Menderes Çetin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
menderescetin@hotmail.com

Özel Hesap Dönemine Geçişte ve Sonrasında Amortisman Hesaplamaları

1- Giriş:

Mükellefler, faaliyet gösterdikleri sektör gereği ya da bağlı bulundukları gruba entegrasyonlarını kolaylaştırmak adına normalde takvim yılı olarak belirlenmiş olan hesap dönemlerini, Maliye Bakanlığına müracaat ederek kendilerinin belirlediği tarihlere (özel hesap dönemine) göre değiştirilmesini talep edebilmektedirler.  

Böyle bir durumda, yılın ilk gününden özel hesap döneminin başlangıç tarihine kadar olan kıst dönem ve özel hesap dönemi için ayrı ayrı olmak üzere envanter çalışmaları yapılması gerekmektedir.

Mükellefin, envanter çalışmaları ile birlikte doğru kar/zarar tutarına ulaşabilmek için aktifinde kayıtlı bulunan iktisadi kıymetler üzerinden hesaplayacağı amortisman tutarlarının tespitine yönelik özel bir çalışma yapması gerekmektedir.

2- Vergi Usul Kanunu Yönünden İncelenmesi:

Vergi usul Kanunun 174. Maddesinde;

“Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır.

Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır.

Şu kadar ki, takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12 şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir.

Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, hesap dönemi sayılır.

Bu maddeye göre özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai kazançları, hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır.”

315. Maddesinde;

“Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.”,

hükümleri mevcuttur.

Bakanlık 315. maddeden aldığı yetki ile belirlediği oranları 339, 365, 389, 399, 406, 418, 439 ve 458 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği eki amortisman listesi ile açıklanmıştır.

Ayrıca, aynı kanunun;

- 320 nci maddesinde, "Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür... Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir. Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.",

- 328 inci maddesinde, "Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir... Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir...."

hükümleri yer almaktadır.

Diğer taraftan, 245 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde, takvim yılı içinde kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerin, özel hesap dönemine geçişleri ya da özel hesap döneminden takvim yılı esasına dönmeleri sırasında ortaya çıkan kıst hesap dönemlerinde kıst amortisman ayrılabileceği belirtilmiştir.

3- Örnek:

Hesap dönemi takvim yılı olan YILMAZ A.Ş.’nin 2019 yılı mayıs ayında (01.06… – 31.05…. olarak) özel hesap dönemine geçmek için başvuruda bulunduğu, 03.01.2018 tarihinde satın aldığı iktisadi varlığın kayıt değerinin 12.000 TL, faydalı ömrünün 5 yıl olduğu varsayımında, firmanın 01.01.2019 – 31.05.2019 dönemi ve sonraki dönemler için amortisman hesaplamaları aşağıdaki gibi olacaktır.

İtfa Süresi	Yıl	Dönem Arlığı	Hesaplamaya Esas Ay Sayısı	Dönemin Amortisman Tutarı	Kümülatif Amortisman Tutarı
Birinci Yıl	2018	01.01.2018 - 31.12.2018	12	2.400,00	2.400,00
İkinci Yıl	2019	01.01.2019 - 31.05.2019	5	1.000,00	3.400,00
Üçüncü Yıl	2020	01.06.2019 - 31.05.2020	12	2.400,00	5.800,00
Dördüncü Yıl	2021	01.06.2020 - 31.05.2021	12	2.400,00	8.200,00
Beşinci Yıl	2022	01.06.2021 - 31.05.2022	19	3.800,00	12.000,00

Bu tabloda da görüleceği üzere, 2019 yılında özel hesap dönemine geçiş nedeniyle kıst amortisman uygulaması yapılması gerekmektedir. Bu kıst döneme vergi mevzuatımız gereği ayrı bir yıl olarak itibar edilmesi ve bu sebeple amortisman hesaplanacak yıl sayısının artırılmaması gerekmektedir. Ancak bu özel hesaplama sebebiyle ilgili dönemde amortisman gideri olarak dikkate alınamayan kısım, son yıl tutarına ilave edilerek itfa edilebilecektir.

4- Sonuç:

Yukarıda yer alan hükümler ve açıklamalara göre, gerek özel hesap dönemine geçişte gerekse de özel hesap döneminden takvim yılı esasına dönüşte ortaya çıkan bir takvim yılından kısa olan hesap dönemlerinde kıst amortisman ayrılması mümkündür. Amortisman ayrılan bu kıst hesap dönemlerinin itfa süresi hesabında ayrı bir yıl olarak dikkate alınması gerekmektedir. Öte yandan kıst amortisman ayrılan hesap dönemlerinde amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değerin itfa süresinin son yılında yok edilmesi gerekmektedir.

Kaynakça

• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ve Tebliğleri
• Manisa Vergi Dairesi Başkanlığı- 21.08.2013 tarih 53445970-105-[315-2012-27-16]-81 özelgesi
• İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı -02.05.2016 tarih 11395140-105[315-2015/VUK1-19545]-48958 özelgesi
•  İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı - 05.09.2019 tarih 11395140-105[VUK-1-20276]-722018

03.12.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.