Mehmet Küçükşahin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
mkucuksahin@gmail.com

Yeniden Enflasyon Muhasebesi

Daha önce 2003 ve 2004 yıllarında uygulanmış olan enflasyon muhasebesi ile 2023 yılının sonunda ve 2024 yılında her geçici vergi döneminde uygulanmak üzere en az iki kez daha uygulayacak görünüyoruz.

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Herkesin bildiği enflasyonun şirketler üzerindeki etkisinin mali tablolara yansıtılması diyebiliriz kısaca. Örneğin, zamanında 100,000 TL ye aldığınız şirket arazisi defter kayıtlarına satınalma bedeli olarak yansımış ve kayıtlarda Arsa ve Araziler Hesabında 100,000 TL olarak yer almaktadır. Oysa bu arsayı satsanız örneğin 1 Milyon edebilir. Burada, bir varlığın değeri kişiye, yere, zamana göre değişebileceğinden, herkes için standart bir değerleme metodu uygulamasıyla, ortak bir katsayı ile, enflasyondan arındırılması; diğer bir ifade ile, enflasyon farkının varlığın üzerine eklenmesi gerekir. Aksi halde farklı ve anormal rakamlar, kişisel uygulamalar ve suistimaller olabilir.

Bu sebeple maliye, enflasyon için, enflasyon oranı yerine her ay katsayı yayınlar. İşte enflasyon muhasebesi için bu katsayılar, ait oldukları ay ve yıla göre bulunup, varlığın değer farkı hesabında kullanılacaktır.

Örneğimizde olduğu gibi arazinin satın alındığındaki katsayı diyelim 3,15615 olsun. Aradan geçen zamanda yeni katsayı da 25,1212 olmuş olsun. Burada yapılacak husus (birebir veya toplulaştırılmış yöntem kullanılabilir) Değerleme günündeki katsayı bölü, varlığı edinimdeki katsayı çarpı varlık değeridir.

Arazi değeri : 100,000 * (25,1212/3,15615)= 795,944.43 TL. Arazinin asıl değeri 795,944.43 TL imiş. Aradaki fark 695,944.43 TL Arazinin üzerine borç yazılıp, Alacak tarafına da Enflasyon Düzeltmesi Hesabına yazılacaktır. Burada maddi ve maddi olmayan duran varlıkların düzeltilmesinde, bu varlıkların birikmiş amortismanları da düzeltmeye tabi tutulacaktır.

ENFLASYON MUHASEBESİ NE ZAMAN YAPILIR?

Mükellefler fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır

ENFLASYON MUHASEBESİ NE ZAMAN SONA ERER?

Enflasyon düzeltmesi, her iki şartın aynı anda birlikte gerçekleşmemesi halinde ise sona erecektir. Diğer bir ifade ile enflasyon düzeltmesi yapılan bir hesap döneminden sonra Yİ-ÜFE’deki artışın; — İçinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde %100'den ve — İçinde bulunulan hesap döneminde %10'dan az olması halinde enflasyon düzeltmesi sona erecektir

KİMLER ENFLASYON MUHASEBESİ YAPACAKTIR ?

Enflasyon düzeltmesi, kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılır.

Yani bir işletmenin enflasyon düzeltmesi yapması için iki şart öngörülmüştür:

a) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak,

b) Bilanço esasına göre defter tutmak.

HANGİ DEĞERLER ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULACAKTIR?

Önce kalemler PARASAL DEĞERLER ve PARASAL OLMAYAN DEĞERLER olarak ikiye ayrılmaktadır. Sadece Parasal Olmayan Değerler Enflasyon Düzeltmesine tabi olacaktır.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE İLİŞKİN FARKLAR HANGİ HESABA KAYDEDİLECEKTİR?

12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile, ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu/olumsuz farkların izlenmesinde kullanılmak üzere “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” ve “503- Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)” hesapları ihdas edilmiştir.

Enflasyon düzeltme hesabı ise, parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesabı ifade eder. Parasal olmayan varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan kaynakların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir. 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile parasal olmayan 27 / 47 kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların izlenmesinde kullanılmak üzere “698- Enflasyon Düzeltme Hesabı” ihdas edilmiştir.

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesinde, parasal olmayan kalemlerin düzeltilmesinden ortaya çıkan düzeltme farkları ve sıfırlanması gereken özkaynak kalemleri “Enflasyon Düzeltme Hesabı”na aktarılır. “Enflasyon Düzeltme Hesabı”nın kalanı gelir ya da gider unsuru olarak dikkate alınmayıp “Geçmiş Yıllar Karları Hesabı”na veya “Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

GEÇMİŞ YILLAR KAR VE ZARARLARI NE OLACAKTIR?

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoya ilişkin yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar “Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları” hesaplarında gösterilecektir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecektir. (2) Düzeltilmiş geçmiş yıl kârı veya zararı bulunurken, kayıtlarda yer alan eski dönemlerden gelen kâr veya zararlar, düzeltme esnasında sıfırlanacaktır. 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş bilançoda dönem net karı/zararı gösterilmeyecek, düzeltme sonrası hesaplanan geçmiş yıl karı veya zararı bilançoda öz kaynaklar içinde yer alacaktır.

ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPMA VE KAYIT ZAMANI

Enflasyon düzeltmesi yapılan geçici vergi dönemleri ve hesap dönemlerine ilişkin düzeltme işlemleri, tabi olunan vergi türü dikkate alınarak, söz konusu dönemlere ait geçici vergi/gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin (süre uzatımları dâhil kanuni süre içerisinde) verilme tarihine kadar yapılır, düzeltmenin yapıldığı tarih itibarıyla yasal defter kayıtlarına intikal ettirilir.

ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILAN DÖNEME AİT BİLANÇO VE GELİR TABLOSU EKİ

Enflasyon düzeltmesi yapma ve geçici vergi beyannamesi verme zorunluluğu bulunan mükelleflerce, enflasyon düzeltmesinin yapıldığı geçici vergi ve hesap dönemlerine ilişkin gelir/kurumlar beyannamelerine düzeltilmiş (düzeltme sonrası) bilanço eklenir.

Tebliğin üçüncü bölümü kapsamında enflasyon düzeltmesi yapan mükelleflerce, 2023 hesap dönemine ait gelir/kurumlar vergisi beyannamesi ekinde, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltmeden önceki hali ile düzeltme sonrasında oluşan haline birlikte yer verilir

ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAZSA NE OLUR?

(1) 213 sayılı Kanunun enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümleri esas itibarıyla değerleme hükümleridir. Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin düzeltme işlemini yapmamaları, değerleme işleminin usulüne göre yapılmaması hükmünde olup cezai müeyyide de aynı yönde uygulanır.

(2) Enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemlere paralel olarak Tekdüzen Hesap Planında yapılan düzenlemelerin yer aldığı 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uyulmaması durumunda, 213 sayılı Kanunun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanır.

23.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.