Mehmet Yılmaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
mehmet.yilmaz@centrumdenetim.com

Halka Arz Süreci Hazırlıkları ve Vergisel Avantajları

GİRİŞ

Sürdürülebilir büyüme için, yatırım yapan, üretim yapan, ihracat yapan ve istihdam olanakları sağlayan firmaların finansmana daha kolay ve daha düşük maliyetle erişebilmesi için özkaynaklarını güçlendirmesi gerekmektedir.

Halihazırda firmalarımız yeni yatırımlar ve artan iş hacmi nedeniyle ihtiyaç duydukları finansmanı ağırlıklı olarak bankacılık sektöründen sağlamakta olup, sermaye piyasalarını yeterince kullanamamaktadır.

Sermaye Piyasası firmalara gerek pay halka arzı gerekse borçlanma aracı ihracı yoluyla kaynak temini konusunda fırsatlar sunmaktadır.

Paylarını halka arz eden ve Borsa’da işlem gören şirketler, uygun finansmanla birlikte, kurumsallaşma, tanınırlık, paylarına likite kazandırma ve bunun yanında vergisel avantaj sağlama imkanına sahip olurlar.

Bu makalemde, halka arz süreci hazırlıkları hakkında kısaca bilgi vermekle birlikte, borsada ilk defa halka arz olunan kurumlara tanınan vergi indirimleri hakkında bilgi vermeye çalışacağım.

1. Halka Arz ve Halka Açılma ve Borsa’da işlem görmenin Faydaları

Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için farklı yollardan yapılan genel bir çağrı ve bu çağrının devamında gerçekleştirilen satıştır. Payların halka arzı ya da bir şirketin halka açılması, sermayesini oluşturan mevcut paylarının veya sermaye artışı yapılarak ihraç edilecek yeni payların halka satılmasıdır.

Halka arz, sadece şirketin mevcut ortaklarının sahip olduğu payların halka satışı veya sadece sermaye artırımı suretiyle yeni çıkarılacak payların satışı yoluyla yapılabileceği gibi her iki yöntem birlikte kullanılarak da yapılabilmektedir.

Şirketler halka açılarak her şeyden önce önemli bir finansman kaynağı olan sermaye piyasalarına erişmiş olurlar. Halka açılma ve Borsa’da işlem görmenin faydaları başlıca şunlardır.

1.1 Finansman Sağlamak

Finansman yöntemi olarak pay halka arzını tercih eden şirketler, finansal borcun aksine geri ödeme yükümlülüğü olmayan ve uzun vadeli kaynak sağlarlar. Ayrıca halka açık ve payları Borsa’da işlem gören şirketler paylarını teminat göstererek bankacılık sisteminden kredi kullanabilme, artan kredibilite sayesinde daha uygun maliyetlerle kredi alabilme ve borçlanma aracı ihraç edebilme imkanlarından yararlanmak suretiyle finansman ihtiyaçlarını karşılayabilirler.

Şirketler sadece halka açılmayı ifade eden “birincil halka arz” yoluyla değil, sonrasında Borsa’da işlem görmekteyken yapacakları bedelli sermaye artırımları ya da ikincil halka arzlar yoluyla da finansman imkanı yaratabilirler.

1.2 Paylara Likidite Kazandırmak

Borsa’da işlem gören şirketlerin paylarının organize bir piyasada  oluşan fiyatlardan istenilen zamanda alınıp satılabilmesi, ortaklara önemli bir likidite imkanı sağlamaktadır. Bu sayede, sadece ortaklar arasında alım-satımı yapılabilecek paylar, Borsa’da çok sayıda katılımcının yer aldığı şeffaf bir piyasada oluşan fiyattan istenildiği zaman alınıp satılabilir.

1.3 Yurt içi ve Yurtdışı Tanıtım

Payları Borsa’da işlem gören şirketler, sermaye piyasasının şeffaflık ve kamuya aydınlatma ilkesi çerçevesinde mevzuatta belirlenmiş bilgilerini KAP’a (Kamu aydınlatma platformu’nda) açıklarlar. Bu bilgileri veri yayın kuruluşları vasıtası ile yurt içi ve yurt dışındaki yatırımcılara sürekli olarak ulaştırılmaktadır.

