Muhammet Asa
SGK Müfettişi
asa.trt@gmail.com

İş Mevzuatında Annelere/Kadınlara Yönelik Haklar Nelerdir? (3)

Daha önceki yazılarımızda, çalışan annelerimizin/kadınlarımızın iş mevzuatı kapsamında birtakım yasal haklara sahip olduğu belirtilmiş ve bu kapsamda; Analık ve Süt İzni, hamilelik ve emzirme dönemi içinde sağlanan haklar, Ücretsiz İzin ile Kısmi Süreli Çalışma Hakkı, Kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılma şartları ile çalıştırılamayacakları işlere ait hükümler ve Kıdem tazminatında kadınlar için düzenlenen özel durum, konuları genel hatları ile anlatılmıştır.

Üçüncü ve son yazımızda ise;

• Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğine hak kazanma şartları,
• Sanayi ve imalat sektöründeki mesleklerde düzenlenen kurs ve programlara katılan kadınlara aylık 400 TL çocuk bakım desteği,

konuları yine genel hatları ile anlatılacaktır.

A- Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Yarım Çalışma Ödeneğine Hak Kazanma

* Yarım Çalışma hakkı, 6663 sayılı kanunun 20 ve 22 inci maddeleri ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesine eklenen ikinci fıkrası ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 5 inci maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca 4447 sayılı kanunun ek 5 inci maddesi hükmüne dayanarak Türkiye İş Kurumu tarafından 10.02.2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Yarım Çalışma Ödeneğine İlişkin Usul ve Esaslar hazırlanarak ödeneğe hak kazanma şartları belirlenmiştir.

* Düzenleme ile birlikte kadın çalışanlara, belirli şartlar dahilinde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesi ile birlikte haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilirken, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 5 inci maddesine göre de ücretsiz izin döneminde işsizlik sigortası fonundan ödenek verilmektedir.

Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanma şartları nelerdir?

* 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesinin ikinci fıkrasında yapılan düzenlemeye göre, analık hali (16 hafta veya çoğul gebelik halinde 18 hafta) izninin bitiminden itibaren çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde,

- Birinci doğumda altmış gün,

- İkinci doğumda yüz yirmi gün,

- Sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün,

Süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir. Çoğul doğum halinde bu sürelere otuzar gün eklenmekte ve çocuğun engelli doğması halinde ise bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanmaktadır. Ayrıca bu süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.

* Düzenlemeye göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir. Ayrıca analık izninin bitiminden itibaren talep ettiği takdirde sadece kadın çalışan bu haktan yararlanmakta iken yine isteği halinde üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek çalışan bu hakkı kullanabilmektedir.

Yarım çalışma ödeneğine hak kazanma şartları nelerdir?

* İşçiye haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenmektedir. İşçi yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için;

            -Yarım çalışma yapıyor olması,

            -Hak sahipliğine konu olan çocuğun hayatta olması,

            -Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışmış olması,

            -Doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,

            -Analık hali izninin (16 haftalık veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süre) bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a işverence doldurulacak yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunması,

            Gerekmektedir.

* Ödenek süresi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadardır. (45 saat çalışma süresi = 22,5 saat)

* Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde fondan aylık olarak ödenmekte ve günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadar olmaktadır. Yani 01.01.2018 – 31.12.2018 tarihleri arasında yarım çalışma ödeneği günlük, damga vergisi kesinti yapıldıktan sonra 67,14 TL olarak hesap edilmektedir.

* Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumlarının devamı süresince yarım çalışma ödeneği verilmemekte ve yarısı kadar verilen ücretsiz izin boyunca başka bir işte çalışılması halinde çalıştığı süre için de ödenmemektedir.

* İşveren, işçinin yarım çalışma talebini yerine getirmek zorunda olup yarım çalışma boyunca çalışma süresiyle orantılı bir şekilde ücret ödemesi ve SGK bildirimi yapılmalıdır.

* Son olarak işverence hatalı bilgi ve belge verilmesi durumunda yapılan yersiz ödemeler kanuni faiziyle birlikte işverenden tahsil edilmektedir.

B- İŞKUR’un Kadınlara Aylık 400 TL Çocuk Bakım Desteği Vermesi

* 14 Aralık 2017 tarihinde gerçekleştirilen İstihdam Şurası kapsamında kamuoyuna istihdam teşvik paketi açıklanmıştır. Söz konusu teşvik kapsamında, sanayi sektöründeki mesleklerde düzenlenen mesleki eğitim kurslarına ve imalat sektöründeki mesleklerde düzenlenen işbaşı eğitim programlarına katılan kadınların, bakmakla yükümlü olduğu 2-5 yaş arası çocukları için aylık en fazla 400 TL bakım desteği, katıldığı kurs/program süresince karşılanacağı ifade edilmiştir. Bu kapsamda Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından 25.04.2018 olur tarihli “Sanayi Sektöründeki Mesleklerde Düzenlenen Mesleki Eğitim Kurslarına ve İmalat Sektöründeki Mesleklerde Düzenlenen İşbaşı Eğitim Programlarına Katılan Kadınlara Çocuk Bakım Desteği Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar” çıkarılmış ve destek şartları bu usul ve esaslara göre belirlenmiştir.

Çocuk bakım destek şartları nelerdir?

