Meltem Aköz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
meltem_akz@hotmail.com

Sunum Endeksi Nedir? Finansal Tablo Kullanıcılarını Şaşırtan Gerçek: Sunum Endeksi ile Değişen Rakamlar

1- Finansal Tablolar Neden Değişiyor?

Bir şirketin bağımsız denetime tabi finansal tablolarını incelerken, bir önceki dönemle karşılaştırmalı olarak sunulan rakamların önceki raporlara göre farklılık göstermesi sizi şaşırtıyor mu? Örneğin, 2023 yılı nakit ve nakit benzerleri tutarı, 2023-2022 karşılaştırmalı raporunda farklı görünürken, 2024-2023 karşılaştırmalı finansal tablolarında bambaşka bir değer olarak karşınıza çıkıyor olabilir.

Bu durumla ilgili "TMS 29 ile BOBİ FRS Bölüm 25 kapsamında enflasyon muhasebesi sürecinde danışmanlık yaptığımız şirketlerden gelen bazı tepkiler şöyledir :)

- Bu raporlar hatalı! 2023-2022 karşılaştırmalı finansal tablolarımızda yer alan 2023 dönemi Nakit ve nakit benzerleri tutarları değişmiş.

- Madem 2023 Ticari alacaklarımızın tutarı değişti 2024 Yılını da aynı oranda değiştirin. Yönetime bunu anlatamam.

- 2024 döneminde Finansal yatırımlarımda %40 artış var ancak, 2023 dönemi rakamları değiştiği için neredeyse eşit görünüyor, bu işte bir hata mı var?

- Hasılatımızın 2024 döneminde %30 artmasına rağmen (nominalden bahsediyor..) neden 2023 dönemi karşılaştırmalı mali tablolarda azalmış görünüyor?

Bir şirketin bağımsız denetime tabi finansal tablolarını incelerken, bir önceki dönemle karşılaştırmalı olarak sunulan geçmiş dönem rakamlarının, bir önceki dönem raporlarına göre farklılık göstermesinin sebebi enflasyon muhasebesi kapsamında uygulanan sunum endeksidir.

Enflasyon muhasebesi kapsamında, sadece parasal olmayan kalemler değil, tüm finansal tablo kalemleri sunum endeksi kullanılarak cari dönemin satın alma gücüne uyarlanır. Bu da, daha önce gördüğünüz rakamların tamamen farklı görünmesine neden olur.

"TMS 29 ile BOBİ FRS Bölüm 25 kapsamında Sunum endeksi ile rakamları yeniden ifade etmeyi tıpkı şu diyaloğa benzetebiliriz:

X: 2023 yılında ne kadar finansal yatırımınız vardı?

Y: 2023 mali tablolarına göre 100 milyon TL değerinde finansal yatırımımız vardı.

X: Ama ben geçen yılın rakamlarını bugünkü değerle kıyaslayamıyorum, bugünkü karşılığı ne kadar?

Y: Bugünün satın alma gücüyle ifade etmek gerekirse, yaklaşık 144 milyon TL.

Bu konuşmada X kişisi daha gerçekçi ve karşılaştırılabilir bir tutar duymak istediği için geçmişteki tutarın, bugünkü satın alma gücüyle ifade edilmesini istemiştir."

Finansal tablo kullanıcıları için kafa karıştırıcı olabilecek bu değişim, aslında finansal tabloların gerçeğe daha uygun ve karşılaştırılabilir hale getirilmesi için yapılan önemli bir düzeltmedir.

Bu makalede, sunum endeksinin finansal tablolardaki rakamları nasıl değiştirdiğini, bunun neden gerekli olduğunu ve finansal tablo kullanıcılarının nelere dikkat etmesi gerektiğini detaylandıracağız.

2- Sunum Endeksi Nedir ve Neden Uygulanır?

Sunum endeksi, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan önceki dönem finansal tablolarının, cari dönemin satın alma gücüne uygun hale getirilmesi için kullanılan katsayıdır. Sunum endeksi ile yapılan düzeltme ise,  geçmiş dönem finansal verilerini, cari dönemin ekonomik koşullarına göre yeniden ifade etmektir.