Şirketler hakkındaki bilgilerin kamuya duyurulması, şirketlerin ve şirket ürünlerinin hem yurt içinde hem de yurt dışında tanınmasına yardımcı olmaktadır. Yaygın tanınmanın sağladığı avantaj sayesinde, yurtiçi ve yurtdışında bulunan ve aynı sektörde faaliyet gösteren şirketlerle iş birliği ve ortaklık imkanı doğabilmektedir.

1.4 Globalleşme

Halka açılma ile birlikte şirketler yurt dışı sermaye piyasalarına erişebilme, yabancı ülkelerde sermaye piyasası aracı ihraç edebilme ve o ülkelerdeki borsalarda bu araçları kote ettirerek işlem gördürme imkanına kavuşurlar.

Payları Borsa’da işlem gören şirketlerin yabancı ortak bulma ve otak girişim kurabilme imkanları artmaktadır.

1.5 Kurumsallaşma

Şirketlerin halka açık gelmesi, kurumsallaşmanın sağlanmasında önemli bir etkiye sahiptir. Halka açılma şirketin sorumluluklarını artırmakta ve hesap verebilirlik, şeffaflık, sürdürülebilirlik gibi konular önem kazanmaktadır. Halka açılma sonrasında şirketler kişilerin varlığına bağımlı olmaktan kurtulması ve kendi kurum kültürünü oluşturması kurumsallaşmaya önemli katkı sağlamaktadır. 

Şirketlerin halka açılarak sermaye piyasası ve Borsa mevzuatına tabi olmaları, finansal tabloların bağımsız denetimini yaptırmalarını, ortaklarını ve kamuyu düzenli olarak bilgilendirmelerini, kurumsallaşma süreçlerini hızlandırarak profesyonel yönetim imkanlarına daha kısa sürede kavuşmalarını ve şirket ömrünün uzamasını sağlamaktadırlar.

1.6 Kredibilite

Şirket paylarının Borsa’da işlem görmesi ve kolayca likidite imkanı, bankacılık sektörü nezdinde kredibilitesini artırmakta, paylarını teminat olarak kabul edilebilmesini sağlamakta, kamuyu aydınlatma, bağımsız denetimden geçme, SPK ve Borsa tarafından denetlemenin getirdiği artan şeffaflık şirkete ilişkin risklerin daha gerçekçi ölçülebilmesi sayesinde ihtiyaç duyulan fonlara daha düşük maliyetli erişim sağlamaktadır.

2. Halka Arza Hazırlık Süreci

Borsa İstanbul’da işlem görebilmek için halka arz izahnamesinin SPK tarafından onaylanması, şirket paylarının halka arz edilmesi ve sonrasında payların Borsa kotuna alınması gerekmektedir.

Borsa kotuna alınma, işlem görmesi talep edilen payların ilgili şartları taşımaları durumunda Borsa İstanbul Pay Piyasası’nın ilgili pazarında işlem görmesinin kabul edilmesidir.

Şirketlerin halka arz öncesinde aşağıdaki hazırlıkları yapmaları gerekmektedir.

• Şirket için çalışma grubunun oluşturulması
• Finansal tabloların bağımsız denetimden geçirilmesi
• Aracı kuruluş seçimi
• Esas sözleşme değişikliği ve genel kurul kararı
• Halka arz fiyatının belirlenmesi

3. Halka Arz Süreci

Payların halka arzına onay verilmesi süreci SPK’nın, Borsa’da kota alınma ve işlem görme süreci ise Borsa İstanbul’un incelemesine tabidir.

Şirket paylarının halka arz edilip işlem görmesi için aşağıdaki adımların tamamlanması gerekmektedir.

• SPK’ya başvuru
• Borsa İstanbul Grubu’na başvuru
• SPK ve Borsa İstanbul uzmanlarının şirketi incelemeleri
• Borsa İstanbul tarafından şirketin işlem görebileceği pazarın belirlenmesi
• SPK tarafından izahnamenin onaylanması
• Satış süreci, dağıtım esasları, satış sonuçlarının duyurulması
• Borsa kotuna alınma ve payların işlem görmeye başlaması

4. Borsa İstanbul Pay Piyasasında İlk Defa İşlem Görmek Üzere Halka Arz Edilen Kurumlarda Vergi Oranında 2 Puan İndirim Uygulaması

Kanun yapıcılar kurumların finansmana daha ekonomik şartlarda ulaşmasını teşvik etmek, aynı zamanda vergi indirimi yoluyla kendi kaynaklarının kurum içinde kalmasını sağlayarak kurumların faaliyetlerinin devamını sağlamak noktasında süreli katkı sağlamak adına Kurumlar Vergisi Kanunu’nda düzenleme yapmıştır. Buna göre, 7256 sayılı Kanun’un 35. maddesiyle, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“(6) Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az %20 oranında halka arz edilen kurumların (bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri hariç) paylarının ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli olarak uygulanır. İndirimden yararlanılan hesap döneminden itibaren beş hesap dönemi içinde pay oranına ilişkin bu fıkrada belirlenen şartın kaybedilmesi hâlinde, indirimli vergi oranı uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.”

