Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Fazla Mesai Ücretleri Haczedilebilir Mi?

Fazla Mesai ya da Fazla Çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde düzenlenmiştir. 4857 S.lı İş Kanunu MADDE 41: FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. 63’üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.        Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.        Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.”

 Ayrıca kanunda zorunluluk durumları ile ilgili düzenlemeleri içeren 42. Ve 43. maddeler yer almaktadır.

4857 S.lı İş Kanunu MADDE 42  ZORUNLU NEDENLERLE FAZLA ÇALIŞMA “Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur.        Şu kadar ki, zorunlu sebeplerle yapılan fazla çalışmalar için 41 inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır.”

4857 S.lı İş Kanunu MADDE 43 OLAĞANÜSTÜ HALLERDE FAZLA ÇALIŞMA “Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla yurt savunmasının gereklerini karşılayan işyerlerinde fazla çalışmaya lüzum görülürse işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre Bakanlar Kurulu günlük çalışma süresini, işçinin en çok çalışma gücüne çıkarabilir.        Bu suretle fazla çalıştırılan işçiler için verilecek ücret hakkında 41 inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır.”

Fazla çalışmanın detaylarını içeren bir yönetmelik de yayınlanmıştır. Bu yönetmelik 06.04.2004 tarihli 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YÖNETMELİGİ” dir.  Bu Yönetmeliğin

5. Maddesinde Fazla çalışma süresinin sınırı ve haftalık hesaplanan fazla çalışma sürelerinde yarım saatten az olan veya yarım saati aşan sürelerin hesaplanmasına ilişkindir.

Fazla Çalışmada Sınır; Madde 5 —Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 (ikiyüzyetmiş) saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır. Denilmiştir.

Fazla mesai ücreti günlük ve aylık hesaplanabilir mi?

İş Kanunu’na göre bir işyerinde haftalık çalışma süresi, en fazla 45 saat olarak belirlenebilir. İşveren bu 45 saati, günlük azami çalışma süresini aşmamak kaydıyla, haftanın günlerine dilediği gibi yayabilir Dolayısıyla “asıl ücret” ya da “çıplak ücret” dediğimiz sadece çalışma karşılığı alınan ücret, en fazla 45 saatlik çalışmayı kapsamaktadır. 45 saati aşan çalışmalar, “fazla çalışma” olmaktadır. İşçinin bir haftada yaptığı çalışma süresi 45 saati aştığında ise artık fazla çalışma gündeme gelecektir. Fazla çalışma, işçinin haftalık çalışma süresinin 45 saati aşan kısmı olarak değerlendirilebilir. Yapılan fazla çalışmanın saatlik ücreti, işçinin normal ücretinin %50 artırılmasıyla bulunur.

Fazla çalışma, işçinin haftalık çalışmasının 45 saati aşan kısmıdır. O nedenle fazla çalışma “günlük olarak değerlendirilemeyeceği gibi aylık da hesaplanamaz.” Her bir işçi için yapılması gereken, her haftanın kendi içinde değerlendirilmesi ve işçinin haftalık 45 saati aşan çalışmalarının fazla çalışma olarak kabul edilmesidir.

Fazla mesai ücretleri haczedilebilir mi?

İşçinin çeşitli borçlarını ödeyememesi halinde, hakkında icra takibi yapılması muhtemeldir. Böyle bir durumda icra takibi aleyhinde sonuçlanan işçi için icra müdürlüğü işverene yazı göndermekte ve işçinin maaşının ¼ ünün kesilerek kendi hesabına gönderilmesini istemektedir. İşçinin ücretinin ¼ ünün haczedilmesi mümkündür. İcra Müdürlüğünden İşverene gönderilen resmi yazı sonrası, işçinin ücretinin ¼ ü icra dairesinin hesabına yatırılırken kalan kısmı işçiye ödenmektedir. Böylece işveren yasal sorumluluğunu yerine getirmiş olmaktadır. Bu durumda karşımıza çıkacak sorulardan bir tanesi de İlgili dönemlerde İşçi Fazla Mesai yapmışsa;

• Fazla mesai ücretleri haczedilebilir mi?
•  İşçinin fazla mesai ücreti alacağının da ¼ ü kesilerek icra dairesine ödenmeli midir?
• Fazla mesai ücreti de ¼ e tabi mi?

