Muhammed Kutub Bağırgan
Yeminli Mali Müşavir
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

Sıkça Sorulan Araç, KDV, Oran, İndirim ve Özel Matrah Sorularına Cevaplar

22.01.2020 tarihinde “muhasebetr” aracılığıyla “Araç Alım Satım İşlemlerinde KDV Uygulamasında Bilinmesi Gerekenler” başlıklı yazımız (https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/muhammedkutubbagirgan/001/) yayımlanmış, ilerleyen zamanlarda yazımız hakkında bir çok soru, öneri ve eleştiri tarafımıza mail yoluyla iletilmişti.

Araç alım satım, kiralama veya çeşitli şekillerde işletim ve bu faaliyetlerle ilgili olmaksızın, işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere satın alınan araçlara ilişkin KDV uygulaması, yeknesak şekilde düzenleme yapılmadığı sürece tartışılamaya devam edecektir.

Konuyu bu sefer tarafımıza ulaştırılan sorulardan da yola çıkarak, sektör bazlı açıklamaya çalışacağız. Yazımızı sade, öz ve anlaşılır kılmak adına gereksiz mevzuata boğmayacak, konunun ilgilileri için elimizden geldiğince hap bilgi niteliğinde sunmaya çalışacağız.

İLGİLİ MEVZUAT

• KDV Kanunu 30/b: Faaliyetleri kısmen veya tamamen,

1. Binek otomobillerinin kiralanması veya
2. Çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç;

işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi, mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan KDV’den indirilemeyecektir.

• 26 seri no.lu KDV Genel Tebliğine göre artık İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında 2. El araç alım satım faaliyetinde bulunan mükellefler tarafından Satmak Maksadıyla alınan binek otomobillere ait Yüklenilen KDV indirilebilecektir.

• 26 seri no.lu KDV Genel Tebliğine göre 22/03/2019 tarihinden evvel satın alınıp, Yüklenilen KDV’leri gider yazılan araçların hali hazırda stoklarında bulunması ve daha sonra satışının gerçekleştirilmesi halinde, aracın teslim edildiği beyan döneminde gider kaydının düzeltilerek, indirimlere alması uygun görülmüştür.
• 26 seri no.lu KDV Genel Tebliğine göre; 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde KDV oranının %18 olarak uygulanmasına karar verilmiştir.

Buna göre, söz konusu Kararın yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce;

- %1 KDV oranı ile satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1,

- %18 KDV oranı ile satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18

KDV oranı uygulanacaktır.

• KDVK’nun 23/f bendi ve 19 seri no.lu KDV Genel Tebliğine göre; İkinci el motorlu kara taşıtı … ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı … tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.
• 2007/13033 sayılı BKK eki 1 sayılı listenin 9. maddesinde Türk Gümrük Tarife Cetveli'nin 87.03 pozisyonundaki binek otomobillerin KDV oranı %1 olarak belirlenmiştir. Maddenin devamındaki parantez içi hüküm ile KDV kanunun 30/b maddesine göre binek otomobillerin alımında YÜKLENİLEN KDV'Yİ İNDİRİM HAKKI BULUNAN mükelleflerin bu araçları tesliminde uygulanacak olan KDV oranı %18 olarak belirlenmiştir.
• 2008/13426 sayılı BKK'nın 2. maddesi ile de yukardaki hükme istisna getirilerek, 30/b bendine göre binek otomobillerin alımında YÜKLENİLEN KATMA DEĞER VERGİSİNİ İNDİRİM HAKKI BULUNAN mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde % 1 katma değer vergisi oranı uygulanır denilmiştir.

ARAÇ ALIM SATIM FAALİYETİNDE BULUNANLAR

a- İKİNCİ EL ARAÇ ALIŞ VE SATIŞI:

1- Mükellef Olmayanlardan İkinci El Araç Alış ve Satışı:

• ALIŞ: Mükellef olmayanlarca satışı gerçekleştirilen araç, KDV’nin konusuna girmez. Dolayısıyla alış esnasında yüklenime konu edilebilecek bir KDV olmayacak.

Noter satış sözleşmesi ve gider pusuları ile alınan araçlar, stoklara bu belgeler tevsik edilerek kaydedilecektir.

• SATIŞ: Alınan araç, vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın, yetki belgeli işletmelerce satılması halinde bu satışta ÖZEL MATRAH uygulanacak.

Satış esnasında uygulanacak KDV’ye gelince, bu durum 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile daha karışık hale gelmiştir. Çünkü tebliğde alış anında uygulanacak KDV oranı kaç ise satışta da o oran uygulanacağı için ve mükellef olmayanlardan alınan ikinci el araçlarda KDV olmadığı için doğrudan 2007/13033 sayılı BKK eki 1 sayılı listenin 9. Maddesi parantez içi hüküm ile muhatap olunacaktır.

