2023 yılı bilanço kalemlerinden;
söz konusu kıymetler için, Aktif/Pasife giriş tarihlerinin yani “Düzeltmeye Esas Tarihlerinin” belirlenmesi gerekmektedir.
Parasal olmayan kıymetler için “Düzeltme Katsayıları” belirlenirken, öncelikle bu kıymetlerin "Düzeltmeye Esas Tarih" lerinin tespitinin yapılması gerekmektedir.
“Düzeltmeye Esas Tarih” den kastedilen, enflasyon düzeltmesi yapılacak kıymetin, aktife/pasife giriş tarihleridir.
2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler için esas alınacak "Düzeltmeye Esas Tarih" aşağıdaki esaslara göre belirlenecektir:
Parasal Olmayan Kıymetler (DÜZELTME YAPILACAK KIYMETLER)'in Baz Alınacak Düzeltme Esas Tarihleri |
|
VARLIKLAR |
DÜZELTMEYE ESAS TARİH İÇİN BAZ ALINACAK SÜRELER |
110 Hisse Senetleri |
Satın Alma Tarihi |
Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Ödeme Tarihi |
Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih |
Temettü karşılığı alınan hisse senetleri |
İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi |
150 İlk Madde Ve Malzeme |
Defterlere Kayıt Tarihi |
151 Yarı Mamuller - Üretim |
Defterlere Kayıt Tarihi |
152 Mamüller |
Defterlere Kayıt Tarihi |
153 Ticari Mallar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
157 Diğer Stoklar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) |
Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler |
159 Verilen Sipariş Avansları |
Ödeme Tarihi (Verilen parasal olmayan avanslar, ödeme tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.) |
170 YYİO İşleri Maliyet |
Defterlere Kayıt Tarihi |
180 Gelecek Aylara Ait Giderler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
240. Bağlı Menkul Kıymetler |
Satın Alma Tarihi |
Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Ödeme Tarihi |
Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih |
Temettü karşılığı alınan hisse senetleri |
İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi |
241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) |
Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler |
242. İştirakler |
Satın Alma Tarihi |
Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Ödeme Tarihi |
Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih |
Temettü karşılığı alınan hisse senetleri |
İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi |
244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) |
Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler |
245. Bağlı Ortaklıklar |
Satın Alma Tarihi |
Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Ödeme Tarihi |
Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri |
Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih |
Temettü karşılığı alınan hisse senetleri |
İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi |
247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklügü Karşılığı (-) |
Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler |
250. Arazi Ve Arsalar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
251. Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
252. Binalar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
253. Tesis, Makine Ve Cihazlar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
254. Taşıtlar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
255. Demirbaşlar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
257. Birikmiş Amortismanlar (-) |
ÖZELLİKLİ HUSUS. İLERLEYEN BÖLÜMLERDE AÇIKLANMIŞTIR. |
258. Yapılmakta Olan Yatırımlar |
ÖZELLİKLİ HUSUS. İLERLEYEN BÖLÜMLERDE AÇIKLANMIŞTIR. |
259. Verilen Avanslar |
Ödeme Tarihi (Verilen parasal olmayan avanslar, ödeme tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.) |
260. Haklar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
261. Şerefiye |
Defterlere Kayıt Tarihi |
262. Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
263. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
264. Özel Maliyetler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
268. Birikmiş Amortismanlar (-) |
ÖZELLİKLİ HUSUS. İLERLEYEN BÖLÜMLERDE AÇIKLANMIŞTIR. |
271. Arama Giderleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
272. Hazırlık Ve Geliştirme Giderleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
278. Birikmiş Tükenme Payları (-) |
ÖZELLİKLİ HUSUS. İLERLEYEN BÖLÜMLERDE AÇIKLANMIŞTIR. |
