Muharrem Özdemir
Manisa Defterdarı
Eski Bakanlık Müfettişi
defterdar45@gmail.com

Gecikme Zammı Hesabında Özellikli Durumlar

 1.      Cezalara gecikme zammı tatbik edilir mi?

6183 sayılı Kanunun 51.maddesinin üçüncü fıkrasında  “Gecikme zammı; 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunlar dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına gecikme zammı tatbik edilmez.” hükmü yer almaktadır.

 

Söz konusu madde hükmü gereğince, mahkemelerce verilen adli para cezalarına, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirlenen gecikme zammı oranının yarısı oranında gecikme zammı uygulanacaktır. 213 sayılı Kanuna göre uygulanan vergi ziyaı cezalarına ise maddede belirtilen oranda gecikme zammı uygulanması gerekmektedir. 

 

 

6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmüne göre de, gecikme zammı, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanacaktır.

2. İdari para cezalarında gecikme zammı

5326 sayılı Kabahatler Kanununun 2 nci maddesi ile kabahat, kanunun, karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık olarak tanımlanmış, 16 ncı maddesi ile de kabahatler karşılığında uygulanacak idari yaptırımlar; idari para cezası ve idari tedbirler olarak tasnif edilmiştir. Anılan madde idari tedbirleri mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirler olarak tanımlamıştır.

Bununla beraber, 5326 sayılı Kanunun kanun yolu dışındaki diğer genel hükümleri tüm idari para cezaları hakkında uygulanacak, idari para cezalarının düzenlendiği kanunlarda kanun yoluna ilişkin özel bir düzenlemenin bulunmaması halinde 5326 sayılı Kanunun idari yaptırım kararlarına karşı getirdiği kanun yoluna ilişkin hükümleri de uygulanacaktır.

İdari para cezalarına gecikme zammı uygulanması ile ilgili olarak 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin üçüncü fıkrasında,“Gecikme zammı; 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına gecikme zammı tatbik edilmez.” hükmü yer almaktadır.

Söz konusu madde hükmü gereğince, sadece mahkemelerce verilen adli para cezaları ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre kesilen vergi ziyaı cezalarına gecikme zammı tatbik edilmesi, bunların dışında kalan diğer ceza mahiyetindeki amme alacaklarına ise gecikme zammı tatbik edilmemesi gerekmektedir.[1]

 Ancak, 6183 sayılı Kanunun bu hükmü, idari para cezalarının düzenlendiği kanunlarla getirilen ek mali yükümlülükleri (gecikme zammı, faiz gibi) ortadan kaldırmadığından, örneğin, Belediye encümeni ve zabıta görevlileri tarafından kesilen idari para cezaları için ilgili kanununda ek bir mali yükümlülük öngörülmüş olması halinde, öngörülen bu ek mali yükümlülüğün uygulanması gerekmektedir.[2]

3. Adli para cezalarında gecikme zammı

Mülga 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki Kanunun 5 inci maddesinde adli para cezalarına gecikme zammı uygulanmasına dair hükümler içermektedir. Buna göre, mahkeme, ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir aylık sürenin sona erdiği veya takside bağlanıp da taksitlerden birinin süresinde ödenmemesi nedeniyle geri kalan miktarının tamamının muaccel olduğu tarihten başlayarak ödenmeyen para cezasına, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil

Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesinde belirlenen gecikme zammı oranının yarısı oranında gecikme zammı uygulanmasına da karar verir.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 122 inci maddesi ile 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki Kanunun yürürlükten kaldırılmış olup aynı Kanun’un” Adli Para Cezalarının İnfazı” başlıklı 106 ıncı maddesinde süresinde ödenmeyen para cezalarına ilişkin herhangi bir gecikme zammının uygulanması öngörülmemiştir. Genel hukuk prensibi olan “Kanunsuz suç ve ceza olmaz” ilkesi uyarınca, süresinde öden­meyen para cezalarına gecikme zammı uygulanmaması gerekmektedir.[3]

Bu düzenlemeye paralel olarak mahkemelerce verilen kararlarda, para cezasına hükmedilmekle birlikte bu cezaya gecikme zammı uygulanacağına ilişkin hükme yer verilmemesi halinde bu cezalara gecikme zammının tatbik edilmeyecektir.

Diğer taraftan, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarına ise maddede belirtilen oranda gecikme zammı uygulanmasına devam edilecek olup 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 352 inci maddesinde düzenlenen Usulsüzlük ve 353 üncü maddesinde düzenlenen Özel Usulsüzlük cezalarına ise gecikme zammının tatbik edilmesi mümkün değildir.

