SGK / İŞVEREN / Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi (https://uyg.sgk.gov.tr/vizite/welcome.do) ekranından, işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait aylık prim hizmet belgesinin verileceği son tarihteki günün sonuna kadar elektronik ortamda yapılması zorunludur.
• Bu bildirim dışındaki diğer bir seçenek ise istirahatli olduğu sürede işyerinde çalışmayan sigortalıyla ilgili o aya ait; Muhtasar prim ve hizmet beyannamesinde (MUHSGK’da) “İstirahat süresinde Çalışmamıştır” seçeneğine “evet” girilerek, işaretlenmesi de çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmektedir.

Öte yandan, sadece “12 Birden fazla” kutucuğunun işaretlenmesi çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmeyeceğinden, işverenlerce Kuruma eksik gün nedeni olarak bildirilen “01-istirahat” dışında kalan diğer eksik gün nedenleri bildirimleri için mutlaka yukarıda belirtilen istirahatli olduğu sürelerde çalışılmadığına dair bildirim ekranından veya Muhtasar prim ve hizmet beyannamesinde (MUHSGK’da) belgesindeki “ istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi sureti ile çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekmektedir.

Sigortalılara 10 günden daha uzun süreli istirahat raporu verilmesi halinde, sigortalının isterse rapor parasını 10’ar günlük dilimler halinde alma hakları olduğundan, ancak rapor parası alabilmeleri için işverenin de çalışmadığına dair bildirim yapması gerektiğinden, bu konuda talepte bulunmaları halinde işverenler yukarıda belirtilen bildirim süresini beklemeden ilgili süreler için çalışmadığına dair bildirim yapabileceklerdir.

Çalışmadığına dair bildirim sadece alınan istirahat raporları için geçerli olup, sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

2016/21 SAYILI GENELGE

6.7.Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi; Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sigortalılara, iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir.

(Ek, 10/7/2018 tarihli ve 2018/26 sayılı Genelge) Bildirim aranmayacak haller hariç olmak üzere söz konusu bildirim olmadan geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir. Aşağıda açıklandığı şekilde, elektronik, manuel veya aylık prim ve hizmet belgesi üzerinden bildirim yapıldığının tespiti halinde geçici iş göremezlik ödenekleri ödenecektir.

(Ek, 10/7/2018 tarihli ve 2018/26 sayılı Genelge) (Değişiklik, 23/09/2019 tarihli ve 2019/20 sayılı Genelge) Bildirim süresinin geçmiş olması ancak herhangi bir yöntemle bildirim yapılmamış olması durumunda ise gerekli müstahaklık şartlarının varlığı halinde, sigortalı adına 30 gün veya istirahat süresi ile uyumlu olmayacak şekilde fazla prim ödeme gün sayısı bildirilmesi durumu hariç olmak üzere geçici iş göremezlik ödenekleri ödenecektir.

(Ek, 23/09/2019 tarihli ve 2019/20 sayılı Genelge) Örnek-1: 03/06/2019 – 12/06/2019 tarihleri arasında istirahatli olan sigortalı adına Haziran/2019 ayı için aylık prim ve hizmet belgesinde 30 günlük prim bildirilmiş ve ayrıca çalışılmadığına dair bildirim yapılmamıştır. Bu durumda sigortalı adına “çalışmadı” şeklinde bildirim yapılmadığı sürece geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir.

(Ek, 23/09/2019 tarihli ve 2019/20 sayılı Genelge) Örnek-2: 06/05/2019 – 15/05/2019 tarihleri arasında istirahat raporu bulunan sigortalı adına aylık prim ve hizmet belgesi ile Mayıs/2019 ayı için 25 günlük prim bildirilmiş ve eksik gün nedeni olarak “12-Birden Fazla” seçimi yapılmıştır. Bu durumda eksik gün süresi ile istirahat süresi uyumlu olmadığından ve eksik gün nedeni “1-İstirahat” olarak bildirilmediğinden, sigortalı adına “çalışmadı” şeklinde bildirim yapılmadığı sürece geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir.

(Ek, 23/09/2019 tarihli ve 2019/20 sayılı Genelge) Örnek-3: 08/07/2019 – 17/07/2019 tarihleri arasında istirahat raporu bulunan sigortalı adına aylık prim ve hizmet belgesi ile Temmuz/2019 ayı için 5 günlük prim bildirilmiş ve eksik gün nedeni olarak “12-Birden Fazla” seçimi yapılmıştır. Bu durumda sigortalı adına bildirilen prim gün sayısı, istirahat süresine uyumlu kabul edilecek ve bildirim süresinin geçmiş olması ancak herhangi bir yöntemle çalışılmadığına dair bildirim yapılmamış olması halinde geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.

İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ’ in 5 inci maddesine göre 2/3/2013 tarihinden itibaren;

“1-Bildirimin, http://www.sgk.gov.tr internet adresinde e-SGK-İŞVERENÇalışılmadığına Dair Bildirim Girişi (https://uyg.sgk.gov.tr/vizite/welcome.do) ekranından işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait aylık prim hizmet belgesinin verileceği son tarihteki gün sonuna kadar elektronik ortamda Kuruma gönderilmesi zorunludur.

2-Aylık prim ve hizmet belgesinde eksik gün nedeni olarak geçen 01 (istirahat) kodu ile bildirilen sigortalılar için bu bildirim, çalışılmadığına dair bildirim yerine geçer.” hükmü getirilmiştir.

Diğer taraftan, aylık prim hizmet belgesinde eksik gün nedeni “01-İstirahat” olarak Kuruma bildirilmeyen ve toplu iş sözleşmesi gereği veya işverence atıfet kabilinden primleri yatırılan sigortalılara ilişkin çalışılmadığına dair bildirimin iki farklı ekran yerine tek bir ekrandan yapılması amacıyla aylık sigorta primlerinin e-Bildirge ile Kuruma bildirildiği Aylık Prim Hizmet Belgesi’nde eksik günlerin nedeni için oluşturulan “01-İstirahat” paneline ek olarak ayrı bir sütun oluşturulmuştur.

Bu sütun başlığında “prim bildirilen sigortalı, istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” ifadesi yer almaktadır. Anılan sütunda, ilgili ayda raporlu olan fakat raporlu olduğu dönemde prime esas kazançları ve ikramiyeleri işverenleri tarafından Kuruma bildirilenler ile eksik gün nedeni “12 Birden fazla” bildirilen sigortalıların istirahat döneminde işyerinde “çalışmadıklarının” kazanç ve ikramiyelerin Kuruma bildirileceği son tarih olan ayın 7/23’ünde saat 23:59’a kadar belirtilen sütun altında yer alan “12 Birden fazla” ve “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuklarının birlikte işaretlenerek bildirilmesi gerekmektedir.

Sadece “12 Birden fazla” kutucuğunun işaretlenmesi çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmeyecektir.

İşverenlerce Kuruma eksik gün nedeni olarak bildirilen “01-istirahat” dışında kalan diğer eksik gün nedenleri bildirimleri için mutlaka istirahatli olduğu sürelerde çalışılmadığına dair bildirim ekranından veya aylık prim ve hizmet belgesindeki “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi sureti ile çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekmektedir.

6.1.6.Sosyal Güvenlik Destek Primine Tabi Olarak Çalışanlara Verilecek İstirahat Raporları

Bir işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan ve Kurumumuzdan yaşlılık aylığı almakta iken hastalığı sebebiyle başvurduğu Sağlık Bakanlığınca yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucusu hekimlerince istirahatli bırakılan sigortalıya Kurumumuzca hastalık ve analık sigortası kollarından iş göremezlik ödeneği ödenmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak bu kişilerin istirahatine lüzum görülmesi halinde işverene bilgi verilmesi amacıyla geçici iş göremezlik belgesi düzenlenmesi, ayrıca istirahatinin bitiminde işyerlerine ibraz etmeleri için "Çalışabilir Kâğıdı” tanzim edilmesi hallerinin dışında anılan sigorta kollarından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmediğinden bu belgelerin Kurum ünitelerine gönderilmesine gerek bulunmamaktadır. Diğer yandan iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan e-Ödenek sistemi üzerinden veya kâğıt ortamında istirahat raporlarının düzenlenerek Kuruma gönderilmesi halinde söz konusu raporlara ait geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi gerekmektedir

Maktu Aylık Alan Sigortalının Raporlu Olduğu Hallerde Ücreti Tam Ücret Olarak Mı Ödenmelidir?