Söz konusu Kanun maddesi, 01.01.2021 tarihinden, özel hesap dönemine tabi olan mükelleflerde 2021 takvim yılında başlayan özel hesap döneminin başından itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeden yaralanma şartları ve bazı özellikli hususlar aşağıda izah edilmiştir.

4.1 Kurumlar Vergisi Oran İndirimi Uygulamasından Yararlanmanın Şartları

4.1.1 İlk Defa Halka Arz Ediliyor Olmak

Eğer halka arz, halka kapalı bir anonim ortaklık tarafından ilk defa yapılırsa, bu “halka açılma” olarak ifade edilmektedir. Önceden paylarını halka arz etmiş ortaklıkların, paylarını tekrar halka arz etmelerine “ikincil halka arz” denilmektedir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/6. maddesi kapsamında 2 puanlık vergi oranı indiriminden faydalanmak isteyen kurumların başlangıçta halka kapalı olması gerekmektedir. Maddenin yürürlük (17.11.2020) tarihinden önce paylarını halka arz etmiş olanların bu indirimden faydalanmalarına olanak bulunmamaktadır.

Örnek 1: Beşiktaş Sportif A.Ş.’nin payları 13.07.2020 tarihinde halka arz edilmiş olup, halka açıklık oranı % 30’dur. Hali hazırda sermayesi 5.000.000 TL olan Beşiktaş  Sportif A.Ş. 2022 yılında 3.000.000 TL’lik sermaye artırımıyla halka arz edilmiş ve halka açıklık oranı % 56,25 olmuştur.

Beşiktaş Sportif A.Ş.’nin ilk defa halka arz edildiği tarih, indirimli oranda kurumlar vergisi uygulamasının yürürlük tarihi (17.11.2020) öncesine tekabül ettiğinden indirimli oranda kurumlar vergisi uygulamasından yararlanması mümkün bulunmamaktadır.

Başka bir deyişle Kanun’un yayımı tarihinde Beşiktaş Sportif A.Ş. halka kapalı olmadığı için söz konusu indirimden yararlanamayacaktır.

4.1.2 En az %20 Oranında Halka arz gerçekleştirmek

Kurumun ilk defa halka arz edilmesinin yanı sıra halka arzın % 20 oranında gerçekleştirilmesi de gerekmektedir. Bu orana tek seferde başka bir deyişle ilk halka arzda ulaşılması 1 sıra No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile şart koşulmaktadır.

% 20’lik halka arz oranın hesabı, mevcut sermayenin halka arz edilen kısmına oranlanması şeklinde yapılacaktır.

Örnek 2: Halihazırda ödenmiş sermayesi 10.000.000 TL olan Ekos Teknoloji A.Ş.’nin 2.000.000 TL’sinin halka arz yoluyla satılması halinde halka arz oranı % 20 (2.000.000 TL /10.000.000 TL) olacaktır.

Bilindiği üzere, şirketler, mevcut sermayeyi temsil eden paylarının bir kısmını ortak satışı şeklinde halka arz edebildiği gibi sermaye artırımı yoluna giderek mevcut ortakların yeni pay alma haklarını kısıtlamak suretiyle de halka arzı tercih edebilir veya her iki yöntemi birlikte uygulayabilir.

Sermaye artırımı yoluna halka arzın tercih edilmesi durumunda % 20’lik oranın hesabında, halka arz edilen tutarla birlikte ulaşılan toplam sermaye tutarının dikkate alınması gerekmektedir.

Örnek  3: Hali hazırda sermayesi 5.000.000 TL olan Fenerbahçe Sportif A.Ş. 1.000.000 TL’lik sermaye artırımıyla halka arz edilmiştir. Bu durumda halka açıklık oranı % 16,6 (1.000.000/6.000.000) olmuştur. Görüldüğü üzere sermaye artırımı yoluyla halka arz yöntemini uygulayan kurum ilk defa halka arzda % 20 halka arz oranına ulaşamamıştır.

