Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

İşverenin Kreş Hizmeti Vermek Yerine İşçiye Kreş Yardımı Adı Altında Ödeme Yapması Hukuka Uygun Mudur? Bu Durum İşçiye Haklı Nedenle Fesih Yetkisi Verir Mi?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30 maddesine dayanılarak çıkarılan, 16 Ağustos 2013 tarihli Resmî Gazete ’de Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. maddesi ile işverenlere İşyerlerinde Emzirme Odası ve Kreş açma zorunluluğu getirmiştir.

Oda ve yurt açma yükümlülüğü

MADDE 13 – (1) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

(2) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

(3) İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

(4) Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.

(5) Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.

İŞYERLERİNDE EMZİRME ODASI VE KREŞ ZORUNLULUĞUNDA KADIN İŞÇİ SAYISI NASIL BELİRLENİR?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 4 üncü maddesinde işyeri; İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu ifade eder.” şeklinde tanımlanmış olmakla birlikte bu tanıma giren işyerlerinin tesciline ilişkin bir ifadeye yer verilmemiştir. Bununla birlikte, anılan Kanunun 27’nci maddesinin birinci fıkrasında, hüküm bulunmayan hallerde İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa aykırı olmayan İş Kânunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.  Böylelikle tescil hükümleri için İş Kanunun 3’üncü maddesi gereğince işyerlerinin tescil edilmesi gerekmektedir

YÖNETMELİĞE UYGUN ŞEKİLDE YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ YERİNE GETİRMEYEN İŞVEREN CEZA ÖDER!

Şartları tuttuğu halde kreş / çocuk bakım yurdu açmayan işveren hakkında ise 6331 sayılı Kanunun 26/1-n maddesi uyarınca; bu durumun tespit edilmesinden itibaren aylık olarak idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır. Ödenecek ceza miktarının işyerinin tehlike sınıfına göre artış gösterdiği de unutulmamalıdır. 

Buna göre 201 yılında uyulmayan her hüküm için tespit tarihinden itibaren;

6331 SAYILI İSG KANUNUNA GÖRE 2022 YILINDA UYGULANACAK İDARİ PARA CEZALARI

Kanun Maddesi

Ceza Mad.

Kanun Maddesinde Sözü Edilen Fiil

2022 Yılında Uygulanacak Ceza Miktarı (TL)                                                                                                (Yeniden Değerleme Oranı %36,20)

Açıklamalar

10 dan Az Çalışanı Olan İşyerleri

10-49 Çalışanı Olan İşyerleri

50-+ Çalışanı Olan İşyerleri

AZ TEHLİKELİ (Aynı miktarda)

TEHLİKELİ (%25 artırılarak)

ÇOK TEHLİKELİ (%50 artırılarak)

AZ TEHLİKELİ (Aynı miktarda)

TEHLİKELİ (%50 artırılarak)

ÇOK TEHLİKELİ (%100 artırılarak)

AZ TEHLİKELİ  (%50 artırılarak)

TEHLİKELİ  (%100 artırılarak)

ÇOK TEHLİKELİ (%200 artırılarak)

MADDE 30 - İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler

26/1-n

30 uncu madde de öngörülen yönetmeliklerdeki hükümlere aykırı hareket etmek.

3.479

4.348

5.218

3.479

5.218

6.958

5.218

6.958

10.437

TL  / her hüküm için tespit tarihinden itibaren aylık.

KREŞ DESTEĞİNDE GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ

7103 sayılı Kanunla, 193 sayılı Kanunun gelir vergisinden istisna edilen ücretleri düzenleyen 23’üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki (16) numaralı bent eklenmiştir.

“16. İşverenlerce, kadın hizmet erbabına kreş ve gündüz bakımevi hizmeti verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (İşverenlerce bu hizmetlerin verilmediği durumlarda, ödemenin doğrudan bu hizmetleri sağlayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine yapılması şartıyla, her bir çocuk için aylık, asgarî ücretin aylık brüt tutarının %15’ini aşmamak üzere bu istisnadan yararlanılır. Kreş ve gündüz bakımevi hizmetini sağlayanlara yapılan ödemelerin belirlenen istisna tutarını aşan kısmı ile hizmet erbabına bu amaçla nakden yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir. Bu bentte yer alan %15 oranını, asgarî ücretin aylık brüt tutarının %50’sine kadar artırmaya ve kanuni seviyesine getirmeye Bakanlar Kurulu, bu istisnanın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.).”

Kreş ve gündüz bakımevi hizmetinin işverenlerce iş yerinde verilmesi halinde, bu hizmetten faydalanan kadın hizmet erbabına sağlanan menfaatin tamamı gelir vergisinden istisna olacaktır. Söz konusu hizmetin, işverenin kendisine ait veya kiralamış olduğu diğer yerlerde verilmesi istisna uygulamasına engel teşkil etmeyecektir.

İşverenlerce, kreş ve gündüz bakımevi hizmetinin işyerinde verilmediği durumlarda, kadın hizmet erbabının hizmet aldığı gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince işletilen kreş ve gündüz bakım evlerine ödeme yapılmak suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamındadır.