280. Gelecek Yıllara Ait Giderler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
294. Elden Çıkarılacak Stoklar Ve Maddi Duran Varlıklar |
|
KAYNAKLAR |
DÜZELTMEYE ESAS TARİH İÇİN BAZ ALINACAK SÜRELER |
BORÇLAR |
|
340. Alınan Sipariş Avansları |
Tahsil Tarihi (Alınan parasal olmayan avanslar, tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir) |
350. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
380. Gelecek Aylara Ait Gelirler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
440. Alınan Sipariş Avansları |
Tahsil Tarihi (Alınan parasal olmayan avanslar, tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir) |
480. Gelecek Yıllara Ait Gelirler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
ÖZ SERMAYE |
DÜZELTMEYE ESAS TARİH İÇİN BAZ ALINACAK SÜRELER |
Sermaye |
|
Nakit Ödenen Sermaye |
Tahsil Tarihi |
Ayni Sermaye |
Mülkiyetin İntikal Ettiği Tarih |
Sermayenin Cüz'ülerinden Sermayeye Eklenen Kısımlar |
Tescil Tarihi |
Sermaye Düzeltmesi Olumlu/Olumsuz Farkları |
Defterlere Kayıt Tarihi |
Hisse Senetleri İhraç Primleri |
Tahsil Tarihi |
Hisse Senedi İptal Karları |
Tahsil Tarihi |
Yasal Yedekler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
Statü Yedekleri |
Defterlere Kayıt Tarihi |
Olağanüstü Yedekler |
Defterlere Kayıt Tarihi |
VUK – 328 ve 329) Sabit Kıymet Yenileme Fonu |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(VUK – 325/A) Girişim Sermayesi Fonu |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(KVK 5/1-e) İştirak Hissesi ve Taşınmaz Satış Kazancı İstisnası Fonu |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(KVK 5/1-j) Finansal Kiralama Şirketleri vb.’ne Yapılan Taşınır ve Taşınmaz Satış Kazancı ile Kira Süresi Sonunda Devralma Sonucu Oluşan Kazanç İstisnası Fonu |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(KVK 5/1-k) Varlık ve Hakların, Varlık Kiralama Şirketlerine Satışı ve Bu şirketlerin Satışı Sonucu Oluşan Fonlar |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(6111, 6736, 7143, 7326, 7440 Sayılı Kanunlar) Stok Affı İçin Oluşturulan Karşılık Hesapları |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(6491 Sayılı Kanun) Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kapsamında İstisna Tutarı Üzerinden Girişim Sermayesi Yatırımları İçin Ayrılan %2 fon |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(5746 Sayılı Kanun) Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetleri Kapsamında İstisna Tutarı Üzerinden Girişim Sermayesi Yatırımları İçin Ayrılan %2 fon |
Defterlere Kayıt Tarihi |
(GVK Geçici 85, 90 Ve 93, KVK Geçici 15 Ve 5811 Sayılı Kanunlar) Varlık Barışı Kapsamında İşletmeye Konulan ALTIN, TAŞINMAZ Gibi Parasal Olmayan Kıymetler İçin Ayrılan Karşılık Hesabı |
Defterlere Kayıt Tarihi |
Daha önce de belirtildiği üzere, 170 - YYİO İşleri Maliyetleri ve 350 – YYİO İşleri Hakedişleri parasal olmayan kıymet olup bu hesaplar da 2023 dönem sonu itibariyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
Düzeltme esnasında, 2023 hesap dönemi sonu itibari ile hakediş raporlarından istihkak bedellerinin alındığı tarihlerin tespit edilmesi ve bunlara ilişkin düzeltmenin bu tarihler esas alınarak yapılmasını gerektirmektedir.
170-177 numaralı hesaplarda ise, düzeltmeye esas tarih olarak da ilgili maliyet hesaplarına kayıt tarihi esas alınacaktır.
Ayrıca, parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar, verilen sipariş avansları, taşeronlara verilen avanslar ve alınan sipariş avansları gibi yıllara sâri inşaat işi ile ilgili değerler de, belirtilen düzeltmeye esas tarihler baz alınmak suretiyle düzeltmeye tabi tutulacak; söz konusu hesapların, yıllara sâri inşaat ve onarma işi ile ilgili olan kısımlarının 2023 hesap dönemi sonu itibariyle hesaplanan enflasyon düzeltme farkları da 170 ve 350’li hesaplar ile ilişkilendirilecektir.
İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine
dâhil edilen unsurlar, yıllara sâri inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, yıllara sâri inşaat ve onarım hakedişleri ile haklar ve şerefiyeler, özel fonlar, kâr yedekleri için; bunlara mahsuben Verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir. Daha Sonra ise ilgili kıymetin kendisi, mahsup tarih ila 31.12.2023 tarihi itibariyle düzeltilir.
