Merve Voyvot
Bilim Uzmanı
mrvvoyvot@gmail.com

Ramazan Ayıyla Birlikte Daha Çok Hatırladığımız Ayni Yardımların Bordroda Yansıtırken Dikkat Etmemiz Gerekenler

Her Ramazan ayıyla birlikte daha sık hatırladığımız ayni yardımların bordroda gösterimi, gelir vergisi ve damga vergisi açısından ele alınması ve işçiye doğurduğu haklarını ele alacağız.

İşverenler özellikle Ramazan ayında Ramazan kolisi adı altında işçilerine erzak yardımında bulunur. Peki bunları bordro da göstermemiz gerekiyor mu? SGK primine tabi midir? Gelir vergisi ve damga vergisi açısından nasıl değerlendirmeliyiz? İşçiye verilen bu yardımlar istenildiği zaman işveren tarafından kaldırılabilir mi?

Gelin öncelikle ayni yardımın ne olduğuna bakalım.

AYNİ YARDIM NEDİR ve NEDEN ÖNEMLİDİR?

Ayni yardım işçiye para dışında verilen mal ve hizmetler anlamına gelmektedir. Amaç işçinin ihtiyaçlarını doğrudan karşılamak ya da işletme bağlılığını artırıcı faaliyetlerde bulunmaktır. Ramazan ayında dağıtılan erzak kolileri, çalışan motivasyonunu artırmak için verilen hediyeler veya etkinlik biletleri ayni yardımlar içerisinde yer almaktadır. Kurum kültürü oluşturmak, çalışanın kendisini değerli hissetmesi, çalıştığı kurumla gurur duyması için yapılan, insan kaynaklarının günümüzde en çok başvurduğu yardımlardandır.

Bu yardımları işveren yasal olarak yapmak zorunda değildir. Ancak yapılan ayni yardımlar işverene bazı yükümlülük yüklerken, bazı avantajlar da sağlamaktadır. Yapılan ayni yardımlarla bağlılığı artan ve motive olmuş çalışanlar daha verimli çalışacaktır. Bunun yanı sıra birden fazla yapılan aynı

 ayni yardımlar süreklilik arz eder ve işveren istediği zaman uygulamayı kaldırması engeller.

AYNİ YARDIM ÇEŞİTLERİ

Ayni yardımlar çok geniş kapsamlıdır. Ücret dışında ya da altın gibi hemen parasal karşılığı olmayan mal ve hizmetler ayni yardımlardır.

İşverenin işçiye verdiği ücret dışındaki mal ve hizmetlere bazı örnekler verecek olursak;

Erzak Yardımı: İşçiye verilen gıda ürünlerini içeren yardımlardır. Ramazan kolileri erzak yardımına bir örnektir.

Giyim Yardımı: İşçiye belirli dönemlerde verilen iş dışında giymesi için yapılan ya da eş ve çocukları için verilen kıyafet, ayakkabı gibi yardımlardır.  

Örnek 1: A işletmesi çalışanlarına 6 ayda bir verdiği giyim yardım ücreti 1.000 tl’dir. Ayni yardım olarak değerlendirebilir miyiz?

Hayır ödenen giyim ücreti ayni yardım değildir. Prime esas kazanç, ücret olarak değerlendirilmelidir. Ayni yardım olabilmesi için işverenin kıyafet veya ayakkabı gibi malların teslimini işçiye yapması gerekir.

AYNİ YARDIMLAR NASIL BORDORLAŞTIRILIR

Bordro, işçisinin her ay yaptığı iş karşılığında işveren tarafından ödediği ücreti gösteren belgedir. Bu belgede ödenen ücret dışında tüm vergi ve kesintileri gösterir. İşçi çalışmaya devam ettiği sürece aylık olarak düzenlenir ve bu belgenin bir örneği de işçiye teslim edilir.  Bordro da işçiye ödenen her türlü ücret ve ayni yardımın gösterilmesi gerekir. Dolayısıyla işçiye verilen ayni yardımlar, verildiği ay içerisinde bordroda gösterilmelidir. Bordro da kişinin aldığı ücret ve diğer ödemeler gösterildiğinden anlaşmazlık sırasında bir delil niteliğindedir. Verilen ayni yardım parasal değeri bordroya net ücret olarak eklenmeli ve varsa yasal kesinti ve vergiler gösterilerek brütleştirilmelidir.

506 sayılı sosyal sigortalar kanunu 77.maddesi: “Şu kadar ki, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur.” Yani ayni yardımlar sgk primine tabi değildir.

GVK Madde 61 de ücretin tanımını yapmıştır. Bu tanım “Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.”  Bu tanımdan yola çıkarak ayni yardımların gelir vergisine tabi olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Gelir vergisine tabi olmayan ayni yardımlar;

• İşyerinde (yemekhanede ) verilen yemekler,
• Yemek kartı ya da çeki olarak verilen yemek yardımı (2023 yılı için 110 TL’yi aşan kısmı vergiye tabidir)
• İşçinin kaldığı lojman kirası ve elektrik gibi ev giderleri (100m2’yi aşan kısmı vergiye tabidir)
• İşyerine gelip gitmek için sağlanan servis hizmeti
• İşçiye nakit olarak ödenmemiş yol ücreti (izmirimkart gibi) (56 TL ye kadar vergiden istisnadır)
• İşçilere iş için verilen kıyafetler
• İşverenin ödediği bes katkı payları ve sağlık sigortası primleri işçinin brüt ücretinin %15ini ve toplamı yıllık asgari ücret tutarını aşmayan kısımları.

