Muhammed Kutub Bağırgan
Yeminli Mali Müşavir
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

Vergi İncelemeleri Rekor Tazeledi

Risk odaklı denetim modeli ve sektörel uzmanlaşma ile birlikte, sınırlı sayıda denetim kapasitesinin etkin kullanımı için Vergi Denetim Kurulu (VDK) uzun zamandır, etkili ve verimli anali ve denetim çalışmaları yürütmektedir.

Gerek belli sektörlere, gerekse belli meslek gruplarına göre inceleme havuzu oluşturan VDK, 2022 yılını rekor düzeyde inceleme sayısı ve tarhiyat önerisi ile kapattı. Tabi, kesilmesi gereken ceza miktarı ile tarhı önerilen vergi tutarının yüksek olmasında, enflasyonist etkiyle yüksek ciroların elde edildiği 2021 ve 2022 yılı denetimlerinin de etkisi aşikar.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanı Sayın Nurettin NEBATİ’nin, resmi twitter hesabından yaptığı açıklamaya bakıldığında, hazine adına yapılan vergi denetimlerinin 2022 yılı sonu itibariyle rekor tazelediği görülmektedir. Bakan NEBATİ’nin hesabından paylaştığı ve 2017 ila 2022 yılında gerçekleştirilen incelemelere ilişkin özet tablo aşağıdaki gibidir:

 Yine Bakan NEBATİ’nin sosyal medyadan yaptığı açıklamalar ise şu şekildedir;

è “2022 yılında yürütülen vergi incelemelerinde; incelenen mükellef sayısı, düzenlenen rapor sayısı, önerilen vergi ve ceza tutarları ile vergi kaçakçılığı nedeniyle bulunulan suç duyurusu sayılarında Cumhuriyet tarihinin bir yıldaki en yüksek seviyesine ulaşarak rekor kırdık.”

Bu açıklama çok önemli çünkü, Vergi Müfettişleri sayısının en yüksek olduğu ve herhangi bir matrah artırım yasasının da olmadığı 2020 yılında dahi incelenen mükellef sayısında ve önerilen tarhiyat ve düzenlenen rapor sayısında bu denli yüksek miktarlara ulaşılamamıştır. 2021 yılı ve 2022 yılı içerisinde, özlük haklarında yaşanan erime nedeniyle meslekten ayrılan Müfettiş sayısı bihayli çok olmasına rağmen, 2022 yılı rekor düzeyde inceleme ile tamamlanmıştır.

è “Bakanlığımız Vergi Müfettişlerince 2022 yılında yürütülen denetimlerde, 77.610 mükellefin vergi incelemesini tamamlayarak 207.958 adet rapor düzenledik. Söz konusu denetimlerde 76 milyar TL’yi aşan tutarda vergi ve ceza önererek vergi kayıp ve kaçağı ile kamu zararını önledik.”

Bu açıklama yine şu nedenle önemlidir ki; 2021 yılı VDK Faaliyet Raporuna göre kurumun aktif denetim gücü yani Müfettiş sayısı 6.197 kişidir. Bu sayının 2022 yılında yaşanan istifalar ile daha da düştüğü göz önüne alındığında, her bir Müfettiş tarafından 2022 yılında ortalama (77.610 mükellef / 6000 müfettiş=) 13 mükellefin incelendiği ve yine ortalama müfettiş başına (207.958 rapor / 6000 müfettiş=) 35 raporun üretildiği görülmektedir.

è “Tamamlanan incelemeler sonucunda, başta sahte belge düzenleme ve sahte belge kullanma olmak üzere vergi kaçakçılığı suçları nedeniyle 23.780 mükellef hakkında 24.466 adet vergi suçu raporu düzenleyerek ilgili kişiler hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunduk.”