Buna göre, kurumların 01.01.2021 tarihinden itibaren elde edilecek kazançlarına kurumlar vergisi oran indirimi uygulanacak olması halka kapalı kuruların bu tarihten itibaren halka arz edilmesi gerektiği yönünde yorumlanmamalıdır. Keza Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girdiğinden ilk defa halka arzın 17.11.2020 tarihinden sonra gerçekleşmesi gerekmektedir. Konuya ilişkin tebliğ açıklamaları da bu yöndedir.

4.1.3 Beş Hesap Dönemine Ait Kurum Kazançlarına Uygulamak

Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumlarda kurumlar vergisi oranında 2 puanlık indirim, kurumların paylarının ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına uygulanacaktır.

Örnek 4:  Galatasaray Sportif A.Ş.’nin payları yetkili organının kararı doğrultusunda 10.11.2021 tarihinde Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem görmek üzere ilk defa halka arz olunmuştur.

Söz konusu halka arz işlemiyle birlikte %30 oranında halka açılan Galatasaray Sportif A.Ş.’nin 2021-2025 hesap dönemlerinde elde edeceği kurum kazancına kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli olarak uygulanacaktır.  İndirim uygulanacağı dönem 5 hesap dönemi yerine 1+4 yıl olarak da  dikkate alınabilir.

Bilindiği üzere, kurumlar vergisi mükelleflerince, cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen esaslara göre ve cari dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödenir. Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumların cari kurumlar vergisi oranında 2 puan indirim uygulanacağından kurumların geçici vergi oranlarında da 2 puanlık oran indirimi uygulanacaktır.

İndirim uygulanacak geçici vergi dönemi en az yılın son üç ayı içinde halka açılmanın gerçekleşmesi halinde 12 dönem, en çok ise yılın ilk üç ayı içinde halka açılmanın gerçekleşmesi halinde 15 dönem olarak dikkate alınabilecektir. Önceki geçici vergilendirme dönemlerinde kanuni oran üzerinden hesaplanan geçici vergiler için düzeltme işlemi yapılmayacaktır.

4.1.4 Uygulamadan Yararlanamayacak İşlerle Uğraşan Kurumlardan Olmamak

Bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri indirimli oran uygulamasından yararlanamayacaklardır.

Bu faaliyetlerle iştigal eden kurumlar açık Kanun hükmü gereği, Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumlardan olsalar dahi kazançlarına kurumlar vergisi oran indirimi uygulayamayacaklardır.

4.1.5 En az %20 Oranında Halka Arz Oranını Beş Hesap Dönemi Boyunca Korumak

İndirimli oranlı kurumlar vergisi uygulamasından yararlanılabilmesi için en az % 20 oranındaki halka açıklığın, ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap döneminden itibaren beş hesap dönemi boyunca korunması gerekmektedir. Bu şartın ihlal edilmesi halinde indirimli vergi oranı uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

Örnek 5: Trabzson Spor A.Ş.’nin payları 13.07.2021 tarihinde halka arz edilmiş olup, halka açıklık oranı % 20’dir. Hali hazırda sermayesi 10.000.000 TL olan Trabzon Spor A.Ş. 01.02.2024 tarihinde 5.000.000 TL sermaye artırım sonucu çıkarılan paylarının halka arz edilmeksizin satışı gerçekleştirmiştir.

Trabzon Spor A.Ş.’nin 2024 yılında halka arz oranının % 13,3 düşmesi nedeniyle % 20 oranında halka arz edilme şartı ihlal edilmiş olmaktadır. İhlal edilen şart dolayısıyla 2021, 2022 ve 2023 hesap dönemlerine ilişkin indirimli vergi oranı uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

Diğer taraftan, kurumların ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap döneminden itibaren beş hesap dönemi içerisinde tasfiyeye girmeleri veya devir ya da tam bölünme yoluyla infisah etmeleri halinde ise indirimli vergi oranı uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

Tasfiye, devir veya tam bölünme halinde halka açıklık oranı korunamayacağından % 20 oranında halka arz olma şart ihlal edilmiş olmaktadır.

