Mehmet Duman
Yeminli Mali Müşavir
Duman & Global
mehmet@dumanglobal.com

Belediye Şirketlerinin 5 Puanlık SGK Prim Desteğinden Yararlanma Hakkı

1-GİRİŞ

Ülkemizde yerel yönetimler yoğunlukla “Belediyeler” tarafından yerine getirilmektedir. Belediyelerin yetkileri, hizmet alanları, yönetim sistemleri ve kaynakları gibi hususlar 5393 sayılı Belediye Kanunu ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunlarında düzenlenmiştir. 

Makalemizde zikredilecek kanuni düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere, hem belediyelere hem de büyükşehir belediyelerine “kendilerine verilen görevleri yerine getirme maksadıyla” şirket kurma yetkisi verilmiştir.

Makalemizde, belediyeler tarafından 6102 Sayılı Kanun hükümlerine kurulan şirketlerin, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun, Prim Oranları ve Devlet Katkısı başlıklı 81. Maddesinin (ı) bendi kapsamında işveren hissesinin 5 puanlık kısmının hazinece karşılanıp karşılanmayacağı hususları incelenecektir. 

2-BELEDİYELER MEVZUATINDA ŞİRKETLERİN DURUMU

5393 Sayılı Belediye Kanununun 70. Maddesinde; “Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilir.”

5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunun “Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir.”

Görüleceği üzere, belediyelerin kendisine verilen görev ve hizmet alanıyla ilgili ticari faaliyetlerde bulunmasına yasal düzenlemeler cevaz vermektedir.  

3-TİCARET KANUNU AÇISINDAN DURUM

6102 sayılı kanunun 1. Kitabının, Ticari İşletme bölümünün, “Tacir” başlıklı 16. Maddesinde; “Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.” Denmek suretiyle belediyelerin kurmuş oldukları şirketlerin “tacir” sayıldıkları hüküm altına alınmıştır. Tacir olmanın sonuçları, genel manada ticari işletmeyi kimin kurduğuna göre, değişmemekte çoğu hüküm ortak olarak uygulanmaktadır. Kamu sermayeli bazı şirketlerin içsel düzenlemelerden kaynaklı ek yönetim ve denetim hükümleri bulunmaktadır. Ancak bu hükümler ticari hayatta varlıkları için bir önem teşkil etmemektedir. Bu hususta Danıştay’ın görüşü de bu yöndedir. Sermayesinin kamu kaynaklı olması, 6102 Sayılı TTK hükümlerine göre kurulan bir şirketin kamu kurumu olarak kabul edilmesini gerektirmemektedir. 

4-SOSYAL SİGORTALAR MEVZUATI AÇISINDAN DURUM

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanunun Tanımlar başlıklı 3. Maddesinin (21.) bendinde kamu idarelerini “Kamu idareleri: 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kamu idareleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı idare, ortaklık, müessese ve işletmeleri ve yukarıda belirtilenlerin ödenmiş sermayesinin % 50’sinden fazlasına sahip oldukları ortaklık ve işletmelerden Türk Ticaret Kanununa tabi olmayanlarla özel kanunlarına göre personel çalıştıran diğer kamu kurumlarını,” şeklinde tanımlayarak bu işverenlere özel bir statü tanımı yapmıştır. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, kamu işverenlerinin özel sektör işverenlerinden belli hususlarda ayrışacağı tahmin edilmektedir.

Kurumun, Kamu idarelerinin 5 puanlık teşvikten yararlanamayacağına dair düzenleme dayanağı, 5510 Sayılı Kanunun 81. Maddesinin (ı) bendinde, “Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır…..Bu bent hükümleri; vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları ile okul-aile birliklerince çalıştırılanlar hariç olmak üzere 21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile…..hakkında uygulanmaz.” Denmek suretiyle 5335 Sayılı Kanun 30. Maddesinde yazılı kamu idarelerinin bu destekten yararlanması engellenmiştir.

Kanımızca, bu madde hükmü belediye şirketleri açısından 696 Sayılı KHK dan sonra anlam ifade etmeye başlamıştır. Hatırlanacağı üzere, söz konusu KHK taşerona kadro verme amacıyla ihdas edilmiştir. Bu KHK dan sonra belediyeler KHK da belirtilen hizmetleri gördürmek için taşeron kullanamayacak, kendilerinin bu amaçla kurdukları şirketlerden, KHK da sayılı  hizmetleri gördürmeleri yasal zorunluluk haline gelmiştir. Hatta bu şirketlere işçi alınma süreçleri belli prosedürlere (güvenlik soruşturması, bakanlık izni vs.) bağlanmış, bu işçilerin özlük hakları hakem heyeti tarafından belirlenmiştir.

Ancak, belediyelerin KHK da belirli işlerden gayrı faaliyette bulunan şirketleri de bulunmaktadır. Bu şirketler bazen bulunduğu bölgede piyasa yapıcı rolde olması, alt/üst fiyat belirlemesi, arz güvenliği sağlaması veya bölgede işletmeci bulunamayıp, yerel yönetimler tarafından işletilmesi zorunluluk haline gelen, turistik tesis, sağlık kuruluşu veya otogar işletmesi olabilmektedir. Burada bahsedilen faaliyet kollarında belediye şirketleri çoğu zaman özel teşebbüsler ile rekabet etmekte veya sunulan hizmeti en düşük fiyattan halkın istifadesine sunması gerekmektedir.

Prime esas kazanç üzerinden 5 puanlık maliyet avantajı, bu şirketlerin diğer işletmeler ile rekabet edebilmelerini zorlaştırmakta, doğrudan kendilerinin sunmak zorunda kaldığı işyerlerinde ise maliyeti artırmaktadır. Kuruluş amacı KHK da belirtilen faaliyetler olmayan  belediye şirketlerinin, kamu idaresi sayılarak 5 puanlık destekten mahrum kalmaları, amaçlarına ulaşmada bir engel olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, 5 puanlık destek için sadece özel işveren olmak yeterli olmayıp, kanunda sayılı başkaca kriterleri de mevcuttur.

Bir şirketin sermayesinin kamu tarafından karşılanması, o şirketi kamu idaresi sıfatına büründürmemektedir. Kaldı ki, 5335 sayılı kanunun 30. Maddesinde “belediyeler tarafından kurulan şirketler” ifadesi de yer almamaktadır.

5-SONUÇ VE GÖRÜŞ

5 puanlık prim indirimi, hem sosyal güvenlik kurumunu tahsilat kapasitesini artırmak, hem de primini zamanında ödeyen işverenlere bir nevi mükâfat olarak mevzuatımıza girmiştir. Kamu idarelerine bu desteğin verilmemesinin muhtelif sebepleri olabilir ancak, 696 sayılı KHK da belirtilen hizmetler dışında belediyelerce kurulan, özel teşebbüslerle rekabet eden/rekabet etmek zorunda olan, hizmeti sunan özel işletme olmadığından dolayı mecburen kurulan, bölgede fiyat dengesi kurulması, arz güvenliği sağlanması gibi amaçlarla faaliyette bulunan belediye şirketleri, kamunun finansmanı ve denetimi düzenlemelerinden bağımsız, özel sektör işyeri olarak kabul edilmeli ve bu destekten yararlanmalıdır. Piyasa koşullarında faaliyet gösterebilmek için piyasadaki diğer oyuncuların tabi olduğu düzenlemelere tabi olunması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

• 5393 Sayılı Belediye Kanunu
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 5335 Sayılı Kanun

05.08.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.