Mehmet Ali Özsoy
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
ozsoymali@hotmail.com

Enflasyon Düzeltmesi Nedir? Mevcut Haliyle Oluşabilecek Sorunlar Ve Enflasyon Düzletme Müessesesinin 2024 Yılında Tüm Yönleriyle Nasıl Uygulanacağı

GİRİŞ

Muhterem okurlar, mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması ve böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesini teminen, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası uyarınca enflasyon düzeltmesi kapsam dâhilindeki mükelleflerden hesap dönemi takvim yılı olanlar tarafından en son 2004 takvim yılı itibarıyla yapılmıştır. Müteakip takvim yıllarında ise 2020 takvim yılına kadar gerekli koşulların oluşmaması nedeniyle, 2021 ve 2022 takvim yıllarında da aynı Kanunun geçici 33 üncü maddesiyle enflasyon düzeltmesi 2023 takvim yılı sonuna kadar ertelendiğinden, 2005 ila 2022 takvim yıllarında (18 yıl) enflasyon düzeltmesi yapılmamıştır.

1) ENFLASYON DÜZELMESİ NEDİR?

Uygulamanın amacı mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması ve böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesidir. Genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. Kanun lafzına baktığımızda ise yine benzer ifadeyle 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında enflasyon düzeltmesi, "mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması" şeklinde tanımlanmıştır.

2) MEVCUT HALİYLE OLUŞABİLİCEK SORUNLAR

2004 yılında yapılan en son uygulamadan sonra tarih tekrar tekerrür etti ve enflasyon düzeltmesi uygulaması yeniden hayatımıza girmiş oldu. Tarihin tekerrür etmemesi için geçmişten ders alınması gerekli önlem ve düzenlemelerin yapılması gerekiyordu. Esasında yasa açıktı;  “ Mükerrer 298 inci maddesinin, “A) fıkrası Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.

1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.”

Yani anlayacağımız kanun koyucu tarafından yeni bir yasa çıkartılmaz enflasyon düzetme şartları değiştirilmez ise enflasyon düzenlemesini %10 ün ( %9,99 ) altına inene kadar uygulamaya devam edeceğiz.

Tabi düzenlemenin uygulamasının kaçınılmaz olacağının alametleri geçtiğimiz yıllarda oluşmaya başlamış, düzenlemenin hayata geçeceğinin farkında olan gerek maliye idaresi bünyesinde gerekse 3568 Sayılı Kanunla yetkilendirilmiş üstadlar son zamanlarda sık sık değişen ve her değişikliğin sorunun çözümü mü yoksa sorunun parçası mı olduğu tartışmalı olan düzenlemeler ile uğraşırken, kanuni zorunluluk olarak her santimi adeta mayın tarlası olan enflasyon düzenlemesi 2023 yılında uygulanmaya başlanmış oldu.

Şu hususu açıkca belirtmeliyiz ki bu gün mesleki camiada ( Acizane ; hem maliye idaresindeki hem de 3568 Sayılı Kanun ile yetkilendirilmiş vergi kanunlarının denetim, tasdik, müşavirlik ve uygulayıcılığını yapan kıymetli üstadları makalemde “ mesleki camia “ olarak ifade edeceğim ) bu düzenlemeye tam tafsilatıyla vakıf alan çok az kişi vardır. Daha önce ( 2004 yılında ) vergi etkisi olmadan uygulanması ve sadece bir yıl uygulanması o zamanlar maliye idaresinde çalışan veya 3568 Sayılı Kanun çerçevesinde faaliyet gösteren mesleki camia ya çiçeği burnunda yeni meslek mensubuydu ya da o dönem vergi etkisinin olmayışı, sadece 1 yıl uygulanışı ve denetime pek de konu edilmemesinden dolayı yeterince vakıf olmadı ya da bu günkü gibi derinlemesine bilgi edinmek gerekliliği ihtiyacı hissetmedi.

Ayrıca 2024 yılından sonra mesleğe girenler ise böyle bir uygulamayı mesleki hayatında hiç tecrübe etmedi.