488 Sayılı DVK 1 sayısı damga vergisine tabi kağıtlar tabloda; “Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (Ek:5766/10-ç md.) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar” bu maddeden yola çıkarak ayni yardımların da damga vergisine tabi olduğunu söyleyebiliriz.

ÖRNEK 2 : A işletmesinin asgari ücretle çalışan 10 işçisi vardır. Ramazan ayında (diyelim ki ocak ayına denk gelmiş olsun) 10 işçisi için değeri 250 TL olan (KDV dahil) ramazan kolisi almış ve işletmesine fatura ettirmiştir. Bordroda gösterimi nasıl olmalıdır.

Her bir personelin bordrosunda ayni yardım 250 TL olarak gösterilecektir. Bu personellerin asgari ücretler çalıştıkları ve ocak ayı olduğu için vergi diliminin %15 olarak hesaplanmıştır.

Dağıtılan ramazan kolisi için SGK prim kesintisi yapılmazken, gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılır.

Ramazan kolisinin bir personel için brütleştirilmesi, gelir vergisi ve damga vergisi tutarları:

Ramazan Paketi Alış Bedeli (KDV dahil)	250
Brüt Ücret	296,77
%15 Gelir Vergisi	44,52
Damga Vergisi	2,25
Kesinti Toplamı	46,77
Net Ücret	250

Ramazan kolisinin 10 personel için brütleştirilmesi, gelir vergisi ve damga vergisi tutarları:

Ramazan Paketi Alış Bedeli (KDV dahil)	250
Brüt Ücret	2.967,68
%15 Gelir Vergisi	445,15
Damga Vergisi	22,52
Kesinti Toplamı	467,68
Net Ücret	2.500

Eğer ki bu yardımın yapıldığı aydaki gelir vergisi oranı %20 olsaydı;

Ramazan kolisinin bir personel için brütleştirilmesi, gelir vergisi ve damga vergisi tutarları:

Ramazan Paketi Alış Bedeli (KDV dahil)	250
Brüt Ücret	315,49
%20 Gelir Vergisi	63,10
Damga Vergisi	2,39
Kesinti Toplamı	65,49
Net Ücret	250,00

Ramazan kolisinin 10 personel için brütleştirilmesi, gelir vergisi ve damga vergisi tutarları:

Ramazan Paketi Alış Bedeli (KDV dahil)	250
Brüt Ücret	3.154,93
%20 Gelir Vergisi	630,99
Damga Vergisi	23,95
Kesinti Toplamı	654,93
Net Ücret	2.500,00

ÖRNEK 3: A işletmesi aylık maaşı brüt 18.000 olan bir işçisine 250 TL değerinde (KDV dahil) ramazan kolisi vermiştir. Bordroda gösterimi nasıl olmalıdır.

YASAL KESİNTİ VE VERGİLER	AYNİ YARDIM OLMADAN	AYNİ YARDIM	TOPLAM
BRÜT MAAŞ	18.000,00	296,77	18.296,77
ÇALIŞAN SGK PRİM	2.520,00	0,00	2.520,00
ÇALIŞAN İŞSİZLİK SİGORTASI	180,00	0,00	180,00
GV MATRAHI	15.300,00	296,00	15.596,00
VERGİ DİLİMİ %15 (1.276,02 İSTİSNA)	1.018,98	44,52	1.063,50
DV (75,96 İSTİSNA)	60,66	2,25	62,91
NET ÖDEME	14.220,36	250,00	14.220,36

Ayni yardım olmasaydı bu işçi için ödenecek gelir vergisi 1.018,98 TL ve damga vergisi 60,66 TL olacaktı. 250 TL lik ayni yardım ile birlikte gelir vergisi tutarı 1.063,50 TL damga vergisi tutarı 62,91 tl’dir. SGK primlerinde ise bir değişiklik yoktur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi ramazan kolilerinden SGK prim kesintisi yapılmaz.

İki durumda da personele ödenecek net rakam 14.220,36 tl’dir. 250 TL ayni yardım olarak işçiye ödenmiştir.

AYNİ YARDIMLARIN İŞÇİ HAKLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Toplu sözleşmede ayni yardımların verileceğine dair bir ibare yer alıyorsa, işveren bu yardımları yapmakla yükümlüdür. İş sözleşmesinde yer almamasına rağmen işveren bu yardımları yapabilir. Sözleşmede yer almamasına rağmen işveren bir yıl ramazan kolisi dağıtmış olsun. Diğer yılda aynı ramazan kolisini dağıtırsa süreklilik kazanacağından bu bir şirket uygulaması haline gelir. Ve işverenin ödemek zorunda olduğu ayni yardıma dönüşecektir.

Diğer bir konuda ayni yardımlar yapılırken “İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi’’ uygun hareket edilmelidir. Haklı ve objektif bir neden olmadıkça işveren çalışanlarına eşit davranmakta yükümlüdür. Örneğin işveren çalışanlarının bağlılığını artırmak ve uzun yıllar çalışmasını istiyorsa, kıdeme göre değişen bir yardım türünde bulunabilir. Bu eşitlik ilkesine aykırı bir durum değildir çünkü “haklı ve objektif bir nedene” bağlıdır.

SONUÇ;

İşveren tarafından işçiye ramazan kolileri verilmektedir ve ramazan kolileri ayni yardım olarak nitelendirilmektedir. Ramazan kolileri SGK primden istisna, gelir vergisi ve damga vergisine tabidir. Ramazan kolilerinin tutarları bordroda gösterilmelidir. Ödenen tutar net olarak bordroya eklenmeli ve brütleştirilmelidir. İşveren tarafından yapılan her ayni yardım gelir vergisinden istisna değildir yasal mevzuatlar dikkate alınarak bu yardımların bordrolaştırılması gerekmektedir.

10.04.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.