Örneğin; XYZ firması, kendisine teslim edilecek makine için 01.02.2023 tarihinde avans vermiştir. Daha sonra makine, XYZ firmasına 23.04.2023 tarihinde teslim edilmiştir. XYZ firması kalan ödemeyi 27.04.2023 tarihinde mahsup ederek kapatmıştır.
Bu durumda verilen avansa dair ilk düzeltme; 01.02.2023 ila 27.04.2023 tarihlerine ilişkin olacaktır. Daha sonra mahsubun gerçekleştiği tarih olan 27.04.2023 tarihi ile 31.12.2023 tarihi arasına dair de ilgili maddi duran varlık için düzeltme yapılacaktır.
Evet. Yapılmakta olan yatırımlar hesabı, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların yapıldığı hesaptır.
2023 Yılı sonu bilançoda hala 258 – Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında görünen tutarın enflasyon düzeltmesi; geçmiş her kesinleşmiş harcama tutarının (faturalandırılan) ayrı ayrı düzeltilmesi şeklinde yapılacaktır.
Örneğin; 258 No.lu hesapta toplam harcama tutarının 10.000.000,00-TL olduğunu varsayalım. Bu harcamanın 5.000.000,00-TL’lik kısmı 11/02/2022 tarihinde, 3.000.000,00-TL’lik kısmı 14/11/2022 tarihinde ve 2.000.000,00-TL’lik kısmı 29/05/2023 tarihinde yapılmış olsun. Herbir kesinleşen 3 parça harcamanın, yapıldığı ay baz alınarak 31.12.2023 tarihi itibariyle düzeltmesi yapılacaktır. Buna göre düzeltmeye esas tutarlar ve düzeltmeye esas tarihler aşağıdaki gibi olacaktır:
258 - Yapılmakta Olan Yatırımlar |
|||
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Dönemi |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Oranı |
5.000.000,00 |
11.02.2022 |
Şubat 22 |
1210,6 |
3.000.000,00 |
14.11.2022 |
Kasım 22 |
2026,08 |
2.000.000,00 |
29.05.2023 |
Mayıs 23 |
2179,02 |
Evet. 2023 hesap dönemi sonu itibariyle bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmesine dair özel bir düzenleme bulunmaktadır.
Şöyle ki; içinde daha önce yapılmakta olan yatırımlar hesabı barındıran ilgili duran varlığın düzeltmesinde esas alınacak “Düzeltmeye Esas Tarih” olarak, doğrudan ilgili duran varlığın tamamlanarak aktifleştirildiği tarih baz alınmayacaktır.
Bu kıymetlerin düzeltme işlemi iki aşamada gerçekleşecektir:
düzeltilecektir.
Örneğin; bir önceki örnekte yer alan yapılmakta olan yatırımlar hesabının tamamlanarak 10.000.000,00-TL olarak 22.09.2023 tarihinde aktifleştirildiğini varsayalım. Bu taktirde düzeltme işlemi iki aşamada şu şekilde gerçekleşecektir.
1. Aşama: Her bir aya ilişkin yatırım harcaması, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibariyle (ilgili duran varlık hesabına) aktifleştirme tarihine kadar düzeltilecektir.
258 - Yapılmakta Olan Yatırımlar |
|||
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Başlangıç Dönemi |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Bitiş Dönemi |
5.000.000,00 |
11.02.2022 |
Şubat 22 |
Eylül 23 |
3.000.000,00 |
14.11.2022 |
Kasım 22 |
Eylül 23 |
2.000.000,00 |
29.05.2023 |
Mayıs 23 |
Eylül 23 |
2. Aşama: Aktifleştirilen bedel ise, kül halinde aktifleştirme tarihinden 2023 hesap dönemi sonuna kadar,
2… İlgili Maddi Duran Varlık Hesabı |
|||
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Başlangıç Dönemi |
Baz Alınacak Yİ-ÜFE Bitiş Dönemi |
10.000.000,00 |
22.09.2023 |
Eylül 23 |
Aralık 23 |
31/12/2023 tarihinden önce gerçekleşen şirket devir (Tür Değişikliği Dahil) işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak devir tarihi değil söz konusu kıymetlerin devir yoluyla ortadan kalkan işletmenin envanterine alındığı tarih düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacaktır.