Maktu Aylık ücret istisnai bir uygulamadır. İşçinin maktu ücret aldığı, TİS, iş sözleşmesi veya çalışma şartlarıyla belirlenmiş olması gereklidir. Burada karıştırılmaması gereken en önemli nokta, ücretin ayda bir kez ödenmesinin ayrı, maktu Aylık (kanundaki ifadeyle aylık ücretli) ücretin ayrı olduğudur. Ücretin ayda bir kez ödenmesi onu maktu aylık haline getirmez. Maktu Aylık ücretten bahsedebilmek için, istisnai bir uygulama olduğundan, yukarıda belirtildiği gibi, TİS, iş sözleşmesi veya çalışma şartlarıyla belirlenmiş olması gereklidir.

Maktu Aylık ücret ödemesi yapılan işçinin raporlu olduğu veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde işçiye ücretinin her hâlükârda tam ücret ödeneceği, 4857 sayılı İş Kanunu madde 49 fıkra 4’te; “hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere…”  Açıkça belirtilmiştir.

4857 Sayılı İş Kanunu MADDE 49

ÜCRET ŞEKİLLERİNE GÖRE TATİL ÜCRETİ Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere 46, 47 ve 48 inci maddenin birinci fıkrası hükümleri uygulanmaz. Ancak bunlardan ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışanlara ayrıca çalıştığı her gün için bir günlük ücreti ödenir. Hükmü bulunmakta olup, bu duruma göre;

Maktu ücret alınıyorsa, işçiye ücreti her hâlükârda tam ücret ödenecektir; yani çalışmadığı günlere ilişkin bir kesinti yapılmayacaktır. Sadece iş göremezlik ödeneği alacaksa bu miktar mahsup edilecektir.  Sosyal Güvenlik Kurumu'nca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmadan ücretlerin tam olarak ödenmesi durumunda mutlaka SSK priminin de kesilmesi ve istirahatli sigortalının SGK'ya bildirimine devam edilmesi gerekmektedir. Yani, raporlu işçiye ücretinin ödenmesi durumunda sigorta primi de yatırılır.

Toplu İş Sözleşmesi, İş sözleşmesi veya çalışma şartlar ile ücretleri Maktu Aylık belirlenmiş olan işyerlerinin İşçi ücretleri tam yatırılıp geçici İş görmezlik ödeneği işverene iade edilecektir. Bu tür işyerlerinde İnsan Kaynaklarının çalışanların iş görmezlik ödeneklerini takip etmeleri ödenek yatınca işçiden bunu talep etmeleri İnsan kaynakları çalışanlarına yeterince mesai kaybına sebep olacaktır, bu nedenle ilgili SGK 2016/21 genelgesi 6.2.Sigortalara Ödenen Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin İşveren Prim Borçlarına Mahsup Edilmesi maddesinde belirtilen madde ile bağlı bulundukları SGK merkez müdürlüğüne giderek “Mahsuplaşma Protokolü (Ek-9)” karşılıklı olarak imza altına alarak prim borçları mahsubu sistem tarafından otomatik olarak gerçekleştirilecektir.

6.2.Sigortalara Ödenen Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin İşveren Prim Borçlarına Mahsup Edilmesi

(Değişiklik, 21/5/2019 tarihli ve 2019/12 sayılı Genelge) Mahsuplaşma talebinde bulunan işveren ile sosyal güvenlik il müdürü veya yetki verdiği sosyal güvenlik il müdür yardımcısı/sosyal güvenlik merkez müdürü tarafından bu Genelge ekinde yer alan matbu Mahsuplaşma Protokolü (Ek-9) karşılıklı olarak imza altına alındıktan sonra, sosyal güvenlik il müdürlüğü/merkez müdürlüğü personeli tarafından MOSİP uygulaması üzerinden mahsuplaşma tanımlama işlemi yapılacaktır. Kısa Vadeli Sigortalar Daire Başkanlığına tanımlama işlemi için protokol örneği gönderilmeyecektir. Mahsuplaşma programının işleyişi ile ilgili bilgiler e-Ödenek Kullanım Kılavuzunda yer almaktadır. (Ek, 10/7/2018 tarihli ve 2018/26 sayılı Genelge) Mahsuplaşma programından talep eden tüm işyerleri yararlanabileceklerdir.

6.6.Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesaplanması

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın ne şekilde hesaplanacağı hususu Kanunun 17’nci maddesinde düzenlenmiştir.

Ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazanç (1) MADDE 17-

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. (Mülga son cümle: 17/4/2008-5754/67 md.)

On iki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle; çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulur.

4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançlarının hesabında:

a) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, %50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz.

b) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz.

Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak yukarıdaki fıkralara göre hesaplanır.

