Menderes Çetin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
menderescetin@hotmail.com

Vergi Ödeyen Firmalarda Yeniden Değerleme Uygulamasının Dayanılmaz Cazibesi

Ekim ayında Meclis Genel Kurulunda kabul edilen ve ardından Resmî Gazete ’de yayınlanan 7338 sayılı yasa ile Vergi Usul Kanunu’nda (kısaca VUK)  birçok önemli düzenleme yapılmıştı.

Bunlardan biride Vuk’un mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) bendine göre vergisiz - sürekli yeniden değerleme imkânı sağlayan düzenlemeydi.

Sürekli yeniden değerleme uygulaması, enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinde yapılabilecek olup, hesap dönemi takvim yılı olan kurumlarda ilk kez 2022 yılında uygulanabilmektedir. (Her ne kadar 2021 yılı için VUK’un 298/A maddesi kapsamında enflasyon şartları gerçekleşmiş olsa da 7352 sayılı kanun ile yapılan düzenleme ile; 2021, 2022 ve 2023 yıllarında enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı ve bu yılların VUK’un 298/Ç uygulaması kapsamında enflasyon düzeltmesi şartlarının sağlanmadığı dönem olarak dikkate alınacağı belirtilmiştir.)

Öte yandan 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapmak isteyen tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, bu değerleme öncesinde aynı kanunun geçici 32 inci maddesi kapsamında (vergili – bir defalık değerleme imkânı sağlayan düzenleme) değerleme işlemini yapmak zorundadırlar.

Hal böyle olmakla birlikte VUK’un Geçici 32 inci maddesi kapsamında değerleme yapan mükellefler mükerrer 298/Ç maddesi kapsamında değerleme yapmak zorunda değildir.

Özetle; bu kapsamda değerleme yapmak isteyen mükellef, ilgili varlıklarının kayıtlı değerlerini ve amortismanlarını değerleme yapacağı yıldan bir önceki yılsonuna kadar geçici 32. madde kapsamında (vergili); bu dönemden değerlemeyi yapacağı tarihe kadar olan dönem için mükerrer 298/Ç kapsamında (vergisiz) değerleme yapabilecektir. 

Geçici 32. Madde kapsamında yeniden değerleme uygulamasının özellikleri aşağıda ki gibidir.

• Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri (kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil, sürekli enflasyon düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç) uygulamadan yararlanabilir.
• Değerlemenin kapsamına; taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ve bunlara ait amortismanlar girmektedir.
• Değerleme işleminde; değerleme yapılacak hesap döneminden önceki hesap dönemi sonunda kayıtlı bulunan değerler dikkat alınacaktır.
• Uygulamada dikkate alınacak değerler değerleme oranı ile çarpılarak değerleme sonrası değerleri tespit edilecektir.
• Değerleme oranı;

• Daha önce enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş (ancak VUK’un geçici 31. maddesinde değerlemeye tabi tutulmamış) taşınmaz, atikler (ve bunların amortismanları) için değerleme işleminin yapılacağı dönemden önceki dönemin son ayına ilişkin Yİ-Üfe değerinin, enflasyon değerlemesine tabi tutulmuş dönemi takip eden aya ilişkin Yİ-Üfe değerine bölünmesiyle,
• Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan dönemden sonra iktisap edilmiş (ancak VUK’un geçici 31. maddesinde değerlemeye tabi tutulmamış) taşınmazlar, atikler (ve bunların amortismanları) için değerleme işleminin yapılacağı dönemden önceki dönemin son ayına ilişkin Yİ-Üfe değerinin, bunların iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-Üfe değerine bölünmesiyle,
• VUK’un geçici 31. maddesinin birinci maddesi kapsamında değerlemeye tabi tutulmuş taşınmazlar ve amortismanları için değerleme işleminin yapılacağı dönemden önceki dönemin son ayına ilişkin Yİ-Üfe değerinin, 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yi-Üfe değerine bölünmesiyle,
• VUK’un geçici 31. maddesinin yedinci maddesi kapsamında taşınmazlar, atikler (ve bunların amortismanları) için değerleme işleminin yapılacağı dönemden önceki dönemin son ayına ilişkin Yİ-Üfe değerinin, 2021 yılı Haziran ayına ilişkin Yi-Üfe değerine bölünmesiyle hesaplanacaktır.

• Değerleme işlemi sonunda hesaplanacak net artış bilançonun pasifinde özel fonlar hesabında ayrıntılı olarak gösterilecektir.
• Pasifte özel fonlar hesabına kaydedilen tutarlar, sermayeye eklenebilir. İşletmeden çekilemez. Aksi durumda azaltılan tutar döneme ilişkin beyannameye eklenerek vergiye tabi tutulur.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan varlıklar için bu yeni değerleri üzerinden amortisman ayrılmasına devam edilir.
• Değerleme sonrasında ortaya çıkan net artış tutarı üzerinden %2 oranında vergi ödenir. Ödenen bu tutar kazancın tespitinde gider kabul edilmez.
• Değerleme işlemi, işlemin yapıldığı ayı takip eden ayın sonuna kadar beyanname ile vergi dairesine bildirilir.
• Bu beyannameye istinaden ödenecek tutarlar; ilki beyanname verme süresi içinde sonraki taksitleri beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere toplam 3 taksitte ödenebilir.
• Değerlemeye tabi tutulan varlıkların elden çıkarılması durumunda özel fonlar hesabına kaydedilen tutarlar satış kazancının tespitinde dikkate alınmaz.

