Murat Aykın
İş Müfettişi
Bilim Uzmanı
murataykinn@gmail.com

İş Sözleşmesinin Her Türlü Feshi Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Değerlendirilir mi?

Bugünkü yazımızın konusunda iş sözleşmesinin feshinin hangi şartlarda yapılması halinde toplu işçi çıkarma kapsamında değerlendirileceği belirtilecektir. Bu nedenle, konunun anlaşılması için ilk önce toplu işçi çıkarmanın kanundaki ve mevzuattaki yerine değinilecektir. Daha sonra toplu işçi çıkarmanın işçi ve işveren açısından hukuki sonuçları belirtilecektir.

4857 Sayılı İş Kanunun 29. Maddesinde “Toplu İşçi Çıkarma” düzenlenmiştir. Söz konusu madde hükmünde, İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir.” Şeklindedir. Ayrıca;

“İşyerinde çalışan işçi sayısı:                                                   

a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,

b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,

c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

İşine 17. Madde (Süreli, bildirimli, önelli fesih) uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.” Hükmündedir.

Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.

Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini çalışma ve iş kurumu müdürlüğüne (İŞKUR) bildirmesinden otuz  gün sonra hüküm doğurmaktadır.

İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili çalışma  ve iş kurumu müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.

İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağıracaktır.

Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.

İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18 (Feshin geçerli sebebe dayandırılması),  19 (Sözleşmenin feshinde usul), 20 (Fesih bildirimine itiraz ve usulü) ve 21. (Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları)  madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir.

Genel olarak işten ayrılışı 04 koduyla yapılan çıkışlar, toplu çıkış kapsamında yer alır. Bu bağlamda toplu işten çıkarmanın mantığında madde 17 hükümlerine göre işten çıkarılacak çalışanlar hesaba katılır.

Ancak;

• İşçinin 24. madde çerçevesinde haklı nedenle fesihleri,
• işveren tarafından yapılan 25. maddeye ilişkin fesihler,
• ihtiyarı-zorunlu arabulucu anlaşmaları
•  ikale ile iş sözleşmelerinin sona erdirilmesi
• Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
• Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
• Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
• Emeklilik (yaşlılık) veye toptan ödeme nedeniyle
• Malulen emeklilik nedeniyle
• Ölüm
• İş kazası sonucu ölüm
• Askerlik
• Kadın işçinin evlenmesi
• İş Kanununun 17. Maddesi uyarınca İŞÇİ TARAFINDAN YAPILAN fesihler

 Toplu işçi çıkarma kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Toplu  işçi  çıkarımı  konusunda  yapılacak  teftişlerde  iş  sözleşmesinin  sona  ermesine  ilişkin belgeler  ile  bu  belgelerin  SGK  çıkış  kodları  ile  uyumlu  olması gerekmektedir.

Bildirim Yükümlülüğündeki 1 Ay Kavramının Nasıl Hesaplanacağı önemli bir husustur.  Buna göre, toplu işçi çıkarmadan söz edebilmek için işçinin iş sözleşmesinin feshinin bir aylık süre içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Buradaki 1 ay, ilk fesih tarihini izleyen günden itibaren hesaplanacak bir sonraki ayın aynı günüdür. Bu şekilde hesaplanacak bir aylık süredeki ilk fesih ile son fesih arasında maddede aranan sayıya ulaşılmışsa, toplu işçi çıkarma var demektir. Dolayısıyla, işçinin işine İş Kanununun 17 nci maddesi uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi halinde bir aylık sürenin başlangıç tarihi ilk çıkış tarihi dikkate alınarak belirlenmelidir.

 Toplu işçi çıkartılan işyerlerinde bazı kurallar  vardır. Bunların başında yeni işçi alma yasağıdır. İşverenin toplu işçi çıkarılmasının kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi alması durumunda öncelikle işten çıkardığı işçilerden nitelikleri uygun olanları çağırmasını öngörmüştür. Bu durumda işveren nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır. Altı ay sonra ise geri alma yükümlülüğü ortadan kalkar. Yine toplu işçi çıkarma işleminden itibaren 8 ay boyunca geçici işçi çalıştırılması yasaktır.

Peki her iş sözleşmesi sona ermesi toplu işçi çıkarma kapsamında mı değerlendirilir?

Tabi ki her fesih toplu işçi çıkarma kapsamında değildir.  İşyerinin daimi kapatılması ve Mevsim ve kampanya işleri Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Sayılmaz.

Son Olarak Toplu İşçi Çıkarma Hükümlerine Aykırılık Hallerini Kimin İnceler ve İdari Bir Yaptırımı var mıdır?

İşveren tarafından İŞKUR’a yapılan toplu iş çıkarma bildirimi sonrasında veya işçi şikayeti kapsamında İş Müfettişleri tarafından denetim yapılmaktadır.

Toplu işçi çıkarma konusundaki işyerinin çalıştırdığı işçi sayısı ile iş sözleşmesi feshedilen işçi sayısı işyeri bazında hesaplanacaktır. Teftişlerde 4857 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinde belirtilen hükümler ile iş sözleşmesinin sona ermesine ilişkin belgeler ve bu belgelerin SGK çıkış kodları ile uyumlu olup olmadığı hususları sorgulanacaktır.

4857 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin uygulanabilmesi için işten çıkarmaların gerçekleşmesi gereken zaman aralığı “bir ay” olarak düzenlendiğinden, bu süre toplu işçi çıkarmanın başladığı tarihten ileriye doğru ve ilk işçi çıkışının yapıldığı gün dâhil, ertesi ayın aynı günü hariç olacak şekilde hesaplanacaktır. Bu zaman aralığı içerisinde yasada düzenlenen toplu işçi çıkarma sayısına ulaşılmaması hâlinde bu tarihteki çıkışlar münferit çıkış sayılacaktır. Sonraki işçi çıkışından itibaren bir aylık süre içerisinde gerekli sayıya ulaşılması hâlinde sonraki işçi çıkışı ile birlikte toplu işçi çıkarmanın başladığı kabul edilecektir.

Toplu işçi çıkarmadan etkilenecek işçi sayısının azaltılması, uygulamanın zamana yayılması, kısmen veya tamamen ötelenmesi gibi uygulamalar bildirimden beklenen amaca hizmet ettiğinden, bu gibi durumlarda bildirilen sayı aşılmadığı sürece yeni bildirim yapılması şartı aranmayacaktır. İş sözleşmesi işverence 4857 sayılı Kanunun 17 nci maddesi kapsamında feshedilen işçi sayısının bildirilen sayıdan fazla olması hâlinde sadece fazladan çıkarılan işçiler açısından kabahat söz konusu olacaktır.

Bu yükümlülüklere uyulmaması halinde işverene, işten çıkarılan her işçi için idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. Bu ceza her işçi için 7.924,00 TL (2025 yılı) olarak belirlenmiştir.

18.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.