Muhammed Kutub Bağırgan
Yeminli Mali Müşavir
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

2023 Yılı Enflasyon Muhasebesi: Muhasebe Sistemi ve Kayıtlar

Enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak Tekdüzen Muhasebe Sisteminin uygulanmasına ilişkin açıklamalar/düzenlemeler 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer almaktadır.

Enflasyon düzeltmesine dair, 2023 yılı sonunda kullanılacak iki farklı hesap bulunmakta olup bunlar;

• Enflasyon Fark Hesapları
• Enflasyon Düzeltme Hesabı

2023 yılı için yapılacak enflasyon düzeltme işlemi sonrası enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecektir.

Bununla birlikte, Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım işi ile iştigal eden ve bu faaliyetleri nedeniyle tak düzen hesap planında bu hesapları kullanan firmalar için farklı fark hesapları ve düzeltme öngörülmüş olup, konu bu başlığın ilerleyen bölümlerinde açıklanacaktır.

Enflasyon Fark Hesapları Nasıl Kullanılacak?

Enflasyon fark hesapları, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği tali hesaplardır.

Parasal Olmayan Kıymetin				Kayıt Yeri
Düzeltme Sonrası Değeri	-	Düzeltme Öncesi Değeri	=	Enflasyon Fark Hesabı

Enflasyon fark hesapları, enflasyon düzeltme hesabı ile karşılıklı olarak çalışırlar.

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
… Enflasyon Fark Hesabı	xxxx
698 – Enflasyon Düzeltme HEsabı		xxxx

Örnek Enflasyon Fark Hesaplarının Kullanımı?

Enflasyon fark hesapları, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği tali hesap olduğu için, her bir 31.12.2023 tarihi itibariyle düzeltmeye muhatap olan parasal olmayan kıymetin alt kırılımında bu hesapların açılması gerekmektedir.

254 .000 .001	Taşıtlar Enflasyon Fark Hesabı
255.000.001	Demirbaşlar Enflasyon Fark Hesabı
257.001	Birikmiş Amortismanlar Enflasyon Fark Hesabı
380.001.001	Gelecek Aylara Ait Gelirler Enflasyon Fark Hesabı
540.001	Yasal Yedekler Enflasyon Fark Hesabı

Ödenmiş Sermaye Tutarı İçin Kullanılacak Enflasyon Fark Hesapları?

Diğer parasal olmayan kıymetlerin aksine 500- Ödenmiş Sermaye hesabı için;  ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu/olumsuz farkların izlenmesinde kullanılmak üzere “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” ve “503- Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)” hesapları ihdas edilmiştir.

502	Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları
503	Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)

Enflasyon Düzeltme Hesabı Nasıl Kullanılacak?

Enflasyon düzeltme hesabı, parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların toplu olarak kaydedildiği hesabı ifade eder.

• 698- Enflasyon Düzeltme Hesabı

Enflasyon düzeltme hesabı enflasyon fark hesapları  ile karşılıklı olarak çalışırlar. Parasal olmayan varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan kaynakların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir.

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
… (Parasal Olman VARLIKLAR) Enflasyon Fark Hesabı	xxxx
503 - Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)	xxxx
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx
Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
502 - Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları		xxxx
… (Parasal Olman KAYNAKLAR) Enflasyon Fark Hesabı		xxxx

Sıfırlanacak Özsermaye Kalemleri Nasıl İşleme Tabi Tutulacak?

Daha önce enflasyon düzeltmesi aşamasında  sıfırlanacak, bir başka ifade ile düzeltilmiş bilançoda gösterilmeyecek özsermaye kalemlerinden bahsetmiştik. Bu kalemler aşağıdaki gibidir:

Sıfırlanacak/Bilançoda Gösterilmeyecek Özkaynak Kalemleri

Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları (Mük 298/Ç Yeniden Değ.)

Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları (Geçici 31-32 Yeniden Değ.)

Geçmiş Yıl Karları (Düzeltme öncesi dönemlerden kaynaklanan Örn: 2022)

2023 Yılı Dönem Net Karı

Geçmiş Yıl Zararları (-)(Düzeltme öncesi dönemlerden kaynaklanan Örn: 2022)

2023 Yılı Dönem Net Zararı (-)

Yukarıda yer verilen bu kalemler, 698- Enflasyon Düzeltme Hesabına aktarılarak kapatılacaktır. Bu aktarma işlemi hiçbir enflasyon düzelmesi yapılmadan da yapılabilecektir. Daha sonra düzeltme işlemine istinaden muhasebe kayıtları yapılabilir. Şöyle ki;

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları (Mük 298/Ç Yeniden Değ.)	xxxx
Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları (Geçici 31-32 Yeniden Değ.)	xxxx
Geçmiş Yıl Karları (Düzeltme öncesi dönemlerden kay.)	xxxx
2023 Yılı Dönem Net Karı	xxxx
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx
Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
Geçmiş Yıl Zararları (-)(Düzeltme öncesi dönemlerden kay.)		xxxx
2023 Yılı Dönem Net Zararı (-)		xxxx

Enflasyon Düzeltme Hesabının Bakiyesi Hangi Hesaba Aktarılacak?

