Mert Ekşi
İş Müfettişi Yrd.
Bilim Uzmanı
mert.eksi.istanbul@gmail.com

Hafta Tatilinin Toplu Olarak Kullandırılmasının Sonuçları

Anayasa’nın  50’nci maddesinde, Dinlenmenin çalışanların hakkı olduğu, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartlarının kanunla düzenleneceği belirtilmiştir. Ayrıca, Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesine İlişkin 04.11.2003 tarihli ve 2003/88/Ec sayılı AP ve Konsey Direktifinde, Uluslararası Çalışma Örgütünün Sınai Müesseselerde Hafta Tatili Yapılması Hakkında 14 sayılı Sözleşmesinde ve Avrupa Sosyal Haklar Sözleşmesinde hafta tatili konusuna yer verilmiştir. 394 sayılı Hafta Tatil Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu’nda hafta tatili konusu düzenlenmiştir. İşçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süreye çalışma süresi denilmektedir. İş Kanununa göre, genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir.

Yargıtay, hafta tatili izninin kesintisiz en az 24 saat olduğunu, bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullanıldığından söz edilemeyeceğini, hafta tatilinin bölünerek kullandırılamayacağını, hafta tatilinin 24 saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatilinin hiç kullanılmamış sayılacağını belirtmiştir. (Yarg. 9. H.D. 25.05.2010 tarih 796 Esas, 14544 K.)

4857 sayılı Yasanın 46.maddesinde bu kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen işgünlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verileceği bildirilmiştir. Yirmidört saat dinlenmenin haftanın pazar günü dışında başka bir gününde kullandırılması olanaklıdır. Ancak işçinin hafta tatillerinde çalıştırılarak 24 saatlik dinlenme süresinin (hafta tatili) toplu halde kullandırılması yasa hükmünün konuluş amacına aykırı olduğundan mümkün değildir.

Hafta tatili izni kesintisiz en az yirmi dört saattir. Buna göre hafta tatilinin yirmi dört saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır. Örneğin işçinin hafta tatili gününde birkaç saat için işe çağrılmış olması halinde yirmi dört saat kesintisiz dinlenme hakkı ihlal edilmiş olur.

Hafta tatili Pazar günüdür. Kural bu şekilde olmakla birlikte işçiye Pazar günü dışında hafta tatili izni kullandırılması mümkündür. İşçinin hangi gün hafta tatilini kullanacağı işverenin yönetim hakkı kapsamında olup, işveren tarafından belirlenir.

Hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması işin doğasına aykırıdır. Nitekim hafta tatilinin konuluş amacı işçinin dinlendirilmesidir. İşçi o hafta 7 gün çalıştı ise dinlememiş olacak ve işçi sağlığına aykırılığı da gündeme gelecektir. Zaten işçiye hafta tatilinin toplu olarak kullandırılması yıllık izin gibi de düşünülebilir. Bu bakımdan hem kanuna hem de çalışma ilişkilerine aykırılık oluşturduğu anlaşılmaktadır. Daha çok şantiye işyerlerinde,  hafta tatili izinlerinin birleştirilerek aylık bazda dört gün  olarak   kullandırılması şeklinde bir uygulamayla karşılaşılmaktadır.  Hafta tatili izni haftalık bazda geçerlidir. Yasal düzenlemenin amacı, tatil gününden önce altı gün çalışan işçinin kesintisiz yirmi dört saat dinlendirilmesidir. Toplu kullanmada işçi, ancak son  hafta bakımından  hafta tatili iznini kullanmış sayılır. Kalan izin süresi, işverence verilen diğer izinler olarak  işlem görmelidir. Konu hakkında Yargıtay 9. HD.’nin 10.10.2019 tarih ve E.2017/12071 K.2019/17907 sayılı ilamında; “Davacının hafta tatili ücreti isteğinin reddine karar verilmiş ise de her iki taraf tanıkları hafta tatili iznini bazen ayda 4 gün olarak toplu kullandırıldığını açıkladıklarından bu şekilde haftalık dinlenme hakkının kullandırılması 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesine aykırı olduğundan, davacının ayda bir hafta içi bu hakkını kullandığı, diğer üç hafta için çalışma karşılığı hafta tatili ücretine hak kazandığı kabul edilerek hesaplamaya gidilmeli ve istekle ilgili karar verilmelidir.” şeklinde hüküm kurduğu görülmektedir. Buna göre bir örnek vermek gerekirse; işyerinde çalışan Bay Engin bir aylık zaman diliminin 3 haftasında haftada 7 gün son hafta ise 3 gün çalışmakta son hafta ise önceki 3 hafta çalışarak geçirdiği hafta tatilleri toplu olarak kullandığı durumda Bay Engin’in ilk 3 hafta hafta tatilinde çalışmasının fazla çalışma yaptığı ve saat başına düşen ücretin %50 yükseltilmesi suretiyle ücrete hak kazandığı, son hafta ise 1 gün hafta tatili kullandığı ve diğer 3 günün işverence verilen diğer izin olarak adlandırıldığı kabul edilmelidir. Bay Enginin aylık ücret bordrosunun ise şu şekilde düzenlenmesi gerekir aylık maktu ücretinin brüt 5.000,00 TL olması durumunda hafta tatilinde 7,5 saat çalıştığı kabul edildiğinde 1 ayda toplam 7,5 saat x 3 hafta =22,5 saat fazla çalışma yaptığı, fazla çalışma ücretinin ise 5.000,00 TL/225 saat =22,22 TL x 1,5 = 33,33 TL x 22,5 = 750,00 TL olduğu, 30 gün üzerinden ücret bordrosu tanzim edilmeli, 5.000,00 TL aylık brüt ücret, 750,00 TL brüt fazla çalışma ücreti tahakkuk ettirilmelidir. Hafta tatilinde yapılan bu çalışmanın fazla çalışma yapıldığı kabul ediliyorsa akla bu çalışma karşılığı serbest zaman olarak kullandırılabileceği sorusu gelebilir. Yargıtay’ın bazı kararlarında hafta tatilinde çalışmanın serbest zamanla karşılanamayacağı kabul edilmiştir. (Yarg. 9. HD. 21.12.2017 tarih ve  E.2017/27553 , K.2017/22015) Aslında kanun lafzına bakılacak olursak hafta tatilinde çalışmanın fazla çalışma olduğu kabul edilmesi sonucu bu fazla çalışmanın serbest zaman olarak kullandırılmayacağına yönelik bir hüküm bulunmamaktadır. Kaldı ki hafta tatilinde çalışmanın fazla çalışma olduğu da kanunun kendisinden değil Yargıtay içtihatlarıyla oturmuş bir uygulamadır. Bu bakımdan bizce hafta tatilinde yapılan fazla çalışmanın serbest zaman olarak kullanımı uygun olabilmektedir ancak serbest zaman talebinin işçiden gelmesi ve Yönetmelik’te belirtilen kurallarla uygulamaya konması gereklidir.

11.08.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.