Enflasyon düzeltmesinde yıl içinde yapılan her işlem özel çalışma ve takip gerektirmektedir. Örneğin satılan iktisadi kıymetin amortismana tabi olup olmadığı, satışın değerleme tutarının altında satılması gibi birçok özellik arz eden hususa dikkat edilmesi gerekecektir.

Bugün bu uygulamayı hatasız ve hakkıyla yapabilmek için profesyonel bilgi, mesleki tecrübe, mesleki görüş alışverişi ( mesleki istişare ve tartışma ) ile enflasyon düzeltmesi müessesesi çerçevesinde çıkartılan kanun, tebliğ, sirk, özele, muteber makaleleri bırakın özümseyip anlamayı adeta tabiri caizse kaynatıp suyunun içilmesi gerekmektedir.

Bu kadar gayretin neticesinde her hesap kalemi için uygulama yaparken bazı hususların nasıl yapılacağının şuana kadar yayımlanan Kanun, tebliğ, sirkü ya da idari duyurularında bir açıklama ve çözümünün olmayışının yanı sıra, idareden görüş almak için ALO 189 ‘ dan görüş istenildiğinde “ Bu hususta kanun, tebliğ, sirkü ve şuana kadarki soru havuzumuzda açıklık yoktur. Arzu ederseniz özelge talep edebilirsiniz “ cevabı karşısında mesleki camia idareden özelge talep edilse düzenlemeyle ilgili Kanun, tebliğ ve sürkülerde açıklık olmayan hususda ne kadar isabetli görüş olabileceği, şimdilik ihtirazi kayıt ile beyanname mi versek çıkmazı içindedir.

Enflasyon düzetmesi müessesesi YMM ofislerindeki tam tasdik denetimi, SMMM ofislerindeki işlem ve beyanlarınla mukayese edildiğinde anlaşılmazlığı,  uygulama hassasiyetinin yanı sıra çok çok daha zordur.

Bir başka husus da kabul edelim ki enflasyon düzeltmesi yapılırken  mükellef nazarında ve mesleki sorumluluk çerçevesinde en ufak yanlış anlama veya değerlendirmenin çok büyük matrah farkları ( lehte veya aleyhte ) ortaya çıkartabileceği; ayrıca YMM ve SMMM ofislerinde her personelin enflasyon düzeltmesini denetleme, kontrol etme ve uygulaması yapamayacağı, kullanılan paket programların ne kadar verimli çalıştığı, geçmiş yıllarda girilen verilerin enflasyon düzeltmesi yapacak şekilde girilmemesi gibi fiili uygulama zorlukları da göz ardı edilemez.

Bu kadar sınırlı insan kaynağı ve mesleki ( angarya ) iş yükünün yanı sıra böylesine özellik arz eden hususları bulunan enflasyon düzeltmesi uygulanmaya çalışılacaktır.

Bildiğiniz gibi, artık vergi denetimi hedeflerini yapay zeka destekli riske dayalı çalışmalarla belirleyen, büyük veriyi kullanarak denetimleri planlayan ve sonuçlarını değerlendiren yeni bir yapıya kavuşmuştur. Ayrıca Vergi Denetim Kurulunda enflasyon düzeltmesi çerçevesinde kurum içi seminer ve eğitimler bittiğinde önümüzdeki dönemlerde yoğun ve yaygın denetimlerin başlayacağını öngörmek zor olmasa gerekir.

VUK Geçici Madde 33 ile 2022 yılında ve 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı hüküm altına alınmıştı.

2023 dönemini tekrar hatırlamak gerekirse; öncelikle 2023 hesap dönemi sonuna ait bilanço, enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler göz önünde bulundurulmaksızın normal hesap dönemi gibi dönem içi faaliyetlerin neticesinde kar zarar tespit edildi. Daha sonra dönem sonu bilançosuna enflasyon düzeltmesi uygulanarak enflasyon etkisinden arındırılmış oldu.

Enflasyon düzeltmesi sadece 2023 yılında vergisiz yapılmıştır. Sonraki ( 2024 ve takip eden yıllarda ) dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar dönem karı / zarar dönem zararı olarak işlem görecek Kurum Matrahının hesaplanmasında dikkate alınacaktır.

