Mehmet Uğur
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
mu@mehmetugur.com.tr

İşletmelerde Bütçeleme

1-BÜTÇE KAVRAMI

Bütçe İşletmeler için belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan , İşletme yöneticileri tarafından işletmenin geleceğine ilişkin planlama ile işletmenin hedeflerinin ve amaçlarının belirlenmiş olması yönetim ve çalışanlar açısından ortak hedef ve amaçlar doğrultusunda işletmenin geleceğine ilişkin hedeflerini yapılmasına ve planlanan bütçenin ne ölçüde ulaşılabildiğinin başka bir ifade ile performansının değerlendirilmesi , oluşan aksaklıklar hakkında Swot analizi yapılarak sert rekabet koşullarına karşı başarılı olmanın sürdürülebilirlik için planlı büyümenin hedefi olarak tanımlanabilir.

Bütçenin planlanması: Gelecekte ki  faaliyetlerini kimler tarafından ne şekilde hangi araçlarla yerine getirileceğinin önceden belirlenmesi.

Bütçe raporu; önceden saptanan işletmenin güçlü yönleri, zayıf yönleri, içinde bulunduğu piyasanın fırsatlarına ve tehdit algılarını ,amaç ve hedeflere ulaşabilmek için gelecekteki bir dönemde izleyeceği politikayı, uygulayacağı faaliyetleri parasal ve sayısal olarak açıklayan bir rapor ve raporlar dizisidir

Bütçe kontrolü:  Bütçede saptanan amaçlar ve hedeflerle ilgili olarak gerçekleşen faaliyet sonuçlarının sürekli olarak kontrol ve değerlendirilmesi ile gerekli durumlarda düzeltici önlemlerin alınmasıdır

1.A- İşletme Bütçelerinin Özellikleri

a) İşletme bütçesi basit bir öngörü olmayıp bir plandır, belirli bir zaman süresi içinde gelecekteki uğraşların önceden hazırlanmış planıdır

b) İşletme bütçesi uygulandığı alanda işletmenin politikasını belirtir.

c) Planlamada ve uygulamada gerçekleşen sonuçlar ile öngörülen sonuçların karşılaştırılıp ölçülmesinde kullanılan bir ölçü aracıdır. İşletmelerin, işletme bölümlerinin ve işletmedeki görevlilerin gerçek başarılarını ölçmek için bir standarttır.

d) İşletme bütçesinin bir değere sahip olması için değişmez olması gerekirse de, değiştirilmez bir araç değildir. Periyodik olarak incelenir, gözden geçirilir ve değişen ekonomik hedeflere göre planlarda düzeltme yapılabilir.

e) öngörülen hedef ile gerçekleşen sonuçları karşılaştırmak için bir ölçüm aracı özelliği taşır

f) Bir dönem içi hazırlanmış olan bütçe o dönem için işletmenin politikasını belirler sonraki tüm faaliyetler bu politikaya dayalı sürdürülür.

1.B- İşletme Bütçelerinin Faydaları

•  Üst yönetimin karar alma sürecini kolaylaştırır,
• Faaliyetlerin etkin bir biçimde denetimini sağlar,
• Tüm birimlerin ortak bir hedefte amaç birliği sağlamalarına yardımcı olur,
• İç Denetim sürecine katkı sağlar,
• İleriye dönük ve çok yönlü düşünme gereğini doğurur,
• İşletmenin günlük operasyonlarından uzaklaşıp, geniş bir açıdan işletmeye bakılmasını sağlar,

1.C- Bütçelemede Karşılaşılan Sorunlar

1. İşletmenin her şeyin rakamlarla ölçülememesi ve hedefe özgü yapının olması,
2. Yetişmiş personel eksikliği
3. Veri yönetiminin tam işlememesi
4. Performans değerlendirmesinin iyi işlememesi
5. Ödül ve ceza sisteminin tam uygulanamaması
6. Bütçe hedefinin bilimsellikten uzak bir hedef bağlanması
7. İşletme yapısına uygun olmaması

1.D- Bütçe Dönemi

Bütçe dönemi olarak bir yılın dikkate alınması oldukça çok görülen bir durumdur. Ancak; Muhasebenin dönemsellik kavramı ,bütçe çalışmalarını da etkilemektedir.çok sayıda işletme daha kısa süreler- bir ay, üç ay veya altı ay, veya çok uzun süreler iki yıl-,beş yıl, içinde bütçe düzenlemektedir. Genellikle bir yıldan daha kısa dönemi kapsayan bütçe döneminde üç ayı içine alan çeyrek dönemlik bütçelerde , bir sonraki ayın bütçesi hazırlanır örnek: ocak şubat mart aylarını kapsayan ilk çeyrek döneminde nisan mayıs ve haziran aylarını kapsayan çeyrek dönemin bütçesi, elde edilen yeni bilgilere göre değiştirilebilir.

Ancak işletme bütçeleri için en uygun dönemin faaliyetlerinin başından sonuna kadar olan  yıl olarak alınabilir. Aylık verilerle,performans değerlendirmesi yapılabilir.

2-  BÜTÇENİN AMACI

Bütçe dönemi sonunda elde edilmek istenen sonuçtur. Bu sonuç işletmenin stratejik planlarınn gerçekleştirilmesi için gereken adımlardan biri olabileceği gibi karlılığın arttırılması, cironun arttırılması, pazar payının arttırılması gibi çeşitli hedefler olabilir.

• İşletme faaliyetlerinin ve imkanlarının bir araya getirilmesi .
• Kaynakları dağılımı
• Faaliyetlerin ve karın kontrolü
• Başarı değerlemesi ve yöneticilerin ödüllendirilmesi veri sağlama.

