Melek Öz
Gelir Uzmanı
armonimelek@gmail.com

Bankalardan Kullanılan Kredi Türleri ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi

Nakdi Kredi, bir kimseye belirli bir süre sonra geri almak kaydıyla satın alma gücü sağlanması veya bu gücün devredilmesi olarak tanımlanır. Bankalar çeşitli kaynaklardan sağladıkları fonları, fon ihtiyacı olan kişi ve kurumlara kredi olarak kullandırır. Bu işlem bankacılık literatüründe kredi veya plasman olarak tanımlanmaktadır.

Fon arz ve talebini dengeleyen kuruluşlar olarak bankaların fon ihtiyacı olanlara, özkaynaklarından veya diğer kaynaklarından nakdi ve gayri nakdi kredi kullandırması en önemli bankacılık faaliyetlerinden biridir.

Banka Kredilerinin Ana Türleri

1.    Bireysel Krediler,

2.    Kurumsal Krediler,

3.    Ticari Krediler,

4.    İhtiyaç Kredisi,

5.    Konut Kredisi,

6.    Taşıt Kredisidir.

Kredi Çeşitleri

Nitelik Açısından, Teminatları Açısından, Vadeleri Açısından, Kullanım Amaçları açısından, Kullandırma Yetkileri Açısından olmak üzere altı gruba ayrılmaktadır.

1- Nitelik Açısından Krediler;

"Nakdi" ve "Gayrinakdi" kredi olarak ikiye ayrılır.

Nakdi krediler, bankanın faiz karşılığında ödünç para vermesidir.

Gayri nakdi krediler ise bankanın komisyon karşılığında bir kişi veya kuruluş lehine garanti vermesi veya kefil olmasıdır. Bunlar; Akreditif, Kabul, Aval Kredisi, İhracat Akreditif Teyit Kredisi, Forfaiting, Türk Lirası Teminat Mektupları ve Yabancı Para Teminat Mektuplarıdır.

2- Teminatları Açısından Krediler;

"Teminatlı" ve "Teminatsız" krediler olarak ikiye ayrılır.

Teminatsız (Açık) krediler. Sadece müşterinin imzası karşılığında verilen başka bir teminat aranmayan kredilerdir. Bu kredi türüne açık kredi adı da verilir.

Teminatlı krediler ise: Kredi müşterisinin imzası yanında başka kefalet ve maddi teminatlar (ipotek, rehin, senet vb.) da alınan kredilerdir.

3- Vadeleri Açısından Krediler;

"Kısa vadeli krediler" (vadeleri en fazla 12 ay olan krediler),

"Orta vadeli kredileri" (vadeleri 12 ay ile 5 yıl vadeli olan krediler)

"Uzun vadeli krediler" (vadeleri 5 yıldan fazla olan krediler) olmak üzere üçe ayrılır.

4- Kullanım Amaçları Açısından Krediler;

"Üretim kredileri",

"Yatırım kredileri"

“İşletme Kredileri”

“Tarım Kredisi”

“Konut Kredisi”

“Mesleki Kredi”

“İhracat Kredisi” ve "Tüketim kredileri" olarak sınıflandırılmaktadır.

Kredi Alıcısının Niteliğine Göre Krediler

“Özel Krediler”

“Kamu Kredileri”

6) Niteliğine Göre Krediler;

“Nakdi Krediler”

“Mal şeklindeki krediler”

“Maddi olmayan (Gayrinakdi) krediler”

• Nakdi Krediler kendi içerisinde üçe ayrılmaktadır:

1. Tüketici Kredileri
2. Ticari ve Kurumsal Krediler
3. KOBİ Kredileri

• Gayrinakdi Krediler ise kendi içerisinde beşe ayrılmaktadır:

1. Teminat Mektupları
2. Kontrgarantiler
3. Kefaletler
4. Akreditifler
5. Diğer

Şekil 1:Kredi Türleri Genel Görünüm

Bankada kredi süreci aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır;

• Müşteri Kredi Talebi ve Ön Görüşme
• Mali Tabloların Analizi ve İstihbarat
• Kredi Değerliliğinin Ölçülmesi ve Kredi Yapılandırma
• Kredi Teklifi ve Değerlendirmesi
• Belgeleme ve Teminatlandırma
• Kredi Kullandırma
• Kredi İzleme
• Kredinin Kapanması

A-) NAKDİ KREDİLER

1-)Tüketici Kredileri;

Tüketici kredileri kendi içerisinde beşe ayrılmaktadır:

1. Kredi Kartları
2. Konut Kredisi
3. Taşıt Kredisi
4. İhtiyaç Kredisi
5. Diğer

2-)Ticari ve Kurumsal Krediler;

Ticari ve kurumsal krediler kendi içerisinde sekize ayrılmaktadır:

1. Kredi Kartları
2. İhracat Kredisi
3. İthalat Kredisi
4. Yatırım Kredisi
5. İşletme Kredisi
6. İhtisas Kredileri
7. İskonto İşlemleri
8. Diğer

Tablo 1: Ocak 2025 İtibarıyla Bankacılık Sektörü Toplam Kredi Tutarları (Milyon TL)

Krediler (milyon TL), Dönem:2025/1	Kısa Toplam	Orta Uzun Toplam	Toplam
İskontolu İşlemlerden Alacaklar	356.636,74	0,00	356.636,74
İhracat Kredileri	1.059.983,02	879.387,80	1.939.370,82
İthalat Kredileri	40.776,35	20.625,35	61.401,70
İhracat Garantili Yatırım Kredileri	0,00	53.658,56	53.658,56
Diğer Yatırım Kredileri	0,00	1.290.097,51	1.290.097,51
İşletme Kredileri	1.193.239,87	1.207.537,54	2.400.777,40
Taksitli Ticari Krediler	408.170,56	1.891.024,54	2.299.195,11
İhtisas Kredileri	224.313,36	863.145,82	1.087.459,18
Fon Kaynaklı Krediler	533,66	1.154,84	1.688,50
Tüketici Kredileri	1.065.836,57	996.657,55	2.062.494,12
Kredi Kartları	2.412.533,42	87.298,91	2.499.832,33
Müşteri Adına Menkul Değer Alım Kredileri	431,78	606,73	1.038,51
Kıymetli Maden Kredileri	39.046,71	6.930,98	45.977,68
Faktoring İşlemlerinden Alacaklar	14.622,39	2.281,94	16.904,32
Vadeli Ticaretin Finansmanından Alacaklar*	1.065,65	13,36	1.079,02
Ortaklık Finansmanı*	1.761,23	3.847,82	5.609,05
Mali Kesime (Banka Dışı) Kullandırılan Krediler	144.169,03	176.307,05	320.476,07
Yurt Dışı Yerleşiklere Kullandırılan Krediler	34.889,81	145.579,09	180.468,90
Diğer Krediler	897.013,14	847.509,99	1.744.523,13
Toplam Krediler	7.895.023,26	8.473.665,38	16.368.688,64

Kaynak: https://www.bddk.org.tr/bultenaylik

Not: Bankalar tarafından diğer bankalara kullandırılan krediler, “Krediler” tablosu içerisinde yer almamaktadır.

6802 sayılı kanunun 28 inci maddesine göre vergiyi doğuran olay  “Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.

BSMV’nin mükelleflerinin kim olduğu konusunda 6802 sayılı kanunun 30 üncü maddesinde yer verilmiştir. Bu maddeye göre, “Banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta şirketleri öder. Sigorta aracıları tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefi sigorta şirketleridir.” şeklinde tanımlanmaktadır.

BSMV’ de matrah, 6802 sayılı kanunun 31 inci maddesinde düzenlenmiştir. 31 inci maddeye göre, “banka ve sigorta muameleleri vergisinin matrahı 28. maddede yazılı paraların tutarıdır. Kambiyo alım ve satım muamelelerinde kambiyo satışlarının tutarı vergiye matrah olur ”şeklinde düzenlenmiştir.

Vergi matrahının tespitinde gider ve vergi adı altında indirim yapılmamaktadır. Alınan BSMV matraha dâhil edilemez.

BSMV’nin oran yapısını incelediğimizde mezkûr kanunun 33 üncü maddesinde belirtildiği gibi oran %15 olarak belirlenmiştir. Kambiyo muamelelerinde ise matrah binde iki olarak hesaplanmıştır.

Kredi İşlemleri: Tüketici, taşıt ve ihtiyaç kredileri gibi kredi türlerinden alınan faiz gelirleri üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanır.

Örnek: X Bankası İstanbul şubesi, Melek adlı müşterisinin getirdiği borçlusu İstanbul’da olan 100.000 TL tutarındaki senet karşılığında % 18 faizle iskonto kredisi kullandırmıştır. Senedin vadesine 30 gün bulunmaktadır.

Faiz hesaplaması: 100.000 x18 x 30/36000 = 1.500 TL

BSMV hesaplaması: 1.500 x %5 = 75 TL

Kaynaklar

Resmi Gazete(6802 Sayılı Kanun), (1956), Gider Vergiler Kanunu. 13 Temmuz 1956.

Öz, M (2022). Bütçe Gelirleri İçerisinde Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisinin İncelenmesi: 2012-2022. Banka Ve Finans Hukuku Dergisi, 11 (44), 765 - 780.

Prof. Dr. Cemal İbiş, Prof. Dr. Özgür Çatıkkaş, Dr. Öğr. Üyesi Neşe Çoban Çelikdemir(2018). Banka Muhasebesi İlkeler ve Uygulamalar, Yayın No: 325,İstanbul

27.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.