Bu durumda istisna edilecek tutar, 5/5/2018 tarihli ve 30412 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 2018/11674 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %15 oranı, bu tarihten itibaren asgari ücretin brüt tutarının %50’si olarak belirlenmiştir. Bu tutar, 2022 yılı 2. Dönem için asgari ücretin brüt tutarının %50’si olan (6.471,00%50=) 3.235,50 TL’dir.

Bu durumda ayrıca aşağıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir.

• Kadın hizmet erbabına sağlanan menfaatin ücret istisnasına tabi tutulabilmesi için; bu

 hizmetin gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince işletilen kreş ve gündüz bakım evlerinden alınması, ödemenin hizmet erbabına değil doğrudan bu hizmeti sağlayan mükelleflere yapılması gerekmektedir.

• Hizmet erbabına doğrudan yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler ise ücret olarak

 vergilendirilecektir.

•  İşverenlerce, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince işletilen kreş ve gündüz

bakım evlerine ödeme yapıldığı durumlarda, istisnadan yararlanılacak tutar her bir çocuk için asgarî ücretin aylık brüt tutarının %50’ini aşmayacaktır. Sağlanan menfaatin asgari ücretin aylık brüt tutarının %50ini aşması halinde, aşan kısım ücret olarak vergilendirilecektir. 

• İşverenlerce, kadın hizmet erbabı adına doğrudan kreş ve gündüz bakımevi işleten

 mükelleflere yapılan ödemelerin belli bir dönem için toplu olarak yapılması durumunda, her bir aya isabet eden tutar, ilgili ay ücret matrahı ile ilişkilendirilerek istisna uygulanacaktır.

• Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince, işveren tarafından ödenen tutar da dahil

olmak üzere, kreş ve gündüz bakımevi hizmeti karşılığı olarak faturanın hizmet erbabı adına düzenlenmesi gerekmekte olup, işverenlerin bu kapsamda yaptığı ödemelere ilişkin belgeleri 213 sayılı Kanunda öngörülen süre boyunca saklamaları zorunludur.

• Kadın hizmet erbabına, 193 sayılı Kanunun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasının (16)

 numaralı bendi kapsamında sağlanan menfaat ve yapılan ödemelere ilişkin tutarların, asıl ücret ile birlikte ücret bordrosunda gösterilmesi gerekmektedir.

• İstisnadan faydalanılması için kadın hizmet erbabına sağlanan menfaatin, ilgili

 Kanunlar, toplu iş sözleşmeleri veya bireysel iş sözleşmelerine dayanarak ödenen asıl ücrete ilave olarak sağlanması şart olup, kadın hizmet erbabının asıl ücretinin bir kısmının kreş ve gündüz bakımevi hizmeti ödemesi gibi değerlendirilmek suretiyle anılan istisnaya konu edilmesi mümkün değildir.

DESTEKTEN KİMLER FAYDALANACAK?

1-Kreş ve gündüz bakım evi özel sektör olacak,

2-Yapılacak olan ödeme işçiye verilmeyecek. İşveren tarafından direkt kreş ve gündüz bakımevi hesabına yapılacak,

3-Her bir çocuk için aylık, asgarî ücretin aylık brüt tutarının %50’ni (2022 yılı 3.235,50 TL) aşmamak üzere bu istisnadan yararlanabiliyor,

4- Kreş ve gündüz bakımevi hizmetini sağlayanlara yapılan ödemelerin belirlenen istisna tutarını aşan kısmı ile hizmet erbabına bu amaçla nakden yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilecek.

5-Çocuklarını kamuya ve kamu tüzel kişiliğe ait kreş ve gündüz bakımevine gönderenler uygulamadan faydalanamayacak.

Bazı işyerlerinde bireysel veya toplu iş sözleşmelerine istinaden çalışanların asıl ücretine ilave olarak bazı ödemeler yapılabilmektedir. Yapılan bu tür ödemeler 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında ücret kapsamında değerlendirilir.

Kreş hizmeti istinasında da temel şart, kadın çalışana işyerinde kreş hizmeti verilmesi veya bu hizmetlerin verilmediği durumlarda, bu hizmetleri kreş işletmelerine doğrudan ödeme yapılması suretiyle sağlanması durumunda kadın çalışanın asıl ücretine ek olarak sağlanan menfaatlerin gelir vergisinden istisna edilmesidir. Buna göre gelir vergisi istisnadan faydalanılması için kadın çalışa sağlanan menfaatin, ödenen asıl ücrete ilave olarak sağlanması şarttır. Kadın çalışanın asıl ücretinin bir kısmının kreş ve gündüz bakımevi hizmeti ödemesi gibi değerlendirilmek suretiyle istisnaya konu edilmesi mümkün değildir.

İŞYERİNDE KREŞ BULUNMAMASI HAKLI FESİH SEBEBİ MİDİR?

16.08.2013 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır.