4.2 İlk Defa Halka Arz Edilen Kurumun Oran İndirimi Uygulanacak Diğer Kazanç Elde Etmesi

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesi kurumlar vergisi ve geçici vergi oranını düzenleyen bir maddedir. Madde de makale konumuz dışında da bazı hallerde kurumlar vergisi oranının indirimli uygulanacağı belirtilmektedir. Bu haller, ihracat ve/veya imalat faaliyetlerinden kazanç elde etme durumudur.

Oran indirimi uygulanacak başka bir durum ise yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlardır. Kanun’un 32/A maddesinde, yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulacağı belirtilmiştir.

4.2.1 Üretim Ve İhracat Faaliyetlerinde Bulunulması

Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumların Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde yer alan indirimli oran kurumlar vergisi uygulanacak faaliyetlerle iştigal etmesi mümkündür.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinin 6. ve 7. fıkraları aşağıdaki gibidir.

“(7) (Ek:19.01.2022-7351/15 md.) İhracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisi oranı 5 puan indirimli uygulanır.

(8) (Ek:19.01.2022-7351/15 md.) Sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisi oranı 1 puan indirimli uygulanır. Bu kazançların ihracata isabet eden kısmı için yedinci fıkra hükmüne göre indirimden faydalananlara bu fıkra kapsamında ayrıca indirim uygulanmaz.”

Hem imalat hem de ihracat faaliyetiyle iştigal eden kurumlarda imalat ve ihracat faaliyetlerinden elde edilen kazancın ayrıştırılması ve mükerrer indirime yol açılmaması gerekmektedir. Bu halde, imalat ve ihracat faaliyetinden elde edilen kazanç, faaliyet bazında yalnızca bir kez kurumlar vergisi oran indiriminden faydalanacaktır.

Kanun’un 32/9. maddesinde ise, “yedinci ve sekizinci fıkralardaki indirimli oranlar, bu madde kapsamındaki diğer indirimler uygulandıktan sonraki kurumlar vergisi oranı üzerine uygulanır.” hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm, payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumların elde ettikleri kazançlara uygulanacak 2 puan kurumlar vergisi oran indiriminin öncelikle uygulanmasını, daha sonra varsa imalat ve/veya ihracat kazançlarından elde edilen kazançlara münhasıran uygulanacak oran indirimlerinin dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir.

Bu durumda kurumlar vergisi oran indiriminden faydalanacak kurumların imalat ve ihracat faaliyetlerinden kazanç elde etmeleri halinde birden fazla vergi oran indirimi uygulamaları gündeme gelmektedir. Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumlara uygulanacak vergi indirimi, kurumun münhasıran imalat faaliyetlerinden kazanç elde etmesi halinde % 3, münhasıran ihracat faaliyetlerinden kazanç elde etmeleri halinde ise % 7 olacaktır.

Münhasıran hem imalat hem de ihracat faaliyetlerinden kazanç elde etmesi halinde kazancın ayrıştırılarak % 3 ve % 7 oranının uygulanacağı matrahların ayrı ayrı tespit edilmesi gerekmektedir. İmalat ve ihracat faaliyeti ile birlikte indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanmayacak faaliyetlerinden bulunması halinde uygulanacak oran indirimi ayrı ayrı % 2, % 3 ve % 7 olmaktadır.

Kurumların oran indirimi uygulayacakları matrahları belirlerken 1 seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde izah edilen hususlara dikkate etmeleri gerekmektedir.

Örnek 6: Hazır Giyim sektöründe faaliyet gösteren ve sanayi sicil belgesine haiz Gürmen A.Ş. fiilen her cins ve kalitede kumaşlarla doğal ve suni derilerden konfeksiyon ürünler imali, satışı ile ithalat ve ihracat işleri ile iştigal etmektedir. GürmenA.Ş.’nin sermayesinin %25’ini temsil eden payları 20.05.2023 tarihinde  Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem görmek üzere ilk defa halka olunmuştur. Gürmen A.Ş’nin 2023 hesap dönemine ilişkin faaliyet sonuçları aşağıdaki gibidir.