Örneğin; (A) Firması 24.12.2014 tarihinde satın aldığı bir kıymeti, 22.11.2021 tarihinde gerçekleşen devir işlemi nedeniyle (B) firmasına aktif ve pasif unsurları ile bir bütün halinde devretmiştir. (B) firması ilgili kıymeti enflasyon düzeltmesine tabi tutarken, şirket devir işlemleri olan 22.11.2021 tarihini değil, devir alınarak ortadan kalkan (A) firmasının ilgili kıymeti satın aldığı tarih olan 24.12.2014’ü düzeltmeye esas tarih olarak baz alacaktır.
Ancak, 31/12/2023 tarihinden önce gerçekleşen birleşmelerde ise; birleşilen kurumun kayıtlarına intikal ettiği tarih düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacaktır.
Şahıs işletmelerinde sermaye tescile tabi olmadığından, sermaye hesabında yer alan tutarın defter kayıt tarihinin “Düzeltmeye Esas Tarih” olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Sonraki yıllarda ise dönem sonunda meydana gelen artış ve azalışlarda (oluşan karın/zararın sermaye ile ilişkilendirilmesi gibi) ise; bu artış ve azalışın meydana geldiği hesap dönemi son gününün, “Düzeltmeye Esas Tarih” olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Özellikle meslek mensubu değişikliği yahut başka nedenlerle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak kıymetin aktife giriş yılı belli edilemiyor ise; işletmenin hayata geçtiği yılın ilk ayının düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Örneğin; şirketin kuruluş yılının 2008 yılına rastlaması halinde, aktif yahut pasife giriş yılı tespit edilemeyen kıymetler için, düzeltmeye esas tarihi barından ay ve yıl Ocak/2008 olacaktır.
İşletmenin 2005 yılından önceki bir tarihte kurulmuş olması halinde; Ocak/2005 tarihi, düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Kayıtlara giriş tarihi ay olarak belli edilemeyen parasal olmayan iktisadi kıymetler için ilgili kıymetin işletme bünyesine girdiği yılın ilk ayı esas alınarak düzeltme yapılacaktır.
Örneğin; takvim yılı esasına göre vergilendirilen bir şirketin, enflasyon düzeltmesine tabi tutacağı kıymeti edindiği yıl 2015’dir. Lakin ilgili kıymetin edinildiği ay tespit edilemiyor ise, düzeltmeye esas tarihi barındıran ay olarak söz konusu yılın ilk ayı olan Ocak/2015 tarihi esas alınacaktır.
213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarih olarak;
dikkate alınması gerekmektedir.
Örneğin; Sadece Geçici 31 madde kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulan kıymetler için düzeltmeye esas tarih olarak aktife kayıtlı olma şartının arandığı tarih 09.06.2021 tarihi olduğu için “Düzeltmeye Esas Tarih” olarak, önceki ayın son günü olan 31.05.2021 tarihi esas alınacaktır. Böylelikle bu kıymet için, hem yeniden değerlenmiş tutarı “Düzeltmeye Esas Tutar” olarak esas alınırken hem de 31.05.2021 tarihi “Düzeltmeye Esas Tarih” olarak dikkate alınıp, “Düzeltme Katsayısı” belirlenecektir.
Yine Geçici 32. Madde kapsamında 31.12.2022 tarihi itibariyle yeniden değerlenen kıymetin “Düzeltmeye Esas Tarih”i 31.12.2022 olarak esas alınacaktır.
Ayrıca Mükerrer 298/Ç kapsamında kıymetini 1/2023 Geçici Vergi Döneminde vergisiz yeniden değerlemeye tabi tutan bir işletme, ilgili kıymetin “Düzeltmeye Esas Tarih”ni 31.03.2023 olarak esas alacaktır.
Not: VUK Geçici 33. Madde ve yayımlanan tebliğ taslağı sonrası, aşağıda yer verilen bilgilendirme yazısının kapsamı, yine tebliğ taslağına (24/11/2023 tarihli) dayanarak ve 31.12.2023 tarihinde yapılması planlanan “Enflasyon Düzeltmesine” ilişkin olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu yazı içeriği, taslağın resmi gazetede yayımlanmasını müteakip güncellenecekti
29.11.2023
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.