Parasal olmayan varlık ve kaynakların düzeltmesi sonrası yapılan muhasebe kayıtları ile 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının görünümü aşağıdaki gibi olacaktır.

698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı
Parasal Olmayan KAYNAK Kalemlerinde Enflasyon Düzeltmesi Sonucu Ortaya Çıkan Artışlar	Parasal Olmayan VARLIK Kalemlerinde Enflasyon Düzeltmesi Sonucu Ortaya Çıkan Artışlar

Daha önce 2023 yılı için yapılacak enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan farkların vergilendirilmeyeceği, bu farkların gelir gider hesaplarına aktarılmayacağı, oluşan farkların Geçmiş Yıl Karı yahut Zararı hesabının altında ayrı hesapta izleneceğini belirtmiştik. Yukarıda yer verilen 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının borç bakiye vermesi halinde, bu bakiye 580 – Geçmiş Yıl Zararlarına, alacak bakiyesi vermesi halinde ise 570 – Geçmiş Yıl Karı hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

• 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının Borç Bakiye Vermesi:

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
580.09 – Geçmiş Yıl Zararı Hesabı (2023 Enf.Düz. Kaynaklanan)	xxxx
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx

• 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının Alacak Bakiye Vermesi:

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
570.09 – Geçmiş Yıl Karı Hesabı (2023 Enf.Düz. Kaynaklanan)		xxxx

Dolayısıyla yukarıdaki kayıtlar ile beraber, yapılan enflasyon düzeltmesi işleminin vergisel etkisi olmayacaktır.

2023 Yılı Düzeltmesi Sonrası Ortaya Çıkan Geçmiş Yıl Karı/Zararı Hesaplarının Durumu Ne Olacak?

2023 yılına dair yapılacak enflasyon düzeltmesi sonrası ortaya çıkan;

- Geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz,

- Geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.

Yani 2023 yılı için yapılan düzeltme için istisnai olarak ileride yapılacak düzeltmelerden farklı olarak, matrahı etkileyen bir durum ortaya çıkmayacaktır.

2023 Yılı Düzeltmesi Sonrası Ortaya Çıkan Ve Yeni Bilançoda Görünecek Olan PASİF Kalemlere Ait Enflasyon Fark Hesaplarının Durumu Ne Olacak?

2023 yılına dair yapılacak enflasyon düzeltmesi sonrası ortaya çıkan enflasyon fark hesaplarından PASİF Kalemlere ait olanların;

1. Herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi,
2. İşletmeden çekilmesi,

Hallerinde bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin (yani herhangi bir gider yahut maliyetle veya geçmiş yıl zararı ile mahsup edilmeksizin) bu dönemde vergiye tâbi tutulur.

2023 Yılı Düzeltmesi Sonrası Ortaya Çıkan Ve Yeni Bilançoda Görünecek Olan ÖZKAYNAK Kalemlerine Ait Enflasyon Fark Hesaplarının Durumu Ne Olacak?

Aynı şekilde ÖZKAYNAK Kalemlere ait enflasyon fark hesaplarının;

1. Herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi,
2. İşletmeden çekilmesi,

Hallerinde de işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin (yani herhangi bir gider yahut maliyetle veya geçmiş yıl zararı ile mahsup edilmeksizin) bu dönemde vergiye tâbi tutulur.

Ancak; öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklarının;

1. Düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilmesi veya
2. Kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi,

Hallerinde bu işlemler vergiye tabi tutulmayacağı gibi yine bu işlemler kâr dağıtımı da sayılmayacaktır.

