Melek Öz
Gelir Uzmanı
armonimelek@gmail.com

Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerinde Tevkifat Matrahının Belirlenmesi

Kaldıraçlı alım satım işlemi, yatırılan teminat tutarı karşılığında, her türlü döviz, mal, kıymetli maden ve Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı olarak elektronik ortamda alım satımı işlemlerdir. Kaldıraçlı alım satım işlemleri, yatırımcının sahip olduğu teminatın üzerinde işlem yapabilmesine olanak tanıyan finansal işlemlerdir. Bu tür işlemler genellikle forex (döviz) piyasası, emtia, endeks ve kripto para gibi piyasalarda görülmektedir. Kısacası, az bir sermaye ile büyük hacimli işlemler yapabilme imkân vermektedir. Yatırımcı, elindeki paradan çok daha büyük bir pozisyonda işlem yapabilmektedir. Türkiye'de kaldıraçlı işlemler, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenir. 2017’den bu yana bireysel yatırımcılara maksimum 1:10 kaldıraç sınırı getirilmiştir. Örneğin 10:1 kaldıraç, 1 birim teminatla 10 birimlik pozisyon açabileceğiniz anlamına gelmektedir.

Türkiye'de Kaldıraçlı İşlemleri, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenmektedir. En fazla 1:10 kaldıraç oranına izin verilmektedir. Kaldıraçlı İşlemlerde minimum başlangıç teminatı 50.000 TL veya 20.000 USD'dir. Sadece lisanslı aracı kurumlar aracılığıyla yapılır. Kaldıraçlı işlem yapacak yatırımcıya, öncesinde bilgilendirme ve risk bildirimi yapılmak zorundadır.

Örneğin; 1:10 kaldıraçla 1000 TL yatıran bir yatırımcı, 10.000 TL’lik işlem yapılmasıdır. Bu durumda karı, büyütebileceği gibi zararı da aynı oranda artırmaktadır.

17 Kasım 2020 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7256 sayılı Kanun'un 19. maddesi ile, döviz, kıymetli madenler ve SPK tarafından belirlenen diğer varlıklar üzerine yapılan kaldıraçlı işlemlerden elde edilen kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 67. maddesi kapsamına alınmıştır.

Kaldıraçlı işlemlere aracılık edilmesi, söz konusu işlemlere ilişkin tevkifat matrahının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi hükümleri çerçevesinde düzenlenmiştir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 67 nci maddenin;

(1) numaralı fıkrasında; "... Üç aylık dönem içerisinde aynı türden menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı ile ilgili olarak birden fazla alım satım işlemi yapılması halinde tevkifatın gerçekleştirilmesinde bu işlemler tek bir işlem olarak dikkate alınır. Aynı türden menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı alım satımından doğan zararlar takvim yılı aşılmamak kaydıyla izleyen dönemlerin tevkifat matrahından mahsup edilir. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının alış ve satış bedeli olarak işlem tarihindeki Yeni Türk Lirası karşılıkları esas alınarak tevkifat matrahı tespit edilir. Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracının yabancı bir para cinsinden ihraç edilmiş olması halinde ise tevkifat matrahının tespitinde kur farkı dikkate alınmaz."

(13) numaralı fıkrasında; "Bu maddede geçen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi, özel bir belirleme yapılmadığı sürece Türkiye'de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulunca kayda alınmış ve/veya Türkiye'de kurulu menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını ifade eder. Bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarakdüzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile döviz, kıymetli madenler ve Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen diğer varlıklar üzerine yapılan kaldıraçlı işlemlere ilişkin sözleşmeler bu madde uygulamasında diğer sermaye piyasası aracı addolunur." ifadeler yer almaktadır.

257 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre;

"2.4.1.8. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları" başlıklı bölümünde;

"Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracına ilişkin işlemlerde, tevkifat matrahının tespitinde alış ve satış bedeli olarak işlem tarihindeki Yeni Türk Lirası karşılıkları esas alınacaktır."