Sunum Endeksi=Cari Dönem Raporlama Dönemi Sonundaki TÜFE / Önceki Raporlama Dönemi Sonundaki TÜFE

31 Aralık 2024 Raporlamasında karşılaştırılabilir mali tabloları düzenlerken enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 2023 ve 2022 dönemi için kullanılacak olan sunum endeksleri aşağıda yer almaktadır:

2024 Sunum Endeksi : 1,0000 : (2024 Aralık TÜFE) (2684.55) /2024 Aralık TÜFE) (2684.55)

2023 Sunum Endeksi: 1,4438 : (2024 Aralık TÜFE) (2684.55) /2023 Aralık TÜFE) (1859.38)

2022 Sunum Endeksi: 2,3790 : (2024 Aralık TÜFE) (2684.55) /2022 Aralık TÜFE) (1128.45)

31 Aralık 2024 Raporlamasında 2023 ve 2022 dönemi enflasyon sonrası tutarları sunum endeksiyle çarpılarak raporlanır, dipnotlarda da sunum endeksiyle çarpılmış rakamlar sunulmaktadır.

31 Aralık 2023 Raporlamasında karşılaştırılabilir mali tabloları düzenlerken enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 2022 ve 2021 dönemi için kullanılacak olan sunum endeksleri aşağıda yer almaktadır:

2023 Sunum Endeksi : 1,0000 (2023 Aralık TÜFE (1859.38) /2023 Aralık TÜFE) (1859.38)

2022 Sunum Endeksi: 1,6477  (2023 Aralık TÜFE (1859.38) /2022 Aralık TÜFE) (1128.45)

2021 Sunum Endeksi: 2,7067 (2023 Aralık TÜFE (1859.38) /2021 Aralık TÜFE) (686.95)

31 Aralık 2023 Raporlamasında 2022 ve 2021 dönemi enflasyon sonrası tutarları sunum endeksiyle çarpılarak raporlanır, dipnotlarda da sunum endeksiyle çarpılmış rakamlar sunulmaktadır.

3- Sunum Endeksi ile Değişen Finansal Tablolar, Örnekler ve Uygulaması

"TMS 29 ile BOBİ FRS Bölüm 25’te, karşılaştırmalı finansal tabloların anlamlı olabilmesi için önceki dönem finansal verilerinin cari yıl fiyat seviyesine göre düzeltilmesini zorunlu kılar. Bu düzeltme, tüm finansal tablo kalemlerine uygulanır ve parasal-parasal olmayan ayrımı yapılmaksızın önceki dönem rakamlarının tamamını değiştirir.

Sunum endeksinin kullanılmasının üç temel nedeni vardır:

✔ Gerçeğe Uygun Sunum: Farklı yıllara ait verilerin cari fiyat seviyesine getirilmesi, finansal analizlerde yanıltıcı sonuçları önler.

✔ Finansal Tabloların Karşılaştırılabilirliği: Önceki yıllara ait finansal tabloların enflasyona göre düzeltilmemesi durumunda, işletmenin finansal performansı yanlış yorumlanabilir.

✔ TFRS’ye Uyumluluk: TFRS standartları gereği, yüksek enflasyon dönemlerinde raporlama yapılırken önceki dönemlerin de cari dönem fiyat seviyesine uyarlanması zorunludur."

Parasal Kalemler Neden Değişiyor?

Finansal tabloları inceleyen birçok kişi, nakit ve nakit benzerleri gibi parasal kalemlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmadığını bildiği için, bu kalemlerin sunum endeksi nedeniyle değiştiğini gördüğünde büyük bir şaşkınlık yaşar. Ancak parasal kalemler bile sunum endeksi nedeniyle farklı görünebilir. Bunun nedeni, karşılaştırmalı finansal tablolar sunulurken bir önceki dönemin tüm kalemlerinin cari yılın fiyat seviyesine taşınmasıdır.

Örnek 1 : Nakit ve Nakit Benzerleri

- 2023-2022 karşılaştırmalı tablolarında, 31 Aralık 2023 dönemi nakit ve nakit benzerleri 100 milyon TL olarak raporlandı.

