Murat Obay
Avukat
Bilim Uzmanı
murat.obay@gmail.com

Ticari Defterlerin Delil Olması

Ticari defterler, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümlerine göre tutulmaktadır. Vergi Hukukunda beyan usulü esastır, bu sebeple mükelleflerin kayıt ve belgelerinin doğru olduğu kabulü ile hareket edilir, bunların aksinin iddia olunması halinde, iddia sahibi iddiasını ispatla yükümlüdür.

Ticari defterlerin delil olması meselesi ise, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) düzenlenmiştir. Elbette ticari defterlerin delil olması hususu, kanunda yazılı şartları taşıyıp taşımadıklarına göre biçimlenecektir ki, bu ayrı bir yazının konusudur.

HMK Madde 222: “Ticari defterlerin ibrazı ve delil olması

 (1) Mahkeme, ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir.

(2) Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır.

(3) İkinci fıkrada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için, diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya (Değişik ibare: 7251 - 22.7.2020 / m.23) “diğer tarafın ticari defterlerini ibraz etmemesi” yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir. (Ek cümle: 7251 - 22.7.2020 / m.23) “Diğer tarafın ikinci fıkrada yazılan şartlara uygun olarak tutulan ticari defterlerinin, ilgili hususta hiçbir kayıt içermemesi hâlinde ticari defterler, sahibi lehine delil olarak kullanılamaz.” Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz.

(4) Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur.

(5) Taraflardan biri tacir olmasa dahi, tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları kabul edeceğini belirtir; ancak, karşı taraf defterlerini ibrazdan kaçınırsa, ibrazı talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır.”

Eski Türk Ticaret Kanunu’nda bulunan ticari defterlerin ispat hükümleri, yeni TTK ‘da kendisine yer bulamamış ve düzenleme yalnızca HMK eliyle gerçekleştirilmekle birlikte, ticari defterlerin delil niteliği kesin delil olmaktan çıkarılarak takdiri delil statüsüne indirilmiştir.

Bu noktada, ticari defterlerin delil olarak nitelendirilmesine ilişkin adli yargı ile vergi yargısı arasındaki farka değinmemiz gerekmektedir. Şöyle ki, Yargıtay görüşüne göre ticari defterlerin delil olarak nitelendirilebilmesi için dayanağı belgelerin mevcut olması gerekmektedir. Vergi yargısında ise, konu vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyetine ulaşmak olduğu için yemin ve vergiyi doğuran olayla ilgisi açık bulunmayan şahit ifadesi hariç her türlü delil ile ispat imkânı bulunmaktadır.

HMK’ya göre ticari defterler, tüm kanuni şartları taşıyor olmaları halinde sahibi lehine, taşıması gereken kanuni şartların eksik olması durumunda ise sahibi aleyhine delil olarak değerlendirilebilecektir.  Ticari defterlerin ticari davalarda delil olması için gerekli şartlar olarak niteleyebileceğimiz, eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yapılmış ve birbirinin sağlamasını yapıp doğrulayabilen ticari defterler delil olabilecek iken, vergi davalarında asıl olanın vergiyi doğuran olayın gerçekliğini açığa çıkarmak olması sebebiyle delil serbestisi kapsamında değerlendirilebilecektir.

28.06.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.