* Destekten yararlanmak için 12.03.2013 tarih 28585 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğinin 32 nci maddesinde belirtilen mesleki eğitim kurslarına katılma şartlarına ve 52 nci maddesinde belirtilen işbaşı eğitim programlarına katılma şartlarına, kurs/program süresince, haiz olunması gerekmektedir. Bu bağlamda mesleki eğitim kurslarına katılmak için;

            -Kuruma kayıtlı işsiz olmak,

            -15 yaşını tamamlamış olmak,

            -Mesleğin gereklerine uygun olarak belirlenen özel şartlara sahip olmak,

            -Türkiye İş Kurumu tarafından aynı meslekte düzenlenen kursu tamamlamamış olmak,

            -İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden faydalanmak,

            -Emekli olmamak,

            -Kurslara katılmama yönünde yaptırım uygulanmıyor olmak,

şartları aranmaktadır. İşbaşı eğitim programlarına katılmak için ise;

            -Kuruma kayıtlı işsiz olmak,

            -15 yaşını tamamlamış olmak,

            -İşverenin birinci veya ikinci derece kan hısmı veya eşi olmamak,

            -Emekli olmamak,

            -Programın başlama tarihinden önceki üç aylık dönemde programa başvuru yapan işverenin çalışanı olmamak,

            -İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden faydalanmak,

Şartlarını sağlamalıdır. Bu destekten faydalanmak isteyen kadınlar/anneler, kurs/program süresince bu şartlarını korumalıdır.

            * Bu destekten yalnızca 2 ve 5 yaş dahil arasındaki çocuğu kreşe/gündüz bakımevine (özel veya kamu) devam eden kadın kursiyer/katılımcılar yararlanabilmektedir. Kurs/programa başlandığı tarihte çocuğu 2 yaşından küçük olup kurs/programın devamı sırasında 2 yaşını (24 ay) bitirirse, bitirdiği tarihten itibaren destekten yararlanabilecektir. Aynı şekilde, kurs/programa başlandığı tarihte 5 yaşını (60 ay) bitirmemiş ancak devamı sırasında 60 ayı tamamlayan çocuğu bulunan kadın kursiyer/katılımcı da kurs/program süresince destekten faydalanabilecektir. Ayrıca evlatlık edindiği ve/veya velayeti altında bulunan çocuk için de diğer şartları sağlamaları halinde destekten yararlanması mümkündür.

            * Çocuk bakım desteği, 01.04.2018 ve sonrasında sanayi sektöründeki mesleklerde ve en az yüzde elli istihdam garantili olarak açılan mesleki eğitim kursları ile imalat sektöründeki mesleklerde en az yüzde elli istihdam taahhüdüyle açılan işbaşı eğitim programları için uygulanmaktadır. Buna ilişkin olarak, sanayi meslekleri listesi, imalat meslekleri listesi ile ilgili diğer belgeler usul ve esasların ekinde yer almaktadır.

Kursiyer/Katılımcı tarafından ibraz edilmesi gereken belgeler nelerdir?

Destekten yararlanmak için çocuğa ait Nüfus Cüzdanı aslı ve kreş/gündüz bakımevi faturası ile buradan alınacak SGK sicil numarasının yer aldığı belgeyle birlikte kurs/programı düzenleyen Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne/Hizmet Merkezine müracaat edilmelidir.

Fatura içeriğinde; fatura tutarı, hizmetin alındığı tarih aralığı, fatura tarihi, hizmetin kim için alındığı bilgisi ve fatura seri, sıra ve işveren vergi numarası olmalıdır.

Aylık olarak ibraz edilecek faturanın ilgili İl Müdürlüğüne/Hizmet Merkezine, en geç takip eden ayın onuncu iş gününe kadar teslim edilmelidir.

Sağlanan destek miktarı ne kadardır?

Kursiyer/katılımcının, kreşe/gündüz bakımevine devam eden yalnızca bir çocuk için aylık en fazla 400 TL bakım desteğinden faydalanma hakkı bulunmaktadır. Kursiyer/katılımcı tarafından kreşe/gündüz bakımevine yıllık ya da birden fazla ayı içerecek şekilde toplu ödeme yapılması durumunda, ödeme yapılan ay sayısına bölünerek aylık tutar hesaplanmaktadır.

Sonuç olarak, 6663 sayılı kanunun 20 ve 22 inci maddeleri ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesine eklenen ikinci fıkrası ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 5 inci maddesi ile birlikte kadın çalışana ve üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek çalışanlara istekleri halinde, doğum sayısı gözetilerek haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir. Düzenleme ile birlikte kadın çalışanlara, belirli şartlar dahilinde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesi ile birlikte haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilirken, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 5 inci maddesine göre de ücretsiz izin döneminde işsizlik sigortası fonundan ödenek alma imkânı sağlanmaktadır. Böylece kadın çalışanın veya evlat edinen eşlerden birinin yarım çalışma döneminde yoksun kalacağı ücret ve buna mukabil hakları telafi edilmektedir. Ayrıca aylık 400 TL çocuk bakım desteği ile birlikte işsiz konumda bulunan kadınların, Türkiye İş Kurumu’nun Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında düzenlenen mesleki eğitim kurslarına ve işbaşı eğitim programlarına katılımlarını arttırarak işgücü piyasasına kazandırılması amaçlanmıştır. Böylece katıldığı program veya kurs süresince çocuğunu kreşe bırakmak zorunda kalan kadınların/annelerin, destekle birlikte buradan doğacak maliyeti telafi edilirken diğer taraftan işgücü piyasasına katılımları sağlanmış olacaktır.

Anneler günü dolayısıyla, üç bölüm halinde hazırladığım “İş Mevzuatında Annelere/Kadınlara Yönelik Haklar Nelerdir?” konu başlıklı bu çalışma, umarım faydalı olmuştur. Daha fazla bilgi almak isteyenlerin, ilgili mevzuata bakmaları yararlı olacaktır. Son olarak, tüm annelerin, geçmiş anneler gününü kutlar, kendilerine sağlıklı, huzurlu ve mutlu günler dilerim.

16.05.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.