Ticari Bilanço Kârı                                                                :           8.000.000 TL

-Üretim faaliyetinden elde edilen kazanç                              :           2.000.000 TL

-İhracat faaliyetinden elde edilen kazanç                              :           4.000.000 TL

-Diğer Kazançlar (1 puan indirim kapsamında olmayan)      :           2.000.000 TL

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler                                    :           1.000.000 TL

Kurumlar Vergisi Matrahı                                                     :           9.000.000 TL

Söz konusu kurum, KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrasında kapsam dışında bırakılan şirketler arasında bulunmadığından, anılan fıkranın yürürlük tarihi olan 17.11.2020 tarihinden sonra halka arz olduğundan ve sermayesinin %25’i halka arz edildiğinden 2023-2027 hesap dönemlerinde elde edeceği tüm kazançları kanuni oran üzerinden 2 puan indirim yapılmak suretiyle vergilendirilecektir. Burada dikkat edilecek husus, söz konusu kurumun halk arz edildiği tarih itibarıyla (20.05.2023) 2023 hesap dönemi birinci geçici vergilendirme dönemi beyan ve ödeme süresi geçmiş olduğundan 2 puanlık indirim ikinci geçici vergilendirme döneminden itibaren uygulanacak olup birinci geçici vergilendirme döneminde kanuni oran üzerinden hesaplanan geçici vergi için düzeltme işlemi yapılmayacak olmasıdır. Ayrıca söz konusu kurumun 2 puanlık indirimden yararlanabilmesi için 2023 ila 2027 hesap dönemlerinde en az %20 halka açıklık oranını koruması ve yine bu dönemde tasfiyeye girmemesi ve devir ya da tam bölünme suretiyle infisah etmemesi gerekmektedir. Aksi halde indirimli oranda uygulanan kurumlar vergisi nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

Diğer taraftan Gürmen A.Ş.’nin 2023 hesap döneminde ihracat faaliyetinden elde edilen kazançlarına ve üretim faaliyetinden elde edilen kazançlarına KVK 32’nci maddesinin yedinci fıkra kapsamında 5 puan, sekizinci fıkra kapsamında 1 puan indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanacaktır. Ancak burada dikkat edilecek husus bu kazançlara uygulanacak 5 puan ve 1 puanlık indirim altıncı fıkra kapsamında 2 puanlık indirimden sonra uygulanabilecek olmasıdır.

Gürmen A.Ş.’nin 20.05.2023 tarihinde gerçekleşen halka arz işleminden dolayı 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının tamamına KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası uyarınca kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli %23 (%25-%2) olarak uygulanacaktır.

5 Puan İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Uygulanacak Matrah (İhracat)    [Kurumlar Vergisi Matrahı x (İhracat Faaliyetinden Elde Edilen Kazanç / Ticari Bilanço Kârı)]: 9.000.000 x ( 4.000.000 / 8.000.000) = 4.500.000 TL

1 Puan İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Uygulanacak Matrah (Üretim)    [Kurumlar Vergisi Matrahı x (Üretim Faaliyetinden Elde Edilen Kazanç / Ticari Bilanço Kârı)]: 9.000.000 x ( 2.000.000 / 8.000.000) = 2.250.000 TL

Buna göre Gürmen A.Ş.’nin üretim faaliyeti dolayısıyla 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının 2.250.000’lik kısmına kurumlar vergisi oranı KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında uygulanacak olan 2 puanlık indirime ilave olarak KVK 32’nci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında ilave 1 puan indirim puan indirim uygulanarak bu kazançlar için kurumlar vergisi oranı %22 (%23-%1), ihracat faaliyeti dolayısıyla 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının 4.500.000 TL’lik kısmına KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında uygulanacak olan 2 puanlık indirime ilave olarak KVK 32’nci maddesinin yedinci fıkrası kapsamında ilave 5 puan indirim uygulanarak bu kazançlar için kurumlar vergisi oranı %18 (%23-%5) olarak uygulanacaktır. Kurumlar vergisi matrahının kalan 2.250.000 TL’lik kısmına ise KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında 2 puanlık indirim uygulanarak kurumlar vergisi oranı %23 (%25-%2) olarak uygulanacaktır.

Söz konusu bilgiler ışığında  Gürmen A.Ş.’nin 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.