2021 yılı baz alındığında, 2022 yılı içerisinde vergi kaçakçılığı kapsamında düzenlenen rapor sayısında da, diğer yıllara nazaran ivmeli bir artış söz konusudur. Hiç kuşkusuz, vergiye uyumun tam sağlanamadığı ve kayıtdışılığın yüksek seviyelerde olduğu ülkemizde, sahte belge ve diğer kaçakçılığa yönelik fiiller ve buna yönelik incelemeler, Vergi Denetim Kurulunun ana iştigal konuları arasındadır. Lakin 2022 yılında bu artışın esas nedeninin, 5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanununda 30.04.2021 tarihinde yapılan değişiklik sonrası, akaryakıt sektörüne yönelik başlatılan operasyonlar ve akabinde gerçekleştirilen incelemelerin 2022 yılında tamamlanmış olmasından kaynaklı olduğunu düşünmekteyiz.

Netice itibariyle kadim meslekler üzerine inşa edilmiş Vergi Denetim Kurulu ve bu kurulu oluşturan ve nihayetinde denetimi gerçekleştiren Vergi Müfettişlerinin 2022 yılını başarı ile tamamladıkları görülmektedir. Tabloda verilen analizlerden rapor sayısı yahut tarhı istinaden vergi miktarından ziyade, incelenen mükellef sayısının bunu kanıtladığı bir gerçektir.

BU BAŞARININ SIRRI NEDİR?

Daha önce de bu mesleği yapmış biri olarak şunu söyleyebilirim ki bu başarının sırrı; etkin bir şekilde çalışan risk odaklı denetim analizleridir. Başkanlık, oluşturulan Risk Analiz Sistemi (VDK-RAS) ile kayıt dışı ekonominin ve vergi kaçakçılığının yoğun olduğu sektörlere göre riskli mükelleflerin belirlenmesi, analiz edilerek incelemeye sevk edilmesi ve gerçekleştirilen verimli ve etkin vergi denetimleri sayesinde, kayıt dışı kalan işlemleri belirleyerek vergilendirilmelerini sağlamaya yönelik çalışmalar yapmaktadır.

Ayrıca Vergi incelemelerinde kolaylık ve etkinliğin sağlanması amacıyla VDK-RAS altyapısıyla hazırlanan Mükellef Bilgi Raporu (MBR) ve e-denetimde kullanılan Vergi Denetim ve Analiz Sistemi (VDK-VEDAS) Vergi Müfettişlerinin kullanımına sunularak, etkin bir vergi denetimi amaçlanmaktadır.

Dijitalleşmenin artması, mükelleflerin mükellefiyetlerine ilişkin verilerini kendi elleriyle Hazine ve Maliye Bakanlığı ile paylaşması yahut mükellefe dair verilerin diğer kamu kurum ve kuruluşlar ile mükellefin etkileşimde bulunduğu banka, şirket ve şahıslar tarafından karşılık bildirim ve beyanda bulunulması nedeniyle, Bakanlık birimlerinin ellerinde mükellefe ait birçok veri bulunmaktadır. Bu verilerden yararlanılarak yapılan çalışmalar sonucunda, çapraz kontrollerle mükelleflere risk puanı verilmektedir. Bu çalışmaları, VDK bünyesinde bulunan Risk Analiz Merkezi yapmakta ve bu merkez tarafından oluşturulan Risk Analiz Sistemi (VDK-RAS) inceleme türeterek, Denetim Daire Başkanlıklarının inceleme havuzlarına düşmektedir.

Ayrıca, VDK-RAS tarafından analiz edilen mükellefe dair riskli bilgiler ve genel bilgiler, Müfettişlerin çalışma ekranına VDK-MBR (Mükellef Bilgi Raporu) aracılığı ile iletilerek, Müfettişin incelemedeki yol haritasını belirlemede de etkin rol oynamaktadır. Mükellef Bilgi Raporu, İnceleme için hayati öneme haiz olup, Müfettişlerin Denetim ve inceleme faaliyetlerinde kullanılmak ve Vergi Müfettişlerine rehberlik sağlamak amacıyla riskli mükellefler hakkında yürütülen analiz çalışmalarına ilişkin mükelleflerin beyan ve bildirim özetlerini içeren bir sistemdir.