İş kazası ile meslek hastalığı sigortasından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, yukarıdaki hükümlere göre hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır

Geçici iş göremezlik ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır. On iki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle; çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulacaktır.

4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançlarının hesabında:

a-Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz.

b-İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz.

Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak yukarıdaki fıkralara göre hesaplanır.

Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar için aylık prime esas kazanç, Kanunun 82’nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katı olduğundan, geçici iş göremezlik ödeneğinde esas alınacak tutarların hesabı buna göre yapılacaktır.

Sigortalılara hesaplanacak günlük kazancının yatarak tedavilerde yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisi (2/3) üzerinden hesap edilerek geçici iş göremezlik ödeneği verilecektir.

RAPORLARIN SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA BİLDİRİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR  

• İşverenleri ve İnsan Kaynakları personelini en çok zor durumda bırakan bir konu olan:

Çalışanların istirahat raporu almalarına rağmen rapor aldıkları hususunu işverenlerine ve insan kaynaklarına bildirmeden çalışmaya devam etmeleri sıklıkla yaşanmakta, bu durumdan habersiz olan işverenlerce çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmamakta, haliyle idari para cezasıyla muhatap olunabilmektedir. Bu gibi durumlarla karşılaşmamak için, İnsan Kaynakları personellerinin sigortalıların istirahat raporu almış olup olmadıkları hususunda aylık prim ve hizmet belgeleri düzenlenmeden önce e-SGK üzerinden “Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş Sistemi” ekranındaki “Tarihe göre Rapor Arama” bölümünden mutlaka sorgulama yapılmalıdır. Ayrıca, İşverenlerce, E-SGK üzerinden erişilen “Çalışılmadığına Dair Bilgi Giriş Sistemi” uygulamasında yer alan “İşveren İletişim Bilgileri” seçeneğinden, kendilerine ait cep telefon numaralarını ve e-mail adres bilgilerini sisteme kaydetmeleri halinde, işyerlerinde çalışan sigortalılara verilen raporlar, cep telefonlarına ve mail adreslerine SGK tarafından kısa mesaj olarak gönderilmektedir. Bu bakımdan işverenlerin iletişim bilgilerini sisteme kaydetmelerinin faydalı olacaktır.

• Sigortalının istirahat alıp raporlu olduğu süre zarfında çalışmamalarına rağmen

 İşverenleri tarafından primlerinin eksiksiz bildirilmesi halinde eksik gün nedeni seçilemeyeceğinden, “İstirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu mutlaka işaretlenmelidir.

• Sigortalının ay içinde raporlu olduğu süre dışında ücretsiz izin, tutukluk hali, kısa

 Çalışma ödeneği gibi nedenlerle başka nedenlerden dolayı da eksik günlerinin bulunması nedeniyle, 01-İstirahat dışında farklı bir kodla eksik gün bildiriminde bulunulacağı durumlarda (örneğin 12-Birden Fazla, 27- Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler, 29-Nakdi Ücret Desteği ve Diğer Nedenler gibi) e-Bildirgede “İstirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu mutlaka işaretlenmelidir.

Çalışanın İstirahat Raporunu Sosyal Güvenlik Kurumu’na Süresi İçinde Yapılmaması Halinde Uygulanacak İdari Para Cezaları Nelerdir?

Sigortalıların istirahatli oldukları süreler içinde çalışıp çalışmadıklarına dair bildirimleri;

1-Aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi geçirildikten sonra yapanlara asgari

Ücretin 1/10’u tutarında, (2021 yılı için 3.577,50 / 10 = 357,75TL)
2-Yapmayanlara ise asgari ücretin 1/2’si tutarında (2021 yılı için; 3.577,50 /2

=1.788,75 TL) İdari para cezası uygulanmaktadır.

 

6.7.1.Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi Hakkında İdari Para Cezası Uygulamaları İstirahat raporları yukarıda açıklandığı şekilde elektronik ortamda gönderilen ve ödenekleri ödenen sigortalılar için işverenlerce “01-İstirahat”, “Çalışmadı” veya “Çalıştı” bildirimlerini yapmayanlar ya da yasal süresi dışında yapanlar e-Ödenek programı tarafından tespit edilmekte olup söz konusu bildirimleri yapmayan ya da yasal süresi dışında yapanlara ait liste Kurum modülünde “Ceza uygulanacak raporlar” menüsünden alınabilmektedir.