1. Üretim Faaliyetinden Elde Edilen Kazanca İsabet Eden Vergi Tutarı        2.250.000 x %22 = 495.000 TL
2. İhracat Faaliyetinden Elde Edilen Kazanca İsabet Eden Vergi Tutarı        4.500.000 x %18 = 810.000 TL
3. Diğer Kazançlara (1 Puan İndirim Kapsamında Olmayan) İsabet Eden Vergi Tutarı 2.250.000 x %23 = 517.500 TL

2023 Hesap Dönemi Toplam Kurumlar Vergisi: a + b + c         1.822.500 TL

• İndirimli Oranlı Kurumlar Vergisi Uygulanmasaydı Ödenecek Vergi Tutarı9.000.000 x %23 = 2.250.000 TL
• Mükellefe Sağlanan Vergisel Avantaj           2.250.000 – 1.822.500 = 427.500 TL

Öte taraftan indirimli oranlı kurumlar vergisi uygulaması ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap dönemi içerisindeki halka arz şartının sağlandığı geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanmakta olup evvelce kanuni oran üzerinden vergilendirilmiş geçici kurumlar vergileri bakımından düzeltme işlemi yapılmayacağından Gürmen A.Ş. açısından indirimli oranlı kurumlar vergisi (%213 ikinci geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanacaktır. Birinci geçici vergilendirme dönemine ilişkin düzeltme işlemi yapılmayacaktır.

4.2.2 Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında İndirimli Kurumlar Vergisinden Yararlanılması

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesine göre, teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulur. Ayrıca, bu mükelleflerin yatırım teşvik belgesi kapsamındaki yatırımları dolayısıyla yatırım döneminde diğer faaliyetlerden elde ettikleri kazançlarına indirimli kurumlar vergisi uygulanması mümkün bulunmaktadır.

Kanun’un 32/9. maddesinde, “yedinci ve sekizinci fıkralardaki indirimli oranlar, bu madde kapsamındaki diğer indirimler uygulandıktan sonraki kurumlar vergisi oranı üzerine uygulanır.” hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm, genel indirim oranının uygulanmasından sonra özel indirim oranlarının uygulanacağı anlamına gelmektedir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesinde indirimli oran uygulamasında Kanun’un 32/9 maddesindeki gibi bir sıralamadan bahsedilmemektedir. Bu nedenle, öncelikle indirim oranı kazancın muhatap olduğu genel vergi oranı üzerinden hesaplanmalıdır. Çünkü yatırıma yapılacak katkı kazancın üzerindeki vergi yükünden düşülecektir. Genel vergi oranını ise Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde belirtilmektedir. Vergi oranında yapılacak indirim sonrası ortaya çıkan oranın Kanun’un 32/A maddesi uygulamasında genel vergi oranı olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Buna göre, Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumların yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan kazanç elde etmesi durumunda kazancın başlangıçta muhatap olduğu genel kurumlar vergisi oranının 2023 yılı için % 25 olduğu dikkate alınırsa % 2 oranında indirimle % 23’e düşmektedir. Teşvik belgesine bağlanan yatırımdan elde edilen kazanca ise uygulanacak vergi indirim oranının bu kurumlar için genel vergi oranı olan % 23 üzerinden hesaplanması doğru olacaktır.

Örnek 7: Yeo Teknoloji A.Ş.’nin payları 13.07.2021 tarihinde halka arz edilmiş olup, halka açıklık oranı % 20’dur. Yeo Teknoloji A.Ş. 01.01.2023 tarihinde yatırım teşvik belgesine bağlanan 20.000.000 TL’lik yatırımdan 31.12.2023 tarihi itibarıyla 10.000.000 TL kazanç elde etmiştir. (Vergi İndirim oranı: % 50)

Bu durumda Yeo Teknoloji A.Ş.’nin elde etmiş olduğu 10.000.000 TL kazanç % 23 (% 25-% 2) oranı üzerinden % 50 indirim uygulanmak suretiyle % 11,5 (% 23-% 23*% 50) oranında kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.

5- Sonuç

Yatırım yapan, üreten, ihracat yapan ve istihdam yaratan kurumların finansmana daha kolay ve düşük maliyetle erişiminin sağlanması ve bu sayede özkaynaklarının güçlendirilmesi için Kanun yapıcılar bir takım vergisel teşvikler hayata geçirmektedir. Bu teşviklerden biride, Payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen kurumların paylarının ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli olarak uygulanmasıdır.

Devlet tarafından belirlenen ekonomik ve mali politikalar kapsamında, gerek sermaye piyasasının gelişmesi ve kurumsallaşması bakımından gerekse üretim ve ihracatın arttırılması bakımından indirimli oranlı kurumlar vergisinin mükelleflere önemli vergisel avantaj sağladığı değerlendirilmektedir.

24.09.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.