4. Gecikme zammını durduran haller

6183 Sayılı A.A.T.U.H.K’nun 52 inci maddesinde hüküm bulan unsurların varlığında gecikme zammı hesaplanmayıp duracaktır. Buna göre gecikme zammının uygulama süresi;

Amme alacağının tecilinde tecilin yapıldığı; gecikme zammı, müracaat tarihine kadar (bu tarih hariç) tatbik edilecektir. Dolayısıyla, amme alacağının tecilinde, tecilden sonra tecil şartlarına uygun ödeme yapıldığı sürece gecikme zammı tatbik edilmeyecektir.

İflas halinde iflasın açıldığı; Amme borçlusunun iflasının açılmasına karar verilmesi halinde, iflasın açıldığı tarih, mahkeme kararında gösterilmektedir. Dolayısıyla, iflasın açıldığı tarihe kadar (bu tarih hariç) gecikme zammı tatbik edilecek, bu tarihten sonra tatbik edilmeyecektir. İflasın devam ettiği müddet içerisinde vade tarihi iflas tarihinden önce ya da sonra olan amme alacaklarına gecikme zammı uygulanmayacaktır. İflasın kapanma ile sonuçlanması halinde, amme alacağına herhangi bir nedenle gecikme zammı tatbik edilmesi mümkün bulunmamaktadır. İflasın kaldırılması halinde, iflasın açılması ile tatbiki durdurulan gecikme zammı, iflasın kaldırılma tarihinden itibaren (bu tarih dahil) işlemeye devam edecektir.

Aciz halinde bu durumun sabit olması; 6183 sayılı Kanunun 75 inci maddesine göre aciz hali tespit edilen amme borçlusundan aranılan amme alacaklarına aciz fişinin tanzim edildiği tarihe kadar (bu tarih hariç) gecikme zammı tatbik edilecek, bu tarihten sonra tatbik edilmeyecektir. Aciz hali devam ettiği müddet içerisinde, vade tarihi aciz halinin tespit edildiği tarihten önce veya sonra olan amme alacaklarına gecikme zammı uygulanmayacaktır. Aciz hali tespit edilen amme borçlusu hakkında zamanaşımı süresince yapılan takip sırasında amme alacağını karşılayacak değerde mal edindiğinin tespit edilmesi veya borçlunun edindiği malları kendisinin bildirmesi ve bildirilen malların amme alacağını karşılayacak değerde olması halinde, aciz hali ortadan kalkacağından, mal edinme tarihinden itibaren (bu tarih dahil) gecikme zammı işlemeye devam edecektir.

Bunun yanında gecikme zammının önceden borçluya bildirilmesi gerekmez. Aslın ödenmiş olması gecikme zammının takip ve tahsiline mani değildir.

 

5. Asgari gecikme zammı

 

5035 sayılı Kanunla değişik 6183 sayılı Kanunun 51.maddesinin ikinci fıkrasıyla gecikme zammı asgari tutarı bir milyon[4] lira olarak belirlenmiştir. Buna göre, 5035 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin yürürlüğe girdiği 02.01.2004 tarihi itibariyle ödenmemiş olan amme alacaklarına tahsil edildikleri tarih itibarıyla uygulanacak gecikme zammının 1,00 TL liradan az olması halinde, bu alacaklar için asgari 1,00 TL gecikme zammı uygulanacaktır.

Bu itibarla, vadesinden sonra tahsil olunan amme alacakları için hesaplanacak gecikme zammının, asgari gecikme zammından az olması durumunda her amme alacağı için ayrı ayrı asgari gecikme zammı tahsil edilmesi gerekmektedir.[5]

Örnek: 25.11.2013 vadeli 10,00-TL tutarlı damga vergisinin 25.01.2014 tarihinde ödenmesi halinde gecikme zammı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Gecikme zammının hesaplanması gereken 26.11.2013- 25.01.2014 tarihleri arasındaki iki ay için, aylık % 1,4 oranında olmak üzere, % 2,8 oranında tatbik edilen gecikme zammı 10,00 TL x % 2,8 =0,28 TL olacaktır. Ancak, anılan kanun hükmü ile gecikme zammı asgari tutarı 1,00-TL olarak tespit edildiğinden, 10,00-TL vergi aslı ile birlikte 1,00-TL olmak gecikme zammı olmak üzere toplam 11,00 TL tahsil edilecektir.

6. Köylerde gecikme zammı

 

6183 sayılı Kanunun “Köylerde gecikme zammı” başlıklı 53 üncü maddesinde “Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilecek vergiler hariç olmak üzere belediye sınırları dışındaki köylerde tahsildarlar tarafından tahsil olunan amme alacakları ödeme süresi içinde ödenmediği takdirde bunlar için yalnız % 10 gecikme zammı uygulanır hükmü yer almaktadır.

 

Bilindiği üzere, 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[6] ile bazı köylerin tüzel kişilikleri kaldırılırken bazı yerleşim yerleri köy tüzel kişiliğine dönüştürülmüştür.