Alınan listede;

1-Aylık prim hizmet belgesi üzerinde yer alan eksik gün nedeni “01-İstirahat” veya “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak”,

2-Manuel veya Elektronik Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranından sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını “Çalışmadı” veya “Çalıştı” olarak, bildirmeyen işverenlere Kanunun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde belirtilen asgari ücretin yarısı, geç bildirenlere ise asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Eksik gün nedeni “01-İstirahat” bildirimini yapmayan ya da geç yapan işverenlere eksik gün nedeni bildirimi ile ilgili sigorta primleri mevzuatı gereği idari para cezası uygulandığının tespit edilmesi halinde ayrı bir ceza uygulanmayacaktır.

Örnek-1: İstirahati 05/03/2014 tarihinde başlayan ve 15/03/2014 tarihinde sona eren 4/1(a) kapsamındaki özel sektör sigortalısı için işverence eksik gün nedeni belgesi verilmemesi nedeniyle ilgili servis tarafından İPC uygulanması halinde, ayrıca çalışılmadığına dair bildirim yapılmaması nedeniyle İPC uygulanmayacaktır.

Ancak, söz konusu sigortalının istirahatli olduğu dönemde işveren tarafından ilgili aya ait APHB belgesinin 24/04/2014 tarihine kadar verilmemesi ve yine aynı döneme ait istirahat raporu için işverence ilgili ekranlardan “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” bildiriminin yapılmaması durumunda idari para cezası uygulanacaktır.

Yukarıda açıklandığı şekilde aylık prim hizmet belgesinde, sigortalıya ait kazanç bildirilmeyen dönemde, eksik gün nedeni olarak “01-İstirahat”te bildirilmeyen ya da istirahatli olduğu dönemde kazanç bildirilen, fakat yeni açılan sütundan Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak veya Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliğinin 5 inci maddesinde belirtilen adresten “çalıştı” ya da “çalışmadı” olarak bildirim yapılmayan sigortalıya ödenen ödenekler sigortalılardan tahsil edilmeyecek, bu sigortalılara rapor verildiği yönünde işverenlerine Kurumca elektronik mesaj yollandığı ve anılan raporlar işveren tarafından Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranında görülebildiği de göz önüne alınarak çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılması yönünde tebligat gönderilmeden idari para cezası uygulanacaktır.

Uygulanacak idari para cezası tutarının belirlenmesinde çalışılmadığına dair bildirimin Kuruma yapılmaması ya da yasal süresi dışında yapılması belirleyici olduğundan, kısa vadeli sigorta servislerince bildirimin yapılmadığının tespiti halinde, asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bununla birlikte idari para cezasına ilişkin tebligatın postaya verildiği tarihe kadar işverence çalışılmadığına dair bildirim yapılması halinde; bildirim geç yapılmış kabul edilecek ve asgari ücretin 1/10 tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Sigortalının almış olduğu istirahat günlerinin birden fazla aya sarkması halinde ve son aya isabet eden rapor günlerine ait aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verileceği son tarihte son ay için “01-İstirahat” bildiriminin yapılmış olması halinde çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmış sayılacağından bu durumda idari para cezası uygulanmayacaktır. Ancak, söz konusu raporlar için “01-İstirahat” bildiriminin yapılmaması durumunda istirahatin bittiği aya ait aylık hizmet prim belgesinin son verilme tarihi itibariyle işverenin çalışılmadığına dair bildirim girişinin aylık prim hizmet belgesi üzerinde, “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak veya işverene ait çalışılmadığına dair bildirim ekranında “çalıştı/çalışmadı” şeklinde yapılması gerekmektedir

ÖDENEĞE MÜSTAHAK OLMAYAN 4/A SİGORTALILARININ İSTİRAHAT RAPORLARI İÇİN ÇALIŞILMADIĞINA DAİR BİLDİRİM GİRİŞİ YAPILACAK MIDIR?

Bu konuda SGK’nın 2016/21 sayılı Genelgesinde;

6.7.3.Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi ile İlgili Diğer Konular;

1-Sigortalılara rahatsızlıkları sebebiyle sağlık hizmet sunucularınca 10 günün üstünde istirahat verilmesi halinde hak ettikleri geçici iş göremezlik ödeneklerini 10’ar günlük dilimler halinde almak istedikleri konusunda işverenlerine talepte bulundukları takdirde ve işverence ilgili süreler için bildirim yapılması halinde Kurumca ödenekleri ödenecektir.

2-Sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde, işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.  

3-Hastalık vaka türünde sıra numarası “1” olup, 2 veya daha az gün süreli raporlar için ödenek ödenmeyecek ve çalışılmadığına dair bildirim aranmayacaktır.