- Bu durumda,  2024-2023 karşılaştırmalı tablolarında, 31 Aralık 2023 yılındaki 100 milyon TL, 31 Aralık 2024 döneminin satın alma gücüyle ifade edilmek zorundadır. 2023 dönemi parasal ve parasal olmayan tutarların tamamı 2023 dönemi sunum endeksi olan 1.4438 ile çarpılarak 2024 yılı fiyat seviyesine taşınır. Yani, önceki finansal raporlarda gördüğünüz 100 milyon TL’lik nakit, 2024 karşılaştırmalı tablolarında 144.38 milyon TL olarak karşınıza çıkacaktır."

Örnek 2 : 2024 ve 2023 Karşılaştırmalı Bilançoda 2023 Dönemi Değerlerinin Sunum Endeksiyle Yeniden Sunulması

Dönem	2023-2022 Karşılaştırmalı Finansal Tablo	2024-2023 Karşılaştırmalı Finansal Tablo
	(Eski Değerler)	(Sunum Endeksi Uygulanmış)
Toplam Varlıklar (2023)                  :	100 mn TL	144.38 mn TL (100x1.4438)
Toplam Yükümlülükler (2023)     :	40mn TL	57.75 mn TL (100x1.4438)
Özkaynaklar (2023)                          :	60 mn TL	86.63 mn TL (100x1.4438)

Örnekteki gibi, önceki dönem finansal tablolarındaki tüm rakamlar, cari yılın fiyat seviyesine taşındığı için farklılaşır.

Örnek 3 : Sermayenin Sunum Endeksi Sonrası 31 Aralık 2024 Raporlaması Enflasyon Endekslemesi ve Karşılaştırmalı 3 Dönem Yeniden Sunulması

31.12.2022	500 Sermaye (A)	Düzeltme Katsayısı (B)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları C=(AxB)-A	Sunum Endeksi (D)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları E=(A+C)xD-A
Mart 1997	20,000,000.00	9.9109	178,217,108.73	2.3790	451,552,784.12
Nisan 2010	30,000,000.00	6.3155	159,464,405.64	2.3790	420,730,355.94
Nisan 2020	40,000,000.00	2.4832	59,328,829.52	2.3790	196,300,420.31
Toplam	90,000,000.00		397,010,343.89		1,068,583,560.37
31.12.2023	500 Sermaye (A)	Düzeltme Katsayısı (B)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları C=(AxB)-A	Sunum Endeksi (D)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları E=(A+C)xD-A
Mart 1997	20,000,000.00	16.3304	306,608,115.23	1.4438	451,552,784.12
Nisan 2010	30,000,000.00	10.4062	282,186,030.89	1.4438	420,730,355.94
Nisan 2020	40,000,000.00	4.0917	123,667,011.42	1.4438	196,300,420.31
Toplam	90,000,000.00		712,461,157.54		1,068,583,560.37
31.12.2024	500 Sermaye (A)	Düzeltme Katsayısı (B)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları C=(AxB)-A	Sunum Endeksi (D)	502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları E=(A+C)xD-A
Mart 1997	20,000,000.00	23.5776	451,552,784.12	1.0000	451,552,784.12
Nisan 2010	30,000,000.00	15.0243	420,730,355.94	1.0000	420,730,355.94
Nisan 2020	40,000,000.00	5.9075	196,300,420.31	1.0000	196,300,420.31
Toplam	90,000,000.00		1,068,583,560.37		1,068,583,560.37

Yukarıdaki örnekte 3 dönem boyunca sermaye hesabında bir eksiltme ya da artırım yoktur. Sermaye hesabı enflasyon işlemleri sonrası sunum endeksiyle çarpılmıştır ve 3 dönem de sermaye ve sermaye düzeltmesi olumlu farkları eşittir. Sunum endeksiyle önceki dönem verilerinin çarpılarak sunulması finansal tablo kullanıcısına karşılaştırma yapabilmek, ilgili hesapta reel artış ya da azalış olup olmadığını analiz edebilmek için gerekli ve "TMS 29 ile BOBİ FRS Bölüm 25 gereği zorunludur.

4- Finansal Tablo Kullanıcıları Nelere Dikkat Etmeli?