Örnek Uygulama

BYZ Firmasının enflasyon düzeltmesi sonrası, parasal olmayan kıymetlere ilişkin farklar aşağıdaki gibidir:

VARLIKLAR	DÜZELTME FARKLARI
110 Hisse Senetleri	5.000,00
150 İlk Madde Ve Malzeme	250.000,00
151 Yarı Mamuller - Üretim	400.000,00
152 Mamüller	1.000.000,00
153 Ticari Mallar	800.000,00
250. Arazi Ve Arsalar	2.000.000,00
252. Binalar	750.000,00
253. Tesis, Makine Ve Cihazlar	500.000,00
254. Taşıtlar	400.000,00
255. Demirbaşlar	200.000,00
264. Özel Maliyetler	150.000,00
TOPLAM	6.455.000,00
KAYNAKLAR	DÜZELTME FARKLARI
BORÇLAR
340. Alınan Sipariş Avansları	200.000,00
380. Gelecek Aylara Ait Gelirler	50.000,00
TOPLAM	250.000,00
ÖZ SERMAYE
Sermaye	500.000,00
Yasal Yedekler	200.000,00
Statü Yedekleri	100.000,00
Olağanüstü Yedekler	50.000,00
TOPLAM	850.000,00

Hesaplanan enflasyon düzeltme farkları için yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir:

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
110.00 Hisse Senetleri Enflasyon Fark Hesabı	5.000,00
150.00 İlk Madde Ve Malzeme Enflasyon Fark Hesabı	250.000,00
151.00 Yarı Mamuller – Üretim Enflasyon Fark Hesabı	400.000,00
152.00 Mamüller Enflasyon Fark Hesabı	1.000.000,00
153.00 Ticari Mallar Enflasyon Fark Hesabı	800.000,00
250.00 Arazi Ve Arsalar Enflasyon Fark Hesabı	2.000.000,00
252.00 Binalar Enflasyon Fark Hesabı	750.000,00
253.00 Tesis, Makine Ve Cihazlar Enflasyon Fark Hesabı	500.000,00
254.00 Taşıtlar Enflasyon Fark Hesabı	400.000,00
255.00 Demirbaşlar Enflasyon Fark Hesabı	200.000,00
264.00 Özel Maliyetler Enflasyon Fark Hesabı	150.000,00
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı		6.455.000,00
Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı	1.150.000,00
340.00 Alınan Sipariş Avansları Enflasyon Fark Hesabı		200.000,00
380.00 Gelecek Aylara Ait Gelirler Enflasyon Fark Hesabı		50.000,00
502 - Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları		500.000,00
540.00 Yasal Yedekler Enflasyon Fark Hesabı		200.000,00
541.00 Statü Yedekleri Enflasyon Fark Hesabı		100.000,00
542.00 Olağanüstü Yedekler Enflasyon Fark Hesabı		50.000,00

Parasal olmayan varlık ve kaynakların düzeltmesi sonrası yapılan muhasebe kayıtları ile 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının görünümü aşağıdaki gibidir:

698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı
1.150.000,00	6.455.000,00

Yukarıda yer verilen muavin görüntüsünde firmanın enflasyon düzeltmesi sonrası 698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı (6.455.000,00 - 1.150.000,00=) 5.305.000,00 alacak kalanı vermektedir.

Yukarıda yer verilen 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabının  5.305.000,00 alacak bakiyesi vermesi nedeniyle, bu bakiye 570 – Geçmiş Yıl Karı hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
698 – Enflasyon Düzeltme Hesabı	5.305.000,00
570.09 – Geçmiş Yıl Karı Hesabı (2023 Enf.Düz. Kaynaklanan)		5.305.000,00

Firmanın 31.12.2023 dönemi bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutması sonucu ortaya çıkan 5.305.000,00-TL’nin, vergisel etkisi olmayacak ve ilerleyen yıllarda bu tutar da enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Yıllara Sâri İnşaat Ve Onarma İşlerine İlişkin Özellikli Husus Nedir?

Daha önce de belirtildiği üzere, 170 - YYİO İşleri Maliyetleri ve 350 – YYİO İşleri Hakedişleri parasal olmayan kıymet olup bu hesaplar da 2023 dönem sonu itibariyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Düzeltme esnasında, 2023 hesap dönemi sonu itibari ile hakediş raporlarından istihkak bedellerinin alındığı tarihlerin tespit edilmesi ve bunlara ilişkin düzeltmenin bu tarihler esas alınarak yapılmasını gerektirmektedir.

Yıllara Sâri İnşaat Ve Onarma İşlerine İlişkin Muhasebe Kayıtları Hangi Hesaba Yapılacaktır?

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerine ilişkin düzeltmeler, “698 - Enflasyon Düzeltme Hesabı” yerine “697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”na kaydedilecektir.

