Mehmet Can Kurt
Vergi Müfettişi
mehmetck1313@gmail.com

Yurt Dışından Alınan Online Hizmete ilişkin Sözleşmelerin 2008-32/34 sayılı Tebliğ ile Getirilen Dövizle Sözleşme Yasağı Kapsamında Mıdır?

Büyümeyi hedefleyen, yurtdışına açılıp globalleşmek ve uluslararası pazar payını artırmak isteyen firmalar, gelişimlerini hızlandırmak için rekabet koşullarının giderek zorlaştığı günümüzde ihracata yönelmektedirler. Verimli bir ihracat kanalı oluşturmak için fizibilite çalışması, pazar araştırması ve hedef ülke analizlerinin yapılması önem arz etmektedir. Pazar araştırması yurt dışına açılmak isteyen her firmanın gündeminde olması gereken önemli bir süreçtir.

Aynı şekilde mevcut ihracat hacmini büyütmek ve genişletmek isteyen ihracatçı firmalar için de aynı şartlar geçerli olacaktır. İhracata başlamak ya da mevcut ihracat hacminizi arttıracak en somut konu ürününüzü satın alabilecek yabancı müşterilerin tüketim alışkanlıkları, toplumun kültürel yapısı, gelir düzeyi vb. bilgilerine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu kapsamda Yurt dışı fuar katılımları ile müşteri bilgileri toplanacağı araştırma ve danışmanlık hizmeti veren firmalardan da bu hizmet alınabilmektedir. İş bu makalemizin konusu yurt dışından alınan  online hizmete ilişkin sözleşmelerin 2008-32/34 sayılı tebliğ ile getirilen dövizle sözleşme yasağı istisnası kapsamında olup olmadığına ilişkindir.

1-) Türkiye’de Yerleşik Firmalar Arasında Yapılan Dövizli ya da Dövize endeksli Sözleşmeler

Bilindiği üzere, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun'un 1 inci maddesi "Kambiyo, nukut, esham ve tahvilât alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarayan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salâhiyetlidir." hükmü amirdir.

Aynı Kanun'un 3 üncü maddesi ise Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişiler için idari para cezası verilmesi hususunu düzenleme altına almış olup, bahse konu maddenin son fıkrası uyarınca madde hükmüne göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet Savcıları yetkili kılınmıştır. Yukarıda bahsi geçen Kanun'un 1 inci maddesi kapsamında yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'ın 4 üncü maddesinin 13.09.2018 tarihinde yürürlüğe giren (g) bendi "Türkiye'de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz." amir hükmü bulunmaktadır.

Bu çerçevede; söz konusu hükme ilişkin detaylar Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)'in 8 inci maddesi ile düzenlenmektedir. Mezkur maddenin yedinci fıkrasında; Türkiye'de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri, ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, Türkiye'de başlayıp yurt dışında sonlanan, yurt dışında başlayıp Türkiye'de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurt dışında sonlanan hizmet sözleşmeleri ve Türkiye'de yerleşik kişilerin Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinde akdedeceği konaklama hizmet sözleşmeleri dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme edelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacakları hüküm altına alınmıştır.

Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı Karar’ın 2. Maddesinde “Türkiye'de yerleşik kişiler” ile  “Dışarıda yerleşik kişiler” tanımı aşağıdaki yapılmıştır.

“b)Türkiye'de yerleşik kişiler: Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri,

c) Dışarıda yerleşik kişiler: Türkiye'de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişileri,”

Örneğin; Türkiye’de yerleşik Y.  San. ve Tic. A.Ş. firması yurtdışında perakende sektöründe belirlediği bazı gıda ürünlerine ilişkin aylık periyotlarla fiyat kontrolü araştırması için Türkiye’de yerleşik X  Araştırma A.Ş. ile sağlanacak hizmetlere ilişkin 15.02.2021 tarihinde döviz cinsinden sözleşme düzenlemiştir. Sözleşmede 100.000.00,- Euro + KDV olarak belirlenen hizmet bedeli belirlenmiştir. X  Araştırma A.Ş. firması bu hizmeti temin için yurtdışında bazı firmalarla anlaşıp bu hizmeti online olarak almıştır.