Söz konusu karar eki listede, kullanılmış binek oto teslimlerinde KDV oranının % 1 olduğu, ancak 30/b maddesine göre binek otomobillerin alımında YÜKLENİLEN KDV'Yİ İNDİRİM HAKKI BULUNAN mükelleflerin bu araçları tesliminde uygulanacak olan KDV oranı %18 olduğu belirtilmiştir.

İkinci el araç alım satım faaliyetinde bulunan mükelleflere de 26 no.lu KDV ile binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı getirildiği için uygulanacak KDV oranının % 18 olacağı sonucu çıkmaktadır.

Ancak KDV 30/b hükmünde binek otomobil alımında yüklenilen KDV tutarının indirim hakkı “faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi” olan mükelleflere tanınmıştır. BKK’nda İndirim hakkı tanınan mükelleflerden kastın doğrudan madde bendi içinde yer alanlardır. Sonradan 26 no.lu KDV tebliği ile ikinci el araç alım satımında bulunanlara verilen indirim hakkı BKK ve KDV 30/b madde lafzı içinde yer almadığı düşüncesindeyiz.

Ancak bugüne kadar, idarenin bu konu hakkında verdiği özelge olmadığı için şimdilik bu konuya mesafeli yaklaşmaktayız. İş bu sebeple ikinci el araç alım satımında bulunan mükelleflerin kendileri için mühpem olan bu konu hakkında ÖZELGE TALEP ETMELERİ yerinde olacaktır. İnceleme esnasında idarece yanılma görüş değişikliği olsa bile bu özelgeler kendilerini olası tarhiyatlardan koruyacaktır.

Sonuç olarak mükellef olmayanlardan, kullanılmış olarak alınan ve vasfında esaslı değişiklik yapılmayan;

1. Binek araçlar è özel matrah üzerinden %1 ile satılması gerekmektedir.
2. Ticari Araçlar è özel matrah üzerinden %18 ile satılması gerekmektedir.

Not: 19 no.lu KDV tebliğine göre; ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olanlar, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın, özel matrah uygulayabilirler.

2- Mükellef Olanlardan İkinci El Araç Alış ve Satışı:

• ALIŞ: Alış yapılan mükellefin;

1. Faaliyet konusu kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi ise (Yani aldıkları b.otomobilin KDV’sini indirebiliyorlar ise) araç alım satım işi yapanlara satılacak bu BİNEK OTOMOBİLLER için düzenleyecekleri fatura da KDV oranı %18 olacak.

Ancak, 31/12/ 2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde % 1 katma değer vergisi oranı uygulanacaktır.

1. Faaliyet konusu kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi DEĞİL ise (Yani aldıkları b.otomobilin KDV’sini indiremiyorlar ise) araç alım satım işi yapanlara satılacak bu BİNEK OTOMOBİLLER için düzenleyecekleri fatura da KDV oranı %1 olacak.
2. TİCARİ ARAÇ satışı yapıyorlar ise her iki durumdaki satıcılar için KDV 30/b hükmüne bakmaksızın düzenleyecekleri faturada KDV %18 olacaktır.

• SATIŞ: Mükellef olanlardan alınan (istisna kapsamında alımlar hariç) araçlar için satış anında ÖZEL MATRAH UYGULANMAYACAKTIR.

26 no.lu tebliğ ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 2007/13033 sayılı BKK eki 1 sayılı listenin 9. Maddesinde yapılan değişikliğe istinaden, mükelleflerce;

1. % 1 ile alınan BİNEK OTOMOBİLLER è %1 ile,
2. % 18 ile alınan BİNEK OTOMOBİLLER è %18 ile,
3. TİCARİ ARAÇLAR è %18 ile satılacaktır.

b- SIFIR ARAÇ ALIŞ VE SATIŞI:

• ALIŞ:

- Binek Otomobil: Uygulamada tartışma konusu olan bir diğer husus ise sıfır binek otomobil alım satımı yapan mükelleflerin aracın alımında ödedikleri KDV'yi indirim konusu yapıp yapamayacaklarıdır.

KDV Kanunu'nun 30. maddesinin b bendinde kimlerin binek otomobil alımında yüklendiği KDV'yi indirim konusu yapabileceği açıkça ortaya konmuştur. Ayrıca 26 no.lu KDV GT ile daha önce alış satış yapan mükelleflerin olmayan KDV indirim hakkı ikinci el satış yapanlara verilmiştir.

Dolayısıyla idare zımnen sıfır araç alım satımında bulunanlara hali hazırda aldıkları binek otomobillerle ilişkin KDV indirimi imkanı tanımamaktadır.

Bu nedenle mevzuatsal bir düzenlemeden yoksun olarak sadece yorum üzerine sıfır binek otomobil alımlarında yüklendikleri KDV'yi indirim konusu yapan sıfır otomobil alım satımı ile uğraşan mükellefler olası bir incelemede sorun yaşayabileceklerini göz ardı etmemelidirler.