GENEL İTİBARİYLE BU SİSTEM ÜZERİNDEN MÜFETTİŞLERE MÜKELLEFİN;

1-         Sicil Bilgileri (Mükellefiyet, Ortaklık vb.),

2-         İnceleme Bilgileri (Daha önce başlanıp Tamamlanan, Devam Eden, Havuzda bekleyen)

3-         Beyanlar ve Bildirimler (KV, KDV, GV, Ba-Bs, M. Art., ÖTV vb.)

4-         Denetim Bilgisi (Ba-Bs, Kesinti, Rasyo, SMMM, Çapraz Sorgu vb.)

5-         3. Taraf Bilgileri (Banka Bilgileri, Taşıt, Tapu, Sigorta vb.)

sunulmaktadır. Ayrıca inceleme VDK-RAS tarafından gönderilmiş ise, VDK-RAS’ın mükellefi incelemeye alma gerekçesine ilişkin veriler ve Müfettişlerce bakılması ve incelenmesi gereken hususlara dair “Müfettiş Bilgi Notu” da iletilmektedir.

VDK’nun yayımladığı faaliyet raporuna göre, Başkanlıkça 2021 yılında; risk analiz modeli, proje çalışmaları, Görüş ve Öneri Raporları ve diğer kurum ve kuruluşlardan gelen taleplere istinaden yürütülen risk analiz çalışmaları neticesinde sistem üzerinden toplam 19.334 mükellef incelemeye sevk edilmiştir. Ayrıca risk analiz modeli kapsamında yürütülen risk analiz çalışmaları neticesinde 1.585 mükellef analize tabi tutulmuştur. Analiz çalışmalarında 10.975 risk unsuru değerlendirilmiş ve inceleme çalışmalarında kullanılmak üzere raporlanmıştır. Daire Başkanlıklarından analiz talebi ile gelen 5.123 mükellef sahte belge düzenleme yönünden analize tabi tutulmuştur.

Ayrıca kayıt dışı ekonomi ve sahte belge düzenleme ve kullanma fiilleri ile mücadeleye yönelik çalışmalar kapsamında; Sahte belge düzenleme (SBD) ve sahte belge kullanma (SBK) fiilleri ile etkin bir şekilde zamanında mücadele edilebilmesi için özellikle cari dönemde faaliyet gösteren sahte belge düzenleyicilerinin ve kullanıcılarının tespit edilmesi amacıyla VDK-RAS’a “SABE-RAM” eklenmiştir. Söz konusu modül ile 2022 yılında da cari dönemdeki sahte belge düzenleyicileri ve kullanıcıları etkin bir şekilde kontrol edilmektedir. Bu sistem ile 2021 ve 2022 yılı içerisinde Müfettişlere; VUK’un “Mükellefiyet kaydının analiz ve değerlendirme sonuçlarına bağlı olarak terkini” başlıklı 160/A maddesi kapsamında Sahte Belge Düzenleme incelemeleri gönderilmiştir.

VUK’un “Mükellefiyet kaydının analiz ve değerlendirme sonuçlarına bağlı olarak terkini” başlıklı 160/A maddesi kapsamında, cari dönemde faal olup, sahte belge düzenlediği tespit edilen mükelleflerin görev havuzunda bekletilmeksizin doğrudan inceleme olarak Vergi Müfettişlerine gönderilmesine ve cari dönemde incelenmesinin sağlanarak caydırıcılığının artırılmasına yönelik çalışmalara Vergi Denetim Kurulu Başkanlığınca devam edilmektedir.

Ayrıca bu sistem aracılığı ile; Sahte belge düzenleyicileriyle ilişkileri bulunması nedeniyle ilgili Daire Başkanlıklarınca   sahte   belge   düzenleme   yönünden   incelenmesi   talep   edilen  yeni mükelleflerin risk analizlerine tabi tutularak, risksiz bulunan mükelleflerin ayrıştırılması ve incelemeye dönüşmemesi amacıyla çalışmalar da Kurul tarafından yürütülmektedir.

