Mesut Öksüzler
Yeminli Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
mesutoksuzler@gmail.com

Talimat ile Tahsilat ve Ödeme Yapılırken Tevsik Zorunluluğu Kapsamında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğu uygulamasında piyasa da sıkça karşılaşılan talimat ile tahsilat ve ödemeye ilişkin yapılan eksiklikler ve bunlara karşı inceleme elamanlarının bakışını değerlendireceğiz, ancak bundan önce söz konusu uygulamaya ilişkin aşağıda yer alan mevzuat düzenlemelerinin bilinmesi gerekmektedir. Buna göre;

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi ile Hazine ve Maliye Bakanlığına, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka veya benzeri finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapmasını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme yetkisi verilmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığına verilen bu yetkiye istinaden Bakanlık tarafından yayımlanan 320, 323, 324, 332 ve 337 Seri Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğuna ve uygulamaya ilişkin esaslar açıklanmıştır. Belirtilen tebliğlerde; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye’ de mukim olmayan yabancılar hariç) mal ve hizmet bedeli olarak yapacakları 7.000 TL üzerindeki tahsilat ve ödemelerin bankalar ve Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracı kılınarak yapılması gerektiği belirtilmiştir. (24/12/2015 tarihli ve 29572 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan 459 Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 01/01/2016 tarihinden geçerli olmak üzere, tevsiki zorunlu tahsilat ve ödemelerin sınırı 8.000,00 (Sekiz Bin) Türk Lirasından, 7.000,00 (Yedi Bin) Türk Lirasına indirilmiş bulunmaktadır.)

Zorunluluk kapsamında olanların, kendi aralarında ve zorunluluk kapsamında olmayanlarla yapacakları, 7.000,00 TL’yi aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu tahsilat ve ödemeleri söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur. Bu kapsamda örneğin;

- Her türlü mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

- Avans, depozito, pey akçesi gibi suretlerle yapılacak tahsilat ve ödemelerin,

– İşletmelerin kendi ortakları ve/veya diğer gerçek ve tüzel kişilerle yaptığı her türlü tahsilat ve ödemelerin belirlenen haddi aşması durumunda, aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması ve bu işlemlerin söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile ispat edilmesi zorunludur.

Aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarının 7.000,00 (Yedi Bin) TL’lik haddi aşması durumunda, İşlemlerin her biri işlem bazında belirlenen haddin altında kalsa bile, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve demelerin de aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunludur.

Örneğin ispat zorunluluğu kapsamında olan X Ltd. Şti. aynı gün içerisinde Y A.Ş.’den sırasıyla;

            1.000,00  (Bin ) TL

            5.000,00  (Beş Bin) TL

            5.500,00 (Beş Bin Beş yüz) TL

            Toplamda 11.500,00 TL tutarında ayrı ayrı mal alımları gerçekleştirmiştir.
Tevsik zorunluluğu kapsamında olan X Ltd. Şti.’nin Y A.Ş.’ den aynı günde yaptığı mal alımları toplamı 5.500,00 TL’lik alımla 7.000,00 TL’lik haddi aştığından, son iki işleme ait tahsilat ve ödemelerin ibraz zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması gerekmektedir.

Söz konusu tahsilat ve ödemelerde ibraz zorunluluğuna uyulmaması durumunda X Ltd. Şti. ile Y A.Ş.’ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır.

Bunlara karşın tapu sicil müdürlüklerinde, noterlerde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemeler ile yetkili döviz müesseselerinin yapacakları döviz alım satım işlemlerine ilişkin tahsilat ve ödemeler elden nakit olarak yapılabilir.

Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 355. maddesinde “Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın % 5'i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu şekilde ceza kesilen mükellefler hakkında üçüncü fıkra hükmü uygulanmaz.” Hükmü yer almaktadır.  Ancak, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 770.000 TL (513 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile 1.1.2020’den itibaren 1.800.000 TL)  'yi geçemez.

Buraya kadar yapmış olduğumuz açıklamalardan sonra piyasa da yapılan talimat ile ödeme ve tahsilatlara ilişkin yapılan hatalar ve bunlara ilişkin idarenin bakış açısını değerlendireceğiz,

Mükellefler bazen çeşitli saikler ile bankalarına talimat vererek karşı firmanın elamanlarının kendilerinin hesaplarından para çekmelerine izin vermekte, mükelleflerin elamanları karşı firmaların bankalarına gidip kendi firmaları adına ödeme yapmakta, karşı firmanın bankasına gidip kendi firmaları adına tahsilat yapmaktadır. Şimdi buna ilişkin uygulama da yer alan aksaklıklar ve bunlara ilişkin çözüm yollarını örnekler ile değerlendireceğiz.

Örnek 1: Gazi Oto Lastik Ltd. Şti. isimli firma 01.01.2020 tarihinde Keleş Aküleri Ltd. Şti. isimli firmadan yapmış olduğu 100.000,00 TL + 18.000,00 TL KDV tutarındaki alıştan kaynaklı borcuna ilişkin olarak sigortalı çalışanı İbrahim A. isimli çalışanına 10.01.2020 tarihinde talimat vererek kasasında yer alan parasından Keleş Aküleri Ltd. Şti.’nin banka hesabına 118.000,00 TL ödeme yapmasını bildirmiştir.