KDV oranına gelince; 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesine ekli (I) sayılı listenin 9 uncu sırasına göre, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 tarife pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlardan KULLANILMIŞ OLANLARIN (yani ikinci el) teslimi % 1 oranında KDV'ye tabidir.

"kullanılmış" deyimi 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa göre özel tüketim vergisine tabi olmayan taşıtları ifade etmektedir.

Dolayısıyla sıfır binek araç alımında, fatura üzerinde görünen ve % 18 olarak hesaplanan KDV’yi indirim konusu yapmaksızın doğrudan gider hesaplarına almak zorundadırlar.

- Ticari Araç: KDV 30/b hükmü sadece binek otomobiller için geçerlidir. Dolayısıyla sıfır ticari alış satışı yapan mükellefler alış esnasında fatura üzerinde görünen %18 KDV tutarlarını indirim konusu yapabileceklerdir.

• SATIŞ:

Sıfır araç alım satım faaliyet ile uğraşan mükellefler, 2007/13033 sayılı BKK da sıfır araç satışında indirimli orana ilişkin bir düzenleme bulunmadığından satılan aracın cinsinin bir önemi olmaksızın (binek veya ticari) % 18 KDV hesaplamak zorundadırlar.

ARAÇ ALIM SATIMINA ARACILIK FAALİYETİ

Araç alım satımlarına aracılık faaliyeti bir hizmet sunumu olup aracılık faaliyeti sonucu elde edilen gelir de komisyon geliri olmaktadır. Aracılık faaliyeti sonucu elde edilen komisyon geliri genel oranda KDV'ye tabi olup %18 oranı üzerinden vergileme yapılmaktadır.

Aracılık faaliyetini gerçekleştirirken yüklenilen KDV'lerinin normal indirim mekanizması içerisinde indirim konusu yapılması yönünden de herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.

KİRALAMA VE ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDE İŞLETİLME FAALİYETİ

İdare tarafından verilen özelgelerden anlaşıldığı üzere, KDVK’nun 30/b bendi içerisinde geçen faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması ve çeşitli şekillerde işletilmesi ibaresi ile otomobil kiralama firmaları (rent a car), gerçek usulde vergiye tabi taksi işletmeleri, sürücü kursları, otomobil sporu, safarı ve tur düzenleyen mükellefler anlaşılmaktadır.

• ALIM: Bu mükelleflerce kiralanmak ve çeşitli şekillerde işletilmek üzere;

- KDV mükellefiyeti olmayanlardan alacakları gerek binek otomobil gerekse ticari araç vasfına haiz araçlar için verginin konusuna girmeyeceği için indirilebilecek bir KDV’de bulunmamaktadır.

- KDV mükellefiyeti olanlardan alacakları, İKİNCİ EL BİNEK OTOMOBİL (kendileri gibi KDV’yi indirim hakkı bulunanlardan almaları halinde %18, indirim hakkı olmayan mükelleflerden almaları halinde %1,) SIFIR BİNEK OTOMOBİL (%18) ve TİCARİ ARAÇLARIN (%18) alımlarında yüklendikleri KDV’yi indirebileceklerdir.

Not: Kiralama veya işletilme nedeniyle alınmayan binek otomobiller için yüklenilen KDV tutarını indiremeyeceklerdir. 

• SATIM: 2007/13033 sayılı BKK eki 1 sayılı listenin 9. maddesinde parantez içi hüküm ile KDV kanunun 30/b maddesine göre binek otomobillerin alımında YÜKLENİLEN KDV'Yİ İNDİRİM HAKKI BULUNAN mükelleflerin bu araçları tesliminde uygulanacak olan KDV oranı %18 olarak belirlenmiştir.

2008/13426 sayılı BKK'nın 2. maddesi ile de yukardaki hükme istisna getirilerek, 30/b bendine göre binek otomobillerin alımında YÜKLENİLEN KATMA DEĞER VERGİSİNİ İNDİRİM HAKKI BULUNAN mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde % 1 katma değer vergisi oranı uygulanır denilmiştir.   

Sonuç olarak bu mükelleflerce satışını gerçekleştirecekleri binek otomobiller için 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunması ve iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde %1, diğer hallerde ise %18 KDV hesaplayarak fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Satışı gerçekleştirilen araç ticari araç vasfına haiz ise her halükarda % 18 üzerinden fatura düzenleyecekleri tabiidir.

SONUÇ

İlk yazımızın yayımlandığı tarihten bu güne kadar tarafımıza ulaşan sorulara kalemimizin döndüğünce cevaplamaya, açıklayıcı olmaya çalıştık. Bu yazımız hakkında da farklı görüş ve itirazları bulunan konunun ilgililerince tarafımıza ulaşması çok sevindirici olacaktır.

21.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.