Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalıştırılan İşçilere Ücret Yerine İzin Kullandırılamaz!

Çalışanların ve işverenlerin yasalarla düzenlenmiş haklarını bilmesi iş hayatının düzeni açısından oldukça önem arz etmektedir. Bu konuda tarafıma en çok soru gelen konulardan bir tanesi de bayramlarda ve resmî tatillerde çalışma zorunluluğu ve resmî tatil çalışması yapılmışsa, bunun karşılığında işçiye ücret vermek yerine izin kullandırmak mümkün olup olmaması gibi sorularla karşılaşmaktayım.

İş Kanunumuzda işçilerin çalıştırılamayacağı günler, çalıştırıldığı takdirde işçinin onayının alınması gerektiği ve bu günlerde yapılan çalışmaların normal ücretlendirmeden farklı olacağı Yasa ile korunmaktadır.

2019 YILI RESMİ TATİL GÜNLERİ
01 Ocak 2019 Salı	Yılbaşı
23 Nisan 2019 Salı	Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
01 Mayıs 2019 Çarşamba	Emek ve Dayanışma Günü
19 Mayıs 2019 Pazar	Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
03 Haziran 2019 Pazartesi	Ramazan Bayramı Arefesi
04 Haziran 2019 Salı	Ramazan Bayramı (1.Gün)
05 Haziran 2019 Çarşamba	Ramazan Bayramı (2.Gün)
06 Haziran 2019 Perşembe	Ramazan Bayramı (3.Gün)
15 Temmuz 2019 Pazartesi	15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü
10 Ağustos 2019 Cumartesi	Kurban Bayramı Arefesi
11 Ağustos 2019 Pazar	Kurban Bayramı (1.Gün)
12 Ağustos 2019 Pazartesi	Kurban Bayramı (2.Gün)
13 Ağustos 2019 Salı	Kurban Bayramı (3.Gün)
14 Ağustos 2019 Çarşamba	Kurban Bayramı (4.Gün)
30 Ağustos 2019 Cuma	Zafer Bayramı
28 Ekim 2019 Pazartesi	Cumhuriyet Bayramı Arifesi
29 Ekim 2019 Salı	Cumhuriyet Bayramı

ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMAK MECBURİ Mİ?

Ülkemizde dini bayramlarda ve ulusal bayramlarda işçilerin çalışmaları mecburi mi yoksa değil mi diye anlayabilmek için iş kanunundaki hükümlere bakarız. İşçinin resmî tatil günlerinde çalışmaması esastır. Yani, İş Kanunu onun öncelikle bu günlerde dinlenmesi istemiştir. Ama yine de işçinin onayı alınırsa, çalıştırılmasının da önü açılmıştır. Bunun anlamı, resmî tatilde çalışmanın yasak olmamasıdır.

 4857 sayılı İş Kanunun 44.maddesi gereği;

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.   Bu günlere ait ücretler 47’nci maddeye göre ödenir hükmü bulunmaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayı işçinin onayını almaya bağlamıştır. Çalışma Yaptırılacak İşçinin Onayı İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 9 Maddesinde belirlenmiştir. 

Fazla Çalışma Yaptırılacak İşçinin Onayı

Madde 9 —Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.

(Değişik: RG-25/8/2017-30165) Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir. Bu yeni düzenlemeye göre;

• Fazla çalışma onayları iş sözleşmeleriyle alınabilecektir. Bu düzenlemeyle daha önce işçilerden alınan ve her takvim yılı başında yeniden alınması gereken yazılı onayların her yılbaşında alınması mecburiyeti fiilen ortadan kalkmış oldu. Böylece ilk defa iş sözleşmeleri marifetiyle alınan fazla çalışma onaylarının her yılbaşında alınmasına gerek kalmamıştır.

Eğer iş sözleşmeleriyle fazla çalışma onayları alınmamış ise fazla çalışma onayının fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulduğu zamanda alınabilmesi yapılan değişiklikle mümkün olmuştur. Bu durumda fazla çalışma onayı ya iş sözleşmeleriyle iş ilişkisinin kurulduğu ilk anda ya da iş sözleşmesinin kurulmadığı veyahut da sözleşmeyle fazla çalışma onayının alınmadığı durumlarda fazla çalışma ihtiyacının ortaya çıktığı zamanlarda alınabilecektir. Bu duruma göre; Çalışma hayatı uygulamasında, resmî tatil için çalışma onayları her seferinde tek tek alınmayacak olup, bunun yerine ya iş sözleşmesiyle peşinen ya da yılda bir kez muvafakatname imzalatılarak onaylar alınmaktadır.

Yeni düzenlemeyle alınan onayların işçi özlük dosyalarında saklanması gerektiği belirtilmiş ise de önceki Yönetmelik’in bu metni aynen korunmuştur

• Fazla çalışma onaylarında göze çarpan bir diğer değişiklik ise çalışanlar tarafından verilen onayların geri alınabilmesidir. Yeni düzenlemeye göre, çalışanlar otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla fazla çalışma onaylarını geri alabilecek olup, Bu durumda, önceden onay vermesine rağmen resmî tatilde çalışmak istemeyen işçi, bir dilekçe vererek bu iradesini işverene ulaştırmalıdır.

 İşçi ve işveren arasında imzalanan iş sözleşmesinde ya da varsa toplu iş sözleşmesinde ulusal bayram tatillerinde ve genel resmî tatil günlerinde işçilerin çalışacağına ilişkin bir hüküm varsa ve işveren çalışmanızı talep ederse, işçi bu talimata uymak ve çalışmak zorundadır. İş sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunmuyorsa, resmî tatil günlerinde veya bayram tatillerinde çalışma zorunluluğunuz yoktur. Bu duruma göre; İşçi iş sözleşmesiyle ya da muvafakatnameyle onay vermişse, artık resmî tatillerde çalışmakla mükelleftir. Aksi takdirde, işveren tarafından haklı ya da geçerli nedenle işten çıkarılabilir.