4-Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar için ödenek ödenmeyeceğinden çalışılmadığına dair bildirimi de aranmayacaktır

Denilmiştir. Ayrıca,

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI EMEKLİLİK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ E-ÖDENEK HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR DUYURUSUNDA;

SORU 11- Ödeneğe müstahak olmayan 4/a sigortalılarının istirahat raporları E-ödenek programı üzerinden Kuruma gönderilecek midir?

CEVAP- E-ödenek programı üzerinden T.C. kimlik numarası ile sorgulama yapıldığında sistemde sigortalının ödeneğe müstahak olmadığı görünen sigortalıların raporları da istatistiki bilgiler için Kuruma, sigortalının istirahatli olduğunun bilinmesi için de işverene gönderilecektir. Ancak bu sigortalılara ödenek ödenmeyecektir.

SORU 12- Ödeneğe müstahak olmayan 4/a sigortalılarının istirahat raporları için işverenlerce çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılacak mıdır?

CEVAP- Ödeneğe müstahak olmayan 4/a sigortalılarının istirahat raporları için işverenlerce çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmasına gerek bulunmamaktadır. İşveren ve Kurum ekranlarına düşen bu tür raporlar işveren ve Kurum personeli tarafından “arşive kaldır” butonu kullanılarak arşivlenecektir

SORU 76-Hangi raporlar için işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim girişi

Yapılmasına gerek yoktur?

CEVAP-

• Ücretsiz izin,
• Yatarak tedavilerde,
• İşten çıkan sigortalı,
• 2 güne kadar olan raporlar, için işverenin çalışılmadı-
• Son bir yıl içinde sigortalıya doksan gün kısa vadeli sigorta primi,

 Bildirilmediğinden geçici iş göremezlik ödeneği almaya müstehak olmayan sigortalılara ait raporlar için işverenin çalışılmadığına dair bildirim giriş yapmasına gerek bulunmamaktadır.

 

Sosyal Güvenlik Kurumunun 2016/21 sayılı Genelgesinde “Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar için ödenek ödenmeyeceğinden çalışılmadığına dair bildirimi de aranmayacaktır.” denilmiş olmasına rağmen, bazı merkez müdürlüklerinden, “Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar” ve  “2 veya daha az gün süreli raporlar”  için sisteme giriş yapmadıkları nedeniyle İşverenlere İdari Para Cezası uygulayarak İşverenlere tebliğ edilmektedir.

Tüm dünyada ve ülkemizde yaşanan pandemi sürecinde işverenler ve çalışanlar oldukça etkilenmiş olup, İşverenler bu zor zamanlarda işin sürdürülebilmesi için çaba sarf ederken üstüne kurumun ilgili genelgede açıkça “Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar” “ 2 veya daha az gün süreli raporlar için ödenek ödenmeyecek ve çalışılmadığına dair bildirim aranmayacaktır” denilmesine rağmen kendilerine Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar ve 2 veya daha az gün süreli raporları süresinde bildirim yapmadıkları için idari para cezası uygulanması ve bunun tebliğ edilmesi İşverenleri zaten yaşanan bu zor süreçte daha da zor bir durum içine sokmaktadır. Bu nedenle sistemsel hatadan kaynaklı olduğunu düşündüğümüz İşverene Tebliğ edilen İdari Para Cezalarının iptal edilmesini ve Sistem hatalarının işverene ceza olarak yansıtılmasından vazgeçilmelidir

Sonuç olarak:

 

Sosyal Güvenlik Kurumunun 2016/21 sayılı Genelgesinde;

6.7.3.Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi ile İlgili Diğer Konular;

4-Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar için ödenek ödenmeyeceğinden çalışılmadığına dair bildirimi de aranmayacaktır. Denilmiş olmasına rağmen, bazı merkez müdürlüklerinden 2 veya daha az gün süreli raporları ve Ödeneğe müstahak olmayan 4/a sigortalılarının istirahat raporları için Sisteme giriş yapmadıkları nedeniyle İşverenlere İdari Para Cezası uygulayarak İşverenlere tebliğ edilmektedir.

 Bu durumun sistemsel hatadan kaynaklı olabileceği ve bundan dolayı İşverene Tebliğ edilen İdari Para Cezalarının iptal edilmesini ve Sistem hatalarının işverene ceza olarak yansıtılmasından vazgeçilmelidir

16.03.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.