YARGITAY 9. Hukuk Dairesinin kararında;

Somut uyuşmazlıkta, davacı doğumdan sonra işe başlamadan önce gönderdiği ihtarname ile davalı işverene bu yükümlülüğünün gereği işyerinde kreş açılması gerektiği aksi takdirde iş sözleşmesini feshedeceği ihtarında bulunmuş, davalı işveren ise böyle bir yükümlülüğün bulunmadığını, davacının ihtarnamesinin istifa beyanı olarak kabul edileceğini bildirmiştir. Davacının izninin bittiği ve işe başlaması gereken 01/08/2012 tarihinde işe başlamak istediği, işverenin davacıyı istifa ettiği gerekçesiyle işe başlatmadığı davacı tanığının ifadesinden anlaşılmaktadır.

Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Ancak, davacı 01/08/2012 tarihinde işe gelerek çalışma isteğini ve iş sözleşmesini feshetme iradesinin bulunmadığını göstermiş, işveren tarafından davacının çalışmasına izin verilmemiş olup, bu nedenle davalı işverenin iş sözleşmesini feshettiğinin kabul edilmesi gerekir. Davalı haklı sebeple iş sözleşmesini feshettiğini ispat edemediğinden Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatına hükmedilmesi gerekirken bu taleplerin yazılı gerekçeyle reddi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir. 

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas No:2015/5175 Karar No:2016/19971K. Tarihi:14.11.201

YARGITAY 9. Hukuk Dairesinin kararında;

14.07.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 25522 sayılı Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 15.maddesine göre, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerinde, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok kadın çalışanı olması halinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın belirli şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır.

YARGITAY 9. Hukuk Dairesi Esas No: 2015/14935 Karar No: 2018/8317

İŞVERENİN KREŞ HİZMETİ VERMEK YERİNE İŞÇİYE KREŞ YARDIMI ADI ALTINDA ÖDEME YAPMASI HUKUKA UYGUN MUDUR?

BU DURUM İŞÇİYE HAKLI NEDENLE FESİH YETKİSİ VERİR Mİ?

Antalya BAM, 10. Hukuk Dairesinin kararında;

4857 sayılı İş Kanunu'nun 24. maddesinde işçinin haklı fesih halleri düzenlenirken (II) bendinin (f) alt bendinde son cümle olarak “yahut çalışma şartları uygulanmazsa” şeklinde ifadeye yer verilerek, çalışma koşullarının uygulanmaması durumu işçinin haklı fesih nedenleri arasında yerini almıştır. Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelikler, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri, işyeri personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklarla, işyeri uygulamalarının çalışma yaşamına etkileri sonucu her bir iş ilişkisinde çalışma koşulları meydana gelir.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 15. maddesine göre, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerinde, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok kadın çalışanı olması halinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın belirli şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

Somut uyuşmazlıkta; yönetmelikteki açık düzenlemeye rağmen davalı işverenin yönetmeliğe aykırı olarak kreş açmadığı, davacı işçi tarafından 4857 sayılı Yasa'nın 24/II-f maddesi uyarınca çalışma şartlarının uygulanmaması nedeniyle gerçekleştirilen feshin haklı nedene dayandığı, davacıya kreş yardımı adı altında belirli bir miktar ödeme yapılmış olmasının yönetmelikteki açık düzenleme karşısında sonuca etkili olmadığı görülmekle davalının istinaf sebepleri yerinde bulunmamıştır.

Antalya BAM, 10. HD., E. 2019/1407 K. 2019/1597 T. 26.9.2019

SONUÇ OLARAK

14.07.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 25522 sayılı Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 13.maddesine göre, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerinde, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok kadın çalışanı olması halinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın belirli şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK

Oda ve yurt açma yükümlülüğü

MADDE 13 – (1) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

(2) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür. (3) İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

(4) Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.

 (5) Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.

Yargıtay’a göre de “Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır.

Ayrıca Yargıtay’a göre;

4857 sayılı İş Kanunu'nun 24. maddesinde işçinin haklı fesih halleri düzenlenirken (II) bendinin (f) alt bendinde son cümle olarak “yahut çalışma şartları uygulanmazsa” şeklinde ifadeye yer verilerek, çalışma koşullarının uygulanmaması durumu işçinin haklı fesih nedenleri arasında yerini almıştır. Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelikler, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri, işyeri personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklarla, işyeri uygulamalarının çalışma yaşamına etkileri sonucu her bir iş ilişkisinde çalışma koşulları meydana gelir.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 15. maddesine göre, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerinde, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok kadın çalışanı olması halinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın belirli şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

150’den fazla kadın çalışanı olan işverenin gebe veya emziren kadınların çalıştırma şartlarıyla emzirme odaları ve çocuk bakım yurtlarına dair yönetmelik m.13. uyarınca;

Kreş hizmeti sunulması yerine kreş yardımı adı altında belirli bir miktar ödeme yapılmış olması yönetmelikteki açık düzenleme karşında sonuca etkili değildir. İşverenin kreş hizmeti vermek yerine kreş yardımı adı altında bir miktar ödeme yapması hukuka uygun olmadığı gibi çalışma şartlarının uygulanmaması anlamına gelir ve işçiye haklı nedenle fesih yetkisi verir.

31.10.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.