Resmî Tatildeki Çalışmanın Ücreti

Bu günlere ait ücretler 47’nci maddeye göre ödenir;

4857 S.lı İş Kanunu MADDE 47 ;

Genel tatil ücreti “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.” hükmü yer almaktadır

İşçi, resmî tatilde çalışmazsa o günün ücretini tam olarak alacaktır. Resmî tatilde işçi, çalışırsa ayrıca bir günlük ücreti daha ödenecektir. “Kanun'da çalışmanın ne kadar süreyle olup olmadığına ilişkin bir sınırlama getirilmemiştir. Dolayısıyla resmî tatilde bir saat de çalışılsa 7,5 saat de çalışılsa karşılığı bir günlük ücret olacaktır”. Resmî tatil günlerindeki çalışmalar, kural olarak fazla çalışma değildir. Ancak, resmî tatilde çalışıldığı için haftalık çalışma süresi aşılmışsa aşılan süre için fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekecektir. Fazla çalışma ücreti %50 artırımlı olarak hesaplandığı için, daha fazla olacaktır. Fakat burada bir karşılaştırma yaparak, işçi açısından hangisi fazla ise onun ödenmesi gerekecektir. Örneğin, resmî tatilde 1 saat çalışan işçiye bu çalışma haftalık 45 saatlik aşılarak yapılmış olsa dahi o günün ücreti yani 7,5 saat karşılığı ücret ödenir, 1 saatlik fazla çalışma ücreti ödenmez. Çünkü 7,5 saatlik ücret, 1,5 saatlik ücretten daha fazladır.

Arife Günlerinde Çalışma

2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun'un 1. maddesinde ulusal bayramın 28 Ekim günü saat 13.00'ten, 2.s maddesinde ise ramazan ve kurban bayramının arife günü saat 13:00'ten itibaren başlayacağı, belirtilmiştir. İşte bu üç ayrı yarım gün, arife günüdür. İş Kanunu'nda arife günleri ile ilgili özel bir düzenleme bulunmamakta, genel düzenleme çerçevesinde değerlendirme yapılmaktadır. Saat 13:00 sonrasında çalışıldığında, çalışma yarım gün için yapılmışsa yarım gün, tam gün için yapılmışsa tam günlük ücrete hak kazanılır. Bu arife günlerindeki çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmemektedir. Ancak, bu çalışmalar yapıldığı için haftalık çalışma süresi aşılmışsa aşılan süre için fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekmektedir.

Ulusal bayram ve Genel tatil Günlerinde Çalıştırılan İşçilere Ücret Yerine İzin Verilebilir mi?

Denetim yaptığım bazı işyerlerinde böyle uygulamalar olduğunu görüyorum. Şunu net bir şekilde ifade etmeliyim ki; resmî tatil çalışması yapılmışsa, bunun karşılığında işçiye ücret vermek yerine izin kullandırmak mümkün değildir. İşçinin rızası bile olsa, bu durum yasal olmaz. Ulusal bayram ile genel tatil günü olarak kabul edilen bu günlerde çalışan işçiye, o günlük yevmiyesi dışında bir yevmiye daha ödenmesi gerektiği İş Kanunu’nda öngörülmüştür. İş Kanunu’nun 47nci maddesine göre kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen bu günlerde işçiler çalışmazsa, bir iş karşılığı olmaksızın o güne ait ücretleri tam olarak ödenirken; tatil yapmayıp da çalışırlarsa ayrıca çalıştıkları her gün için bir günlük ücretleri de ödenir.

İşçilerin Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılıp, ertesi gün ya da başka bir zaman izin verilmesi yasal değildir. Asıl olan çalışmaları karşılığı Yasanın öngördüğü zamlı ücreti ödemektir. Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesine göre de “İş Kanunu’nda fiili izin müessesesi yalnızca fazla çalışma için öngörülmüş olup çalışılan hafta ve genel tatil karşılığı izinle telafi edilemez (Yarg.9.HD.25.06.2018 T., E.2018/5764, K.2018/13666). İşçilerin hafta ve genel tatil yapmayarak çalışmaları halinde, hafta tatilinde her gün için 1,5 kat, genel tatillerde ise, 1 kat fazla günlük ücret ödenir

Bununla birlikte “iş sözleşmesinde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmanın ücrete dahil olduğu şartı da Yargıtay’ın ilgili diğer kararları gereği geçerli kabul edilmemektedir.”

İşçiye bu günlerdeki çalışmalarına karşılık izin verilmesi yani serbest zaman uygulaması İş Kanunu’na göre mümkün değildir.

Sonuç olarak

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmaların karşılığı olarak ücret yerine izin kullandırılması mümkün değildir. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından 15.01.2018 tarihinde verilen kararda (2015/26859 esas, 2018/84 karar), belirtilen günlerde çalışılması halinde bunun karşılığında ücret ödenmesi gerektiği, çalışma karşılığında izin kullandırılsa bile tatil ücretine hak kazanacağı, tatil çalışmaları karşılığında serbest zaman veya izin verilmesinin yasaya uygun olmadığı ve bu nedenle ulusal bayram ve genel tatil ücret alacaklarının hesaplanıp hüküm altına alınması gerektiği belirtilmiştir.

22.04.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.