 

Bu kanuni düzenleme ile birinci ve ikinci fıkrada sayılan illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılmış[7], köyler mahalle olarak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılmıştır.[8]

  

Bu itibarla, köy tüzel kişiliği kaldırılarak ilçe belediyelerine mahalle olarak dahil edilen yerlerde ikametgahı veya kanuni ya da iş merkezi olan amme borçlularının, vadesi köy tüzel kişiliklerinin sona erdiği (30/3/2014) tarihinden sonra olan ve gecikme zammı tatbiki gereken tüm borçları hakkında 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin uygulanması icap etmektedir.

 

Bununla beraber köylerde uygulanmakta olan % 10 oranındaki gecikme zammının hangi vergiler hakkında tatbik edileceğini tespit etme yetkisi Maliye Bakanlığına verilmiştir. Bu itibarla, ikametgahı veya kanuni ya da iş merkezi köylerde olan amme borçlularının borçlarının ödeme müddeti içinde ödenmemesi halinde aşağıda yer alan vergiler dışında kalan diğer amme alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanunun 53 üncü maddesine göre % 10 oranında gecikme zammı uygulanması uygun görülmüştür.

 

-          Gelir Vergisi (geçici vergi dahil),

-          Kurumlar Vergisi (geçici vergi dahil),

-          Katma Değer Vergisi,

-          Özel Tüketim Vergisi,

-          Motorlu Taşıtlar Vergisi,

-          Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi,

-          Özel İletişim Vergisi,

-          Şans Oyunları Vergisi,

-          Damga Vergisi,

 

Bu hükümle, 6183 sayılı Kanunun 53'üncü maddesine göre köylerde uygulanmakta olan % 10 oranındaki gecikme zammının hangi vergiler hakkında tatbik edileceğini tespit etme yetkisi Maliye Bakanlığına ait olup ecrimisil, harçlar ve stopaj gelir vergisi gibi alacaklar için uygulanması uygun görülmüştür.

 

Buna göre köylerde gecikme zammının uygulanabilmesi için[9]; Tahsildarın, ödeme süresi içinde köye uğramış olmasına rağmen tahsil edilmemiş olması veya ödeme süresi içinde köye uğramamış olmakla beraber ödeme süresi geçtikten sonra tahsildarın köye ilk uğradığı zaman amme alacağının hiç ödenmemiş olması gerekir.

 

Kanunun anılan fıkra hükmünün mefhumu muhalifinden hareketle ödeme süresi geçmiş olduğu halde; tahsildar köye hiç uğramamışsa veya ilk uğradığı zaman amme alacağı ödenmişse bu alacaklar için gecikme zammı hesaplanmaması gerekir.

 

Örnek: Manisa belediye sınırları içinde Soma ilçesi Yeniköy’de oturan amme borçlusu, ecrimisilden kaynaklanan 10.04.2014 vadeli amme borcunu vadesinde ödememiştir. Tahsildar, ödeme süresi içinde köye uğramış olmasına rağmen borçlu amme alacağını ödememiştir.

 

6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile bazı köylerin tüzel kişilikleri kaldırılırken bazı yerleşim yerleri köy tüzel kişiliğine dönüştürülmüştür. Manisa iline bağlı belde ve köylerin köy tüzel kişilikleri kaldırıldığından sözü edilen amme alacağı için köylerde gecikme zammı oranının tatbik edilmesi mümkün değildir.

 

Örnek: Uşak ili merkez köyünde mukim bulunan amme borçlusu, 10.04.2014 vadeli 3.000 liralık mahkeme harcını ödememiştir. Tahsildar, 30.11.2014 tarihinde köye gitmiştir.

 

Bu durumda 10.04.2014- 30.11.2014 tarihleri arasında geçen süreye bakılmaksızın 3.000 lira * % 10= 300 TL gecikme zammı hesaplanacaktır.

---

[1] Ankara Defterdarlığı Tahsilat Gelir Müdürlüğünün DEF.0.06.15/6183-051-1559/6074 sayılı muktezası

[2] Antalya Vergi Dairesi Başkanlığının B.07.1.GİB.4.07.17.03/TAH-ÖZG:09-15 sayılı muktezası

[3]  Yargıtay 10. Dairesinin 15.06.2006 tarih ve Esas No:2006/645, Karar No:206/8116

[4] 31.01.2004 tarihli ve 25363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2. maddesi uyarınca 1,00 TL’dir.

[5] Ankara Defterdarlığı Tahsilat Gelir Müdürlüğünün DEF.0.06.15/6183-051-718 sayılı muktezası

[6] 06.12.2012 tarihli ve 28489 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

[7] Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, İzmir, Kayseri, Konya,  Mersin, Sakarya, Samsun, Kocaeli ve İstanbul bu kapsamdadır.

[8] 28.03.2014 tarih ve 35811 sayılı 2014/2 Tahsilat İç Genelgesi

[9] Muharrem ÖZDEMİR, Ahmet GÜZEL, Amme Alacakları Tahsil Usul ve Esasları, Nobel Yayınevi, 2007

13.11.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.