Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Doğum Sonrası Kısmi Süreli Çalışma Süresi Uzadı Mı?

İş Kanunu’nda 2016 yılı başında yapılan bir değişiklikle, doğum sonrası izinlerin ardından işçilere kısmi zamanlı çalışma imkânı getirilmişti. Bu temel değişikliğin esasları 08/11/2016 tarih Sayı: 29882 Resmî gazetede yayımlanan “ANALIK İZNİ VEYA ÜCRETSİZ İZİN SONRASI YAPILACAK KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMALAR HAKKINDA YÖNETMELİK” ile belirlenmiş olup ilgili mevzuata getirilen bu yenilikle birlikte anne ya da babanın birisine kısmi süreli çalışma hakkı verilmektedir.

Kadın İşçilerin Doğuma Bağlı ücretli ve ücretsiz izin hakları

• Doğum Öncesi (Gebelik Sürecinde) Periyodik Sağlık Kontrolü İçin Verilen İzinler

Hamilelik sürecinin başlangıcından doğuma kadar olan süreçte gebe çalışana periyodik sağlık kontrolleri için ücretli izin verilecektir (4857 sayılı İş Kanunu md. 74/4; Yönetmelik md. 11). Gebe çalışan, gebelik halini işverenine bildirecek (Yönetmelik md. 6/1) ve hekimce belirlenen sıklıklarda sağlık kontrolü için ve ücretinden herhangi bir kesinti yapılmaksızın izinli sayılacaktır

• İşverenin Alacağı İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri

Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir (Yönetmelik md. 6/1). İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir. Değerlendirme sonuçları, gebe veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirir (Yönetmelik md. 7/1). Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse, işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır (Yönetmelik md. 7/2). Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz. Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz (Yönetmelik md. 7/3).

• Doğum Öncesi Verilen 8 Haftalık İzin

Kadın işçilerin doğumdan önceki 8 haftalık süre içinde çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde ise bu 8 haftalık süreye 2 hafta daha eklenecek ve toplam 10 hafta doğum öncesi izni kullandırılacaktır. Ancak sağlık durumunun elvermesi ve de doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki son üç haftalık süreye kadar çalışabilecektir. Bu halde ise kadın işçinin çalıştığı bu süreler doğum sonrasında kullanılacak olan izne eklenecektir

• Doğum Sonrası Verilen 8 Haftalık İzin

Kadın işçilerin doğumdan sonraki 8 haftalık süre içinde çalıştırılmamaları esastır (4857 sayılı İş Kanunu md. 74/1). Ancak bu 8 haftalık süre doğumdan önce son 3 haftaya kadar çalışılması durumunda ya da erken doğum halinde kullanılmayan/kullanılamayan süreler kadar uzayacaktır. Yani 8 haftalık doğum sonrası iznine 5 hafta doğum öncesi kullanılmayan izin de eklenecek ve doğum sonrası toplam izin 13 hafta olacaktır.

• Süt (Emzirme) İzni

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1,5 saat süt (emzirme) izni verilecektir. Bu iznin hangi saatler arasında ve kaç parçada kullanılacağını kadın işçi kendi belirleyecektir. Bu izne ait süre, 4857 sayılı İş Kanunu md. 66/1/e hükmüne göre günlük çalışma süresinden sayılacaktır (4857 sayılı İş Kanunu md. 74/7).

• 6 Aya Kadar Ücretsiz İzin Hakkı

Kadın işçi talep ederse, 16 (çoğul gebelikte 18) haftalık doğum öncesi (8 hafta) ve sonrası (8 hafta) sürenin tamamlanmasından sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilecektir. 6 aya kadar olan ücretsiz izin hakkı evlat edinme (çocuğun 3 yaşını doldurmamış olması şartıyla) durumunda da geçerli olacak ve bu kere eşlerden birine ya da evlat edinene verilecektir

• Yarım Gün Çalışma Desteği

Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı tanındı. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenecek. Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanacak. Yarı zamanlı çalışmaya başlayan çalışana ayrıca süt izni verilmiyor.