2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8. Maddesinin;  7. Fıkrasının (c ) ve (ç) bendinde;

“c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri.”  Hükmü yer almaktadır. Söz konusu sözleşme, X  Araştırma A.Ş.’nin Yurtdışı ülkelerinde yapılan online veri toplama (araştırma hizmeti) ve fiyat kontrolü hizmeti online data temini şeklinde gerçekleştiği, hizmetin Türkiye’de faydalanıldığı, dolayısıyla yurt dışında gerçekleştirilen hizmetler kapsamında bulunmadığı şeklinde değerlendirilmektedir. Online ortamda gerçekleştirilen hizmetin 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8. Maddesinin;  7. Fıkrası kapsamına girmemektedir. Dolayısıyla sözleşmelerini ve ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün bulunmamaktadır.

2-) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler Arasında Yapılan Dövizli veya Dövize endeksli Sözleşmeler

Diğer taraftan; 8. maddenin on dokuzuncu fıkrası "Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür." amir hükmü bulunmaktadır.

Örneğin; Türkiye’de yerleşik Y.  San. ve Tic. A.Ş. firması yurtdışında telefon ürünlerine ait Pazar ve tüketici alışkanlıklarına ilişkin çevrimiçi araştırma yapılması ve bu araştırmaların raporlanması için Türkiye’de yerleşik X  Araştırma A.Ş. ile sağlanacak hizmetlere ilişkin 15.02.2021 tarihinde döviz cinsinden sözleşme düzenlemiştir. Sözleşmede 100.000.00,- Euro + KDV olarak belirlenen hizmet bedeli belirlenmiştir. X  Araştırma A.Ş. firması bu hizmeti temin için yurtdışında mukim “ADS SRL firması eliyle sağlamıştır.  X  Araştırma A.Ş.’nin 2015 yılından itibaren ortaklık yapısında % 60’ı yurtdışında mukim “ADS SA”  geriye kalan hisselerin Türkiye’de mukim yerleşik kişilere aittir.

2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8. Maddesinin;  7. Fıkrasının (c ) ve (ç) bendinde;

“c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri.”  Hükmü yer almaktadır. Söz konusu Pazar araştırmasının çevrimiçi ortamda gerçekleştirileceği, dolayısıyla yurt dışında gerçekleştirilen hizmetler kapsamında bulunmadığı şeklinde değerlendirilmektedir. Dolayısıyla çevrimiçi ortamda gerçekleştirilen hizmetin 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8. Maddesinin;  7. Fıkrası kapsamına girmemektedir.

Ancak 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8. Maddesinin;  19. fıkrasında “Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.” Hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla  . X  Araştırma A.Ş. firmasının 2015 yılından itibaren doğrudan yüzde elli ve üzerinde pay sahibi “ADS SA” unvanlı firmaya ait olduğu anlaşıldığından ötürü,  sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Dolayısıyla Türkiye’de yerleşik firmalar, yurt dışından alınan  online hizmete ilişkin sözleşmelerin Türkiye’de yerleşik firmalardan alması durumunda, Sözleşmeleri Türk Lirası cinsinden yapması gerekmektedir. Eğer hizmeti veren Türkiye’de yerleşik firmanın ortaklık yapısında doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler olması durumunda döviz veya dövize endeksli sözleşmeler  2008-32/34 sayılı tebliğin 8. Maddesinin;  19. fıkrası ile getirilen dövizle sözleşme yasağı istisnası kapsamındadır.

3-) Tebliğ’e aykırı davranmanın yaptırımı nedir?

Tebliğ’e aykırılıklara ilişkin Türk Parası Kıymetinin Korunması Hakkında 1567 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında 3.000-25.000 TL tutarında (yeniden değerleme oranları dikkate alındığında aşağıdaki tablodaki gibi olduğu,) idari para cezası sözleşmenin her bir tarafı için ayrı ayrı olmak üzere uygulanacaktır. Tekerrür durumunda ise bu cezalar iki katı olarak uygulanmaktadır.

KAYNAKLAR:

-1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun

- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2008-32/34 Nolu Tebliğ

08.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.