"2.4.1.9. Yabancı para cinsinden ihraç edilen menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları" başlıklı bölümünde ise;

Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının yabancı bir para cinsinden ihraç edilmiş olması halinde ise tevkifat matrahının tespitinde kur farkı dikkate alınmayacaktır.

Kur olarak işlem anında kullanılan kur, böyle bir kurun bulunmadığı hallerde ise Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınacaktır.

Örnek:  Bay (E), (M) Bankası aracılığı ile 08.02.2006 ihraç tarihli, 3 yıl vadeli, 6 ayda bir kupon ödemeli döviz cinsinden Devlet tahvilinden 02.05.2006 tarihinde 100.000 $ tutarında alım yapmıştır.

Bay (E), söz konusu Devlet tahvilini 15.06.2006 tarihinde (M) Bankası aracılığı ile 101.000 $'a satmıştır.

Döviz olarak yapılan işlemlerde öncelikli olarak ilgili bankanın alım-satım tarihinde uyguladığı kur esas alınması gerekmektedir.

Alım tarihinde 1.35 YTL, satım tarihinde ise 1.45 YTL olsun.

Tevkifat matrahı tespit edilirken kur farkı dikkate alınmayacaktır.

(M) Bankasınca Bay (E)'nın alım satım kazancı olan (101.000 $ - 100.000 $=) 1.000 $'ın satış tarihindeki YTL karşılığı olan (1.000 $ x 1.45 =) 1.450 YTL üzerinden % 15 oranında tevkifat yapılacaktır.

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun "Kısaltmalar ve tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (u-3) bendi ile, döviz ve kıymetli madenler ile Kurulca belirlenecek diğer varlıklar üzerine yapılacak kaldıraçlı işlemler, türev araç olarak sayılmış olup aynı maddenin birinci fıkrasının (ş) bendinde ise türev araçlar sermaye piyasası aracı olarak tanımlanmıştır.

Kar veya zararın yabancı para cinsinden hesaplandığı kaldıraçlı işlemlerde (döviz/döviz pariteli işlemler vb.) tevkifat matrahının tespitinde kur farkının dikkate alınmaması, yabancı para cinsinden hesaplanan kazanç tutarının pozisyonun kapatıldığı tarihteki Türk lirası karşılığının tevkifat matrahı olarak dikkate alınması gerekmektedir.

İşlemin zararla sonuçlanması durumunda ise, zarar tutarının geçici 67 nci maddenin ilgili hükümleri çerçevesinde takvim yılı aşılmamak kaydıyla aynı tür işlemlerden doğan karlardan mahsup edilmesi gerekmektedir.

Diğer yandan, varsa kaldıraçlı işlemlere bağlı olarak yapılan swap işlemlerinden doğan faiz gelirleri ile taşıma maliyeti olarak adlandırılan faiz ödemeleri ve dayanak varlığın pay senedi olduğu işlemlerde temettü ödemesi veya bedelsiz sermaye artırımı nedeniyle müşteri hesabına yansıtılan tutarlar da bu işlemlere ilişkin tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacaktır.

Özetle, pozisyon açılması ve ters işlemle pozisyon kapatılması esasına göre çalışan kaldıraçlı alım satım işlemlerinin karla sonuçlanması durumunda, tespit edilecek tevkifat matrahı üzerinden aracı kurum tarafından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi kapsamında %10 oranında tevkifat yapılması gerekmektedir.

Kaynaklar

Gelir Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 193, Kabul Tarihi: 31.12.1960, RG 06.01.1961/10700

Gelir Vergisi Genel Tebliği(Seri No: 257).

TC. İstanbul Defterdarlığı Gelir Kanunları Gelir Ve Kurumlar Vergileri Grup Müdürlüğü, 136762 Sayılı Özelge 27.01.2025 https://www.gib.gov.tr/gibmevzuat

Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun Numarası:7256, Kabul Tarihi: 17.11. 2020

11.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.