• Kısmi Süreli (part time) Çalışma Hakkı

Haftalık çalışma süresi İş kanunu hükümlerine göre en fazla 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftalık 30 saate kadar çalışan bir işçi işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yaptığı çalışmanın üçte ikisi oranına kadar çalışma yapabilecektir. Bu şekilde çalışan işçi kısmi süreli çalışan işçi olarak değerlendirilecektir. Kısmi süreli (part-time) çalışma ile ilgili detaylar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 08/11/2016 tarihinde yayınlanan ‘’Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik’’ ile belli olmuştur. Yönetmelikte kadın işçinin kısmi zamanlı çalışma hakkı şu şekilde düzenlenmiştir:

Kısmi Süreli Çalışmanın Süresi, Şekli ve Şartları

Kısmi süreli çalışma talebi ve şekli

MADDE 8 – (1) İşçi, 5 inci maddede belirtilen analık izninin, 6 ncı maddede belirtilen ücretsiz iznin veya 7 nci maddede belirtilen ücretsiz iznin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir.

(2) Kısmi süreli çalışma talebi, 7 nci maddede belirtilen ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmaz. 

(3) Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az bir ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilir.

Kısmi süreli çalışma talebinin unsurları

MADDE 9 – (1) İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer alır. 

(2) İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır.

(3) İşçinin kısmi süreli çalışma talep dilekçesi, işveren tarafından işçinin özlük dosyasında saklanır.

Kısmi süreli çalışma talebinin şartları

MADDE 10 – (1) Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.  Ancak, ebeveynlerden birinin çalışma şartı;

a) Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,

b) Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması, 

c) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi,

Hâllerinde aranmaz.

(2) Birinci fıkra kapsamındaki kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmi süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder.

Kısmi süreli çalışma talebinin işverence karşılanması

MADDE 11 – (1) Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanır.

(2) İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirir.

(3) İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır. 

(4) İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.

TÜM SEKTÖRLERDE “KISMİ SÜRELİ” ÇALIŞMA İZNİ YOK!

Kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler

MADDE 12 – (1) Kısmi süreli çalışma;

a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,

b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,

c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,

ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,

İşverenin uygun bulması hâlinde yapılabilir. 

(2) Birinci fıkrada sayılmayan işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilir.

Özel Sağlık Kuruluşları, vardiyalı çalışan sanayi işletmeleri ve nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az mevsimlik işlerde iş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde işverenin iznine bağlı. Bunun dışındaki kalan işlerde işverenin uygun bulma şartı yok.

Toplu iş sözleşmesi ile belirleme

MADDE 13 – (1) 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler, 12 nci madde hükümlerine bağlı olmaksızın ayrıca taraflarca da belirlenebilir.

Tam süreli çalışmaya geçiş

MADDE 14 – (1) Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir.

(2) Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene en az bir ay önce yazılı olarak talebini bildirir.

(3) Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer.

(4) Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi hâlinde, yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşür. 

Çalışma zamanının belirlenmesi

MADDE 15 – (1) Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir.

(2) Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA SÜRESİ UZADI MI?

Mevzuatın temel amacı, doğum yapan ya da evlatlık edinen işçinin çocuğuna yeterince zaman ayrılabilmesini sağlamaktır. Kısmi süreli çalışmanın süresi ilgili yönetmelikle belirlenmiştir. Kanun koyucu kısmi süreli çalışmanın en çok; MADDE 8 – (1) İşçi, 5 inci maddede belirtilen analık izninin, 6 ncı maddede belirtilen ücretsiz iznin veya 7 nci maddede belirtilen ücretsiz iznin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının “66 ay“başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Denilmiştir.  

5 Temmuz 2019 Sayı 30822 Resmî gazetede yayımlanan 7180 Kanun ile “BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN” ile

MADDE 2 – 5/1/1961 tarihli ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 3’üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 3 – Mecburi ilköğretim çağı, 6-14 yaş grubundaki çocukları kapsar. İlkokulların birinci sınıflarına o yılın 31 Aralık tarihinde 72 ayını dolduran çocukların kaydı yapılır. Ancak çocuğun gelişim durumuna bağlı olarak okula erken başlaması veya kaydının ertelenmesi ile ilgili hususlar yönetmelikle düzenlenir. Denilmiştir.

İlgili Kanun değişikliğine istinaden kanunla “66 ay” olan ilkokula başlama yaşı “69 ay” olarak değiştirildi. Buna göre, mecburi ilköğretim çağı, 6-13 yaş grubundaki çocuklar yerine 6-14 yaş grubundaki çocukları kapsayacak. İlkokulların birinci sınıflarına, o yılın 31 Aralık tarihinde “72 ayını” dolduran çocukların kaydı yapılacak denilerek İlkokula başlama yaşını “69 ay” çıkartılmış olup; Doğumdan sonra Kısmi Süreli çalışma süresi çocuğun mecburi ilköğretim çağının “69 ay“olarak ilgili kanunla uzatılmıştır.

08.07.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.