Bu soruların cevabını vermeden önce sanırım kısa bir konuya değinmemiz gerekiyor; Son zamanlarda bir konu çok dikkatimi çekmeye başladı, hızlı bir şekilde yeni bir İK Uzmanlığı doğmakta “Google İnsan Kaynakları Uzmanlığı” ilgili kanun yönetmelik ve genelgeleri okumadan öğrenmeden eğitimini almadan kendisine alt yapı oluşturmadan çok kolay bir şekilde Google’a girip yalan yanlış bilgileri öğrenip konunun uzmanlığını yapmaktayız.  İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanlığı eğitimini almadan konunun kapsamına giren mülga 1475 dahil 4857, 5510, 6331, 6698, 193 sayılı vb. birçok kanun genelge yönetmelik okumadan, öğrenmeden, çok kolay bir şekilde İnternetten bilgiye ulaşıp yalan yanlış bilgi paylaşımları yapmaktan, insanları yönlendirmekten artık vazgeçip biraz ama ne olur birazcık emek harcayıp ilgili kanunları okuyalım sorgulayalım ve ne olur biraz düşünelim. Çok zor olmasa gerek biraz ama birazcık emek….

Yukarıda değindiğim ve hızla yayılan İnternet İK Uzmanlığı konusu şu açıdan önem taşımakta ve örnek olması açısından önemli; Çünkü İnternet İK Uzmanı olanlar hemen konu ile ilgili internete girip internette yer alan Yargıtay kararlarına baktıklarında karşılarına Yargıtay12. Hukuk Dairesinin Esas: 2014/16631 Karar:2014/20678   Tarih: 09.09.2014 kararı çıkacak ve kararda “4857 Sayılı Kanun’un 35. maddesine göre; işçinin almakta olduğu ücretin 1/4’ünden fazlası haczedilemez. İkramiye, toplu sözleşme farkı ve nema da ücretten sayılacağından onların da aynı koşullarda haczini engelleyen bir yasa hükmü yoktur. 6772 Sayılı Kanun’un 4. maddesinde ise; “Fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, ayni yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi esas ücrete munzam tediyelerin haczedilemeyeceği” belirtilmiştir. “Google İnsan Kaynakları Uzmanları” İnternette yer alan bu Yargıtay kararlarına baktıklarında, İşçinin fazla mesai alacağı haczedilemez kanısına varmaktalar, Bunun nedeni ise kararlarda geçen 6772 sayılı Kanununun 4’üncü maddesidir. Bu maddeye göre fazla mesai ücretleri haczedilememektedir. Ancak 6772 sayılı kanun kamu kuruluşlarını, bunların şirketlerini ve KİT’leri kapsamaktadır. Özel sektör çalışanları bu kanun kapsamında değildir.

Kamu İşçisinin Fazla Mesai Ücreti Haczedilebilir mi?

4857 sayılı İş Kanunun 35. Maddesinde; İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanun’la 6212 Sayılı Kanun’un 2’ci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun çıkmaktadır. Bilindiği üzere bu kanun da kadrolu işçilere yönelik bir takım mali hakları düzenlemiştir. Kanunun 4. maddesine göre, fazla mesai ücretleri haczedilememektedir. İlgili madde; bu kanuna göre yapılacak tediyelerin zamanı İcra Vekilleri Heyetince tespit olunur. Aylık istihkakların hesabında fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, ayni yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi esas ücrete munzam tediyeler nazarı itibara alınmaz. Bu tediyelerden çeşitli işçi sigortalarının icap ettirdiği primler kesilmez ve bu paralar borç için haczedilemez şeklindedir. Kamu kurum ve kuruluşlarında ve bu kuruluşların yarısından fazlasına iştirak ettikleri şirketlerde, KİT’lerde ve diğer kamu işyerlerinde çalışan işçilerin fazla mesai ücretleri haczedilememektedir. İş kanunun ve İcra İflas Kanunun ücretlerin dörtte birine kadar haczedileceği hükmü fazla mesai ücretleri için geçerli değildir.

Sonuç olarak

İşçinin fazla mesai ücretinin haczedilip haczedilemeyeceğini cevaplamak gerekir ise; Kamu kurumunda, bunların yarısından fazlasına iştirak ettikleri şirketlerde, kitlerde ve diğer kamu işyerlerinde çalışan işçilerin fazla mesai ücretleri haczedilememektedir.

Ancak özel sektörde çalışan işçilerin fazla mesai ücretlerinin ¼ ünün, tıpkı normal maaşları gibi, haczedilmesi mümkündür. Çünkü fazla mesai ödemeleri de ücret olarak kabul edilmektedir

08.04.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.