Bununla birlikte, Sahte belge düzenleme organizasyonu kapsamında; SMMM’lerin, SBD organizasyonları içerisinde bulunma durumları araştırılmakta, araştırma sonucunda sahte belge düzenleyen mükelleflerin bazı SMMM’ler ile ortak çalıştığı tespit edilmeye çalışılmaktadır. Özellikle belli bir grup mükellefin Sahte Belge Düzenleme incelemesini yürüten Müfettişler, bu grup mükelleflerin defterlerini tutan mali müşavirler üzerinde yoğunlaşabilirler. Eğer bu mükelleflerin defterini tutan ortak bir mali müşavir ise; müşavirinde savunması alınarak, söz konusu fiile iştirakinin olup olmadığı konusunda araştırma yapılacaktır.

Ayrıca VDK-RAS aracılığıyla Sahte belge düzenleyicisi mükelleflerin hangi illerde yoğun olduğu araştırılmaktadır. Sahte fatura düzenleyicisi mükelleflerle, bunların fatura temin ettikleri diğer mükelleflerin kendi aralarındaki ve birbirleri arasındaki fatura akışı, ortaklık ilişkileri, muhasebecilik ilişkileri gibi bilgilerden hareketle, tespit edilen organizasyonların eş zamanlı ve koordineli bir biçimde incelenmesi için Emniyet birimleri ile ortak operasyonlar düzenlenmekte ve Ankara takipli olarak incelemelerin başına koordinatör atanmaktadır.

PEKİ MÜFETTİŞLER BU İŞİN NERESİNDEDİR?

İstatistikler paylaşıldı, rekorlar tazelendi, raporlar yazıldı, vergisini alan aldı, lakin geriye Müfettişe ilişkin ne kaldı?

Bu meslek, uzaktan bakıldığında yetkisi, kamudan aldığı gücü ve omuzlarında taşıdığı yükü ile, Devlet nezdinde en önemli kariyer mesleklerinden birisidir. Bu mesleğe girişte öyle kolay değildir. Yahut bu cümleyi şöyle de zikredebiliriz; bu mesleğe ne giriş kolaydır ne de tamamlayabilmek. Çünkü, mesleğe adım atmanız ile birlikte, artık devletin ellerindeyim ve 657’liyim diye rahat edebileceğiniz bir meslek değildir. Bir üstadımızın temel eğitimde bizlere söylediği şu söz aklımdan hala çıkmamaktadır; “Siz kazandığınızı zannediyorsunuz ancak, akıl, beden ve ruh sağlığınızı kaybetmemek için mücadele etmeye yeni başladınız.” Bu sözün mahiyetini çok sonraları anlamıştık. Çünkü mesleğe ilk adım ile beraber; 6 ay temel eğitim ve 11 ayrı sınav, 3’er aydan 2 ayrı kıdemli Müfettiş refakati, 2 ay hizmet içi eğitim ve 1 adet sınav, yine 3’er aydan 2 ayrı kıdemli Müfettiş refakati, 4 ay yetki sınav süreci, 16 ay yetkili vergi inceleme süreci ve performans tamamlama ve nihayetinde 5 aylık yeterlilik sınav süreci; bitti mi hayır!, sessiz bir boşluk ve mülakat stresi, resmi gazeteye bakma alışkanlığı kazandıran atama bekleme süreci, tayin, turne, özel görev, hafta sonu göre, fiili denetim, idari görev….

Yani, bu başarının asıl mimarı, kendinden, ailesinden ve özel hayatından fedakarlık ederek, İl İl görev yapan Müfettişlerdir. Bu başarının ardından, mesleğin hak ettiği çalışma ve özlük haklarının bu kariyer mesleğine verilmesi gerektiği düşüncesindeyim. Aksi taktirde, mevcut Müfettişlerin yaş ortalamasının da genç sayılabilecek düzeyde olduğu düşünüldüğünde, istifalar devam edecek ve tabloda gösterilen rekorlar tekrar tazelenemeyecektir, vesselam…

KAYNAK: “VERGİ İNCELEMESİ EL KİTABI”, Muhammed Kutub BAĞIRGAN https://kitap.muhasebetr.com/vergi-incelemesi-el-kitabi/

09.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.