Gazi Oto Lastik Ltd. Şti.’nin Muhasebe Kayıtları

            Mal Alış Kaydı:

------------------------------------------------01.01.2020--------------------------------------------------

153 Ticari Mallar               100.000,00

191 İndirilecek KDV           18.000,00

                                                                       320 Satıcılar                   118.000,00

 

            Ödeme Kaydı:

-----------------------------------------------10.01.2020---------------------------------------------------

320 Satıcılar                       118.000,00

                                                                    100 Kasa                        118.000,00

Keleş Aküleri Ltd. Şti.’nin Muhasebe Kayıtları

            Mal Satış Kaydı:

---------------------------------------------------01.01.2020----------------------------------------------

120 Alıcılar                           118.000,00

                                                                        600 Yurt İçi Satışlar        100.000,00

                                                                         391 Hesaplanan KDV     18.000,00

Tahsilat Kaydı:

 --------------------------------------------------10.01.2020-----------------------------------------------

102 Bankalar                         118.000,00

                                                                       120 Alıcılar                      118.000,00           

Yukarıda vermiş olduğumuz örnekte Gazi Oto Lastik Ltd. Şti.’nin ilk bakışta ödemeyi nakit yaptığı görülmektedir. Böyle durumlarda inceleme elamanının yapması gereken bu durumla ilgili izahat istemesidir. Kanunun lafzında yer alan ibare tahsilat ve ödemelerini tevsik etme zorunluluğuna uymayanlara ceza uygulanacağıdır, iki tarafa ait banka hesapları üzerinden transfer yapılacağına dair bir yorum zorlama olacak ve kanunun lafzına ve amacına aykırı düşecektir, buna göre ödemeyi veya tahsilatı banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle ispat etmesi yeterlidir.

İşte yukarıda vermiş olduğumuz örneğe tekrar dönecek olursak Keleş Aküleri Ltd. Şti.’nin banka hesabına yatırılan tutara ilişkin dekontta ödeme yapan kısmında Gazi Oto Lastik Ltd. Şti.’nin isminin yazılı olması, Gazi Oto Lastik Ltd. Şti.’nin ismi yazmıyorsa ödemeyi yapan elamanın isminin açıkça yazılı olması gerekmektedir, söz konusu elamanın paranın yatırıldığı tarihte Gazi Oto Lastik Ltd. Şti.’nin sigortalı çalışanı olması gereklidir.

Örnek 2: Turgay İnşaat Ltd. Şti. isimli firma Serhat Otelcilik Ltd. Şti. isimli firmaya 01.05.2020 tarihinde 200.000,00 TL + 36.000,00 TL KDV tutarında vadeli olarak inşaat malzemesi satışında bulunmuştur. Daha sonra ödeme günü olan 01.06.2020 tarihinde Serhat Otelcilik Ltd. Şti. hesabının bulunduğu bankaya Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin sigortalı çalışanı olan İrfan M. isimli şahsın firmalarına ait hesaptan 236.000,00 TL tutarında para çekebileceğinin talimatını vermiştir.  Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin çalışanı İrfan M. Serhat Otelcilik Ltd. Şti.’nin banka hesabından söz konusu parayı çekerek iş yerine getirmiş ve firmanın yetkililerine teslim etmiş, yetkililer de söz konusu parayı firmanın kasasına koymuştur. Buna göre:

Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin Muhasebe Kayıtları

Mal Satış Kaydı:

------------------------------------------------01.05.2020------------------------------------------------

120 Alıcılar                          236.000,00

                                                                    600 Yurt İçi Satışlar          200,000,00

                                                                    391 Hesaplanan KDV        36.000,00

Tahsilat Kaydı:

---------------------------------------------01.06.2020----------------------------------------------

100 Kasa                              236.000,00

                                                                    120 Alıcılar                236.000,00

Serhat Otelcilik Ltd. Şti.’nin Muhasebe Kayıtları

Mal Alış Kaydı:

-------------------------------------------------01.05.2020-----------------------------------------------

153 Ticari Mallar               200.000,00

191 İndirilecek KDV          36.000,00

                                                                        320 Satıcılar                   236.000,00

Ödeme Kaydı:

------------------------------------------------01.06.2020-----------------------------------------------------

            320 Satıcılar                        236.000,00           

                                                                  102 Bankalar                               236.000,00

Yukarıdaki örnekte de açıkça görüldüğü üzere Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin Kasa Hesabına giren tutar Serhat Otelcilik Ltd. Şti.’nin Bankalar Hesabından çıkmıştır. Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin hesapları incelendiğinde kasaya yapılan bu tahsilat direkt göze çarpacaktır, buna ilişkin olarak Turgay İnşaat Ltd. Şti.’nin söz konusu işleme ait banka dekontunun olduğunu ibraz etmesi gerekmektedir. Dekont ibraz edilirken yukarıda da bahsettiğimiz gibi Serhat Otelcilik Ltd. Şti.’nin banka hesabından talimat ile parayı çeken İrfan M.’nin isminin açıkça yazılı olması bankaya verilen talimatın içeriğinde de söz konusu kişinin Turgay İnşaat Ltd. Şti. adına işlem yaptığının belirtilmesi gerekmektedir. İbraz edilen dekont ta ismi yer alan şahsın o dönemde firmanın çalışanı olduğu da inceleme elamanına verilecek belgeler ile belgelendirilmelidir. Aksi takdirde dekontlar da yer alacak eksik bilgiler ile firma ile ilişkisi bulunmayan üçüncü kişiler tarafından yapılacak tahsilat ve ödemeler nedeni ile firmalar, işleme ilişkin tutarın %5’ i kadar cezai müeyyide ile karşı karşıya kalacaktır.

Kaynakça:

- 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

- 320, 323, 324, 332, 337 ve 459 Seri Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri

01.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.