A. Varsayımların ve öngörülerin yapılması

 Bütçe varsayımları hazırlanacak olan bütçeleri etkileyen işletme dışı ve içi rakam ve oranların tahmin edilmesidir

• Döviz tahminleri
• Enflasyon oranları
• Vergi oranları
• SGK tavanı ve oranları
• Kıdem tazminatı tavanı
• Repo ve kredi faiz oranları

B. Genel bütçenin hazırlanması

• İşletme genel bütçesi varsayımların yapılmasının ardından belirlenen amaçlar doğrultusunda satışların tahmini ile başlar. Tüm diğer bütçeler satış bütçesine uyumlu bir şekilde hazırlanır. ilk genel bütçe, bütçelenmiş mali tabloların hazırlanması ile tamamlanmış olur

C. Bütçe sunuş ve onay.

• Genel bütçe olmasına karar verilen bütçe ya da bütçeler bir sunum ve rapor halinde üst yönetime sunulur ve gerekirse tekrar düzenlenerek onay alınır.

D. Bütçe kontrolüne geçiş

• Onaylanan bütçeler satış performansının ölçümü, üretim planlamasını yapılması ya da giderlerin yönetilmesi gibi alanlarda kontrolü sağlamak için kullanılır. Bütçe sene içerisinde işletmede daha önceden belirlenen raporlama tarihlerinde fiili verilerle karşılaştırılır. Farklar ve nedenleri raporlar ve sunumlarla üst yönetime açıklanır. Gerektiği durumlarda revize bütçelerle düzeltici önlemler alınır.

3- BÜTÇENİN HAZIRLANMASI

İşletme bütçesi uygulaması satış bütçesinden başlayarak profroma gelir tablosuna kadar giden bir dizi bütçenin biraraya gelmesinden oluşan sistematik bir çalışma dizisidir.

İşletme genel bütçeleri aşağıdaki aşamaların sırasıyla uygulanması ile hazırlanır.

a) Satış bütçesi : işletmelerde bütçeleme sisteminin temel bütçesidir. Bütçeleme çalışmaları satış bütçesinin hazırlanması ile başlar.

 Satış tahmini yapılırken dikkate alınabilecek faktörler söyle özetlenebilir.

1. 1. Geçmiş dönemler(yıllar) satış düzeyi ve eğilimleri
      • Satış tahmini yapılan işletme
      • Tüm Sektörler
   2. Ekonomik Gelişme ve değişe eğilimi
      • Ekonomi büyüyor mu ?
      • Hangi hızda büyüyor
      • Resesyon beklentisi var mı?
   3. Sektördeki ekonomik eğilimin yönü nasıl
   4. Politik gelişmeler
   5. Satış kanalları
   6. Müşteriler
   7. Satış fiyatları
   8. Satış tahminleri
   9. Rakiplerin politikaları
   10. Piyasaya girmesi ihtimali olan yeni ürünler.

b) Üretim bütçesi: Bütçelenmiş satışları karşılamak için bütçe döneminde üretimi gereken mamul miktarının tahminidir.

• Hem satışın taleplerini karşılamak hem de saptanan stok düzeyini gerçekleştirmek için ne miktar üretim yapılacağının kararlaştırılması,
• Mamullerin üretileceği zamanı saptamak,
• Mamullerin nerede üretileceğini belirlemek,
• Üretim sürecinde zorunlu faaliyetlerin saptanması,
• Üretim programının düzenlenmesi,
• Üretim standartlarını saptayarak üretimin verimliliğini ölçmeye yardımcı olmak,Gereksinim duyulacak işgücü,makine ve hizmet programını düzenlemek,
• Üretimin standart maliyetini hesaplamak
• Hammadde tedarik miktarlarınn planlanması
• Hammadde tedarik tutarlarının dolayısı ile hammadde maliyetlerinin planlanması

c) Tedarik bütçesi

• Satış tahminleri ile doğru orantılı olarak ihtiyaç planlamasının yapılabilmesi için bütçe dönemi başında stoklarda bulunacağı tahmin edilen ticari mal ve mamül stoklarından oluşmaktadır.
• Ticari mal, mamül ve stokların tedarik süreci teminiz
• Kritik stok seviyelerinin iyi planlanması satış gelirin arttırılması için  kritik öneme sahip bir etkendir. 

d) Maliyetin Bütçelenmesi

Üretime konu olan işletme faaliyetlerinin sürdürüle bilmesi için genel üretim direkt vede endirek diğerlerinin,tümünün planlanması sonucu ürünün elde edilmesi için harcanan üretim faktörleri toplamına denir.Bütçeye konu olan üretim için gerekli duyulan, personel, Ticari mal, mamül, stokların ve direkt vede endirekt giderler için işletme faaliyetini sürdüre bilmesi için öngörülen finansman ihtiyaçlarının(ithal hammaddeye bağımlı olan işletmeler için döviz bazında ki değişimlerin etkileri sonucunda) fon varlığın sağlanabilmesi ve temininene finansal bütçeleme denilebilir.

4- SONUÇ

İşletmeler sektörel yapısına uygun olacak bir bütçeleme yöntemi geliştirmelidir;işletmenin güçlü ve zayıf yönlerini iyi tahlil edilip işletme kaynaklarının daha verimli kullanıp fırsat ve tehditleri saptayıp, bütçelemenin planlanması sonucunda departmanların ayrı ayrı dahil edileceği, öngörülerine dayanak bilimsel verilerin kullanıldığı karşılaştırılabilir sorgulana bilir, sapmaların ortaya konabildiği, raporlama ve değerlendirmelere tabi tutulabilen, bütçe oluşturulmalıdır. İyi işleyen bir muhasebe sistemi, bütçeleme kalemleri için daha önemli veri katkısı sağlayacaktır.

27.11.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.