Örnek:

Daha önce VUK geçici 31. Madde kapsamında değerleme işlemi yapmamış olan XXX Ticaret A.Ş., Nisan 2022 döneminde,  01.05.2019 da 2.000.000 TL ye aldığı, 5 yıl itfa süresi olan, 2021 yılı sonuna kadar 1.200.000TL ayrılmış amortismanı bulunan bir makinasını  VUK geçici 32. Madde kapsamında yeniden değerleme işlemine tabi tutmak istemektedir. Bu değerleme işlemi öncesinde kurumun geçici vergi matrahı 3.500.000 TL dir.  (Kurum, normal amortisman yöntemini kullanmaktadır.)

Bu kurumun 32. Madde kapsamında değerleme işlemi yapması durumunda ödeyeceği (değerlemeden kaynaklanan) vergi ile kurumlar vergisi avantajı aşağıdaki gibi olacaktır.

ATİK'in Aktifleştirme Tarihi	1.05.2019
ATİK’in Ekonomik Ömrü (YIL Sayısı)	5
ATİK'in İktisadi Değeri	2.000.000,00
31.12.2021 tarihi itibariyle birikmiş amortisman	-1.200.000,00
ARALIK/2021 Yİ-ÜFE	1.022,25
ATİk'in Aktifleştirme Tarihini İzleyen Aya Ait Yİ-ÜFE	457,16
ATİK'in Yeniden Değerlenmiş Bedeli	4.472.176,04
Birikmiş Amortismanın Yeniden Değerlenmiş Değeri	-2.683.305,63
Yeniden Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri	800.000,00
Geçici 32. madde Yeniden Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri	1.788.870,42
Fark	988.870,42
Fark Üzerinden %2 Vergi	19.777,41
Yeniden Değerleme Sonrası İlave Ayrılacak Toplam Amortisman Gideri	494.435,21
Kurumlar Vergisi Etkisi	113.720,10
Vergi Avantajı	93.942,69

Yeniden değerleme işlemi sonrasında makinenin değeri 4.472.176,04 TL ye ulaşacaktır. Böylece bu tutar üzerinden yıllık olarak 894.435,21 TL, geçici vergi döneminde ise 223.608,80 TL amortisman gideri hesaplanacaktır. Değerleme işlemi yapılmamış olsaydı bu tutarlar sırasıyla 400.000 TL ve 100.000 TL olacaktı. Dolayısıyla artmış olan amortisman gideri kadar vergi matrahında azalma sağlanmış ve geçici vergi matrahı (3.500.000 – (223.608,80-100.000)=) 3.376.391,12 TL ye düşürülmüştür.

Bu durumda ödenmeyerek tasarruf edilen geçici vergi tutarı da artan amortisman giderinin geçici vergi oranı ile çarpılmasıyla ((223.608,80-100.000) x 0,23 =) 28.430,02 TL olarak hesaplanmıştır.

İlk geçici vergi döneminde bu değerleme işleminde sağlanan net kazanç ise bu kapsamda yapılan ödemenin ödenmeyen geçici vergi tutarından düşülmesiyle (28.430,02 – 19.777,41 =) 8.652,61 TL olarak hesaplanmıştır.

Son olarak ifade etmek isteriz ki; VUK geçici 32. madde kapsamında yeniden değerleme yapmış bir mükellefin aynı kanunun mükerrer 298/Ç maddesi kapsamında yeniden değerleme yapmaması kendi aleyhine olacaktır. Zira mükerrer 298/Ç kapsamında yapılacak değerleme için her hangi bir vergi ödenmeyecek ancak varlıkların değerleri artacağı için daha yüksek amortisman giderinin kazancın tespitinde dikkate alınması sağlanacaktır.

Yukarıdaki örneğimizde, geçici 32. Madde kapsamında varlık değerini 31.12.2021 tarihine taşıyan mükellef aynı varlığın değerini mükerrer 298/Ç kapsamında da 31.03.2022 tarihine taşıyabilir bulacağı yeni değer üzerinden amortisman hesaplayabilir. 

Son olarak yeniden değerleme işlemi yapılarak sağlanacak diğer faydaları da aşağıdaki gibi belirtebiliriz.

• Özellikle tevsi ve modernizayon yatırım türlerinden YTB sahibi olan mükelleflerde, teşvik belgesi kapsamında aldıkları ATİK lerde yapılacak değerleme işlemi indirimli kurumlar vergisine tabi tutulacak kazancın daha yüksek hesaplanmasına sebep olacaktır.
• Yakın zamanda satılması gündemde olan varlıkların satış karının azaltması sağlanabilir.
• Değerleme işlemi ile oluşan net değer farkı bilançoda öz varlık hesaplarına kaydedileceği için gerek finansman gider kısıtlamasında gerekse örtülü sermaye hesaplamasında (daha az kkeg tutarının kazanca eklenmesini sağlayarak) firmanın lehine sonuç oluşturmaktadır.

15.04.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.