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
170.00 YYİOİ Maliyeti Enflasyon Fark Hesabı	xxxx
697 – Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx
Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
697 – Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
350.00 YYİOİ Hakedişleri Enflasyon Fark Hesabı		xxxx

YYİO İşleri İle İlgili Olan Diğer Hesapların Durumu Ne Olacak?

Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar, verilen sipariş avansları, taşeronlara verilen avanslar ve alınan sipariş avansları gibi yıllara sâri inşaat işi ile ilgili değerler de belirtilen düzeltmeye esas tarihler baz alınmak suretiyle düzeltmeye tabi tutulacak; söz konusu hesapların, yıllara sâri inşaat ve onarma işi ile ilgili olan kısımlarının 2023 hesap dönemi sonu itibariyle hesaplanan enflasyon düzeltme farkları da “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilecektir.

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
340.00 – Alınan Sipariş Avansları Enflasyon Fark Hesapları		xxxx
Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
159.000	xxxx
697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx

YYİO İşleri İle İlgili Olan İlk Madde Malzeme/Yarı Mamul/Mamul/Diğer Stokların Durumu Ne Olacak?

Yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri ile ilgili olmayan ilk madde malzeme/yarı mamul/mamul/diğer stokların düzeltilmesi sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmemesi gerekmektedir. Bu kıymetlere ait düzeltme işlemleri daha önce de anlatıldığı üzere 698 – Enflasyon Düzeltme Hesabına atılması gerekmektedir.

Ancak söz konusu kıymetlerin inşaat maliyetlerine aktarılması halinde, bu tarih itibariyle düzeltme sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Yani 150, 151, 152,157 no.lu hesaplarda bulunan ancak YYİO işleriyle alakalı olanlar, ayrıştırılarak 698 hesap yerine “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”na atılması gerekmektedir.

697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı Alacak Yahut Borç Kalanı Verirse Ne Yapılacak?

Parasal olmayan 170 ve 350 hesaplarının düzeltmesi sonrası yapılan muhasebe kayıtları ile 697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının görünümü aşağıdaki gibi olacaktır:

697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı
350 No.lu Hesaba İlişkin Düzeltme Farkları	170 No.lu Hesaba İlişkin Düzeltme Farkları

Yukarıda yer verilen 697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının;

• BORÇ bakiye vermesi halinde, bu bakiye 178 – YYİ Enflasyon Düzeltmesi Hesabına,
• ALACAK bakiyesi vermesi halinde ise 358 – YYİ Enflasyon Düzeltme Hesabına,

aktarılarak kapatılacaktır.

• 697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının Borç Bakiye Vermesi:

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
178 – YYİ Enflasyon Düzeltme Hesabı	xxxx
697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının		xxxx

• 697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının Alacak Bakiye Vermesi:

Yevmiye Tarihi: 31.12.2023	Borç	Alacak
697 - Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının	xxxx
358 – YYİ Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx

YYİO İşlerine İlişkin 2023 Düzeltme Farkları Vergilendirilecek Mi?

Hayır. Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 2023 hesap dönemi sonu itibariyle düzeltme sonucu oluşan düzeltme farkları işin bitiminde (2023 hesap dönemi sonundan önce başlayan işlerde) mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

YYİO İşlerine İlişkin Reel Olmayan Finansman Maliyeti (ROFM) Ayrıştırması Yapılacak Mı?

Hayır. Yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetlerinin düzeltilmesi sırasında söz konusu kıymetler, reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilen iktisadi kıymetler arasında yer almadıkları için, bünyelerinde reel olmayan finansman maliyeti ihtiva etseler bile ayrıştırma yapılmaksızın düzeltme işlemine tabi tutulacaklardır.

Yabancı Para Cinsinden YYİO İşlerine İlişkin Düzeltme Yapılacak Mı?

Hayır. Yabancı paralar ile yabancı para cinsinden ifade edilen kıymetler parasal kıymet olarak kabul edildiğinden; yıllara sâri inşaat ve onarma işlerinde mükellefler yabancı para üzerinden yapmış oldukları işlemlerini 213 sayılı Kanunun mevcut hükümleri doğrultusunda değerlemeye devam edecekler, bunlar için ayrıca düzeltme yapmayacaklardır.

Not: VUK Geçici 33. Madde ve yayımlanan tebliğ taslağı sonrası, aşağıda yer verilen bilgilendirme yazısının kapsamı, yine tebliğ taslağına (24/11/2023 tarihli) dayanarak ve 31.12.2023 tarihinde yapılması planlanan “Enflasyon Düzeltmesine” ilişkin olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu yazı içeriği, taslağın resmi gazetede yayımlanmasını müteakip güncellenecektir

12.12.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.