Sunum endeksi nedeniyle önceki dönem finansal tablolarının sürekli değişmesi, yatırımcılar ve finansal analistler için bazı kritik noktaları gündeme getirir:

✔ Önceki yılların finansal verileri, cari dönemin satın alma gücüyle ifade edildiğinden, geçmiş tabloların birebir aynı kalmasını beklememek gerekir.

🔹2024-2023 karşılaştırmalı finansal tablolarda, 2023-2022 karşılaştırmalı finansal tablolardaki 2023 dönemi kalemlerinin 1.4438 ile, 2022 dönemi kalemlerinin ise 2.3790 ile çarpılarak sunulduğu bilinmelidir.

✔ Karşılaştırma yaparken, önceki dönem rakamlarının sunum endeksiyle düzeltilmiş olduğunu dikkate almak önemlidir.

🔹Örneğin 2024-2023 karşılaştırmalı finansal tablolarda, herhangi bir parasal ya da parasal olmayan kalemde nominal %44 artış yaşanmışsa, reel anlamda o kalemde artış yaşanmadığı analiz

✔ Artış ya da azalış yaşanmayan kalemlerde karşılaştırmalı finansal tablolarda rakamlar birebir aynı sunulmaktadır.

🔹 Örneğin son 3 dönemde sermaye kaleminde artış ya da azalış yaşanmamışsa enflasyon sonrası tutarlar sunum endeksiyle çarpıldığında sermaye ve sermaye düzeltmesi olumlu farkları kalemleri son 3 dönemde birebir aynı görünecektir.

🔹Örneğin Geçmiş Yıllar Kar (Zararları) kaleminden temettü dağıtımı, yedeklere transfer ya da cari dönemde Geçmiş Yıllar Kar (Zararları) kalemine ilişkin farklı bir işlem yapılmadıysa, önceki dönem Dönem Net Karı (Zararı) ve önceki dönem Geçmiş Yıllar Kar (Zararları) toplamı, cari dönem Geçmiş Yıllar Kar (Zararları) toplamına eşit olacaktır.

5. Sonuç: Şaşırtıcı Değişimler, Gerçekçi Sunum

Eğer bağımsız denetime tabi finansal tabloları incelerken önceki dönem rakamlarının farklılaştığını görüyorsanız, bu bir hata değil, enflasyon muhasebesinin doğal bir sonucudur. Sunum endeksi, yalnızca parasal olmayan kalemleri değil, tüm finansal tablo kalemlerini cari fiyat seviyesine taşır ve bu nedenle önceki raporlardaki değerlerle karşılaştırmalı finansal tablolar arasında farklılıklar oluşur. Bu durum, ilk bakışta kafa karıştırıcı olsa da, enflasyonun etkisini net bir şekilde göstermek ve finansal tabloları daha anlaşılır hale getirmek için gerekli bir düzeltmedir.

"TMS 29’un 34. paragrafında sunum endeksine ilişkin açıklamalar doğrudan yer almasa da, ""genel fiyat endeksi"" uygulamasının bir türevi olarak şu şekilde yer almaktadır:

""Önceki raporlama döneminin karşılaştırmalı rakamları, ister tarihi maliyet ister cari maliyet yaklaşımıyla hazırlanmış olsun, raporlama dönemi sonundaki cari ölçüm birimiyle ifade edilebilmesi için genel bir fiyat endeksi kullanılarak düzeltilir. Benzer şekilde, önceki dönemlere ilişkin açıklanan bilgiler de raporlama dönemi sonundaki cari ölçüm birimine göre yeniden düzenlenir.""

Bu ifade, sunum endeksinin işlevini açıkça ortaya koymaktadır. Sunum endeksi, önceki dönem finansal verilerini enflasyonun etkisinden arındırarak günümüzün satın alma gücüyle uyumlu hale getirmek için kullanılan bir katsayıdır. Bu doğrultuda, geçmiş dönemlere ait finansal bilgiler sunum endeksi ile düzeltilerek karşılaştırılabilir ve anlamlı bir şekilde sunulmalıdır. Bu işlem, finansal tablo kullanıcılarının farklı yıllara ait verileri daha sağlıklı analiz edebilmesi

18.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.