Bu açıklamalardan sonra şu ana kadar yayımlanan aşağıda belirttiğim üzere 1 Kanun, 2 Sirkü ve 4 Tebliğ çerçevesinde 2024 yılı dönem sonunda Enflasyon Düzeltmesinin nasıl yapılacağını hesap ve konu bazında açıklayarak uygulayıcılara yol gösterici olmasına çalışacağım.

3 ) 2024 YILINDA ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASI

Bu Güne Kadar Yayımlanan Yasal Düzenlemeler

30.12.2023	555 Sıra no'lu VUK Tebliği	213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ile geçici 33 üncü maddesine göre yapılacak düzeltme işlemlerinin usul ve esaslarının belirlenmesi.
20.02.2024	165 Sıra no'lu VUK Sirküleri	Enflasyon düzeltmesinin uygulanmasına yönelik hazı hususların açıklaması.
30.04.2024	560 Sıra no'lu VUK Tebliği	2024 hesap döneminin birinci geçici vergi döneminin (Ocak-Şubat-Mart) sonu itibarıyla, enflasyon düzeltmesi yapılmaması kararlaştırıldı.
31.08.2024	563 Sıra no'lu VUK Tebliği	Enflasyon düzeltmesi kapsamı dâhilinde olup 31/12/2023 tarihli gelir tablosundaki brüt satışlar toplamı 50.000.000 TL’nin altında olan mükelleflerin 2024 hesap döneminin ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemleri sonu itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapmamaları kararlaştırıldı.
30.10.2024	7529 Sayılı Kanun	Bu Kanunun 11 inci maddesiyle, yapılmakta olan yatırımlara ilişkin harcamalarını “Yapılmakta olan yatırımlar” hesabında izleyen mükelleflerin, enflasyon düzeltmesine tabi tuttukları bu hesaba ilişkin düzeltme farklarını, dönem kazancıyla ilişkilendirmeyerek özel fon hesabına almaları sağlanmaktadır.
01.11.2024	176 Sıra no'lu VUK Sirküleri	Enflasyon düzeltmesi uygulamaya yönelik bazı özellik arz eden hususların açıklanması.
15.02.2025	582 Sıra no'lu VUK Tebliği	2025 hesap döneminin birinci, ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemleri sonu itibarıyla, enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmesi halinde enflasyon düzeltmesi yapılmaması kararlaştırıldı.

Bu sadeye enflasyon düzenlemesi uygulamasında kılavuz oluşturacak 1 kanun, 4 VUK tebliğleri ve 2 VUK sirküleri yayımlanmış oldu.

2024 Dönem Sonu Enflasyon Düzetmesi Çalışmalarına Başlamadan Önce 2023 Dönemi ve 2024 2. ve 3. Geçici Vergi Dönemlerinin Sağlamasının Yapılması Faydalı Olacaktır.

Malum olduğu üzere 2023 Kurumlar Vergisi Beyannamesinde iki bilanço verildi ( Düzeltme öncesi bilanço / Düzeltme sonrası bilanço ) ayrıca enflasyon düzeltmesi çalışması sonucu 698. Enflasyon Düzelte Hesabında biriken Kar veya Zarar dönem kazancıyla ilişkilendirilmeyerek vergi etkisi ortadan kaldırılmıştır.

Her ne kadar 2023 dönemi enflasyon düzeltmesinin vergi etkisi olmasa dahi 2023 döneminde yanlış yapılan uygulama ve hesaplamalar 2024 ve sonrası dönemdeki matrah farkına sebep olacaktır. Cezalı tarhiyatla karşılaşmamak dönemin kontrol edilmesi, zaman kısıtlılığı var ise en azından duran varlıklar ve özkaynakların kontrol edilmesi sonucunda fark tespit edilir ise ileride denetim veya incelemelerde yol gösterici olması için eksiklikleri izah eden tablo vesair evrakların arşivlenmesi ve düzeltme kaydının dayanağı açısından yararlı olacaktır. 2024 dönem içinde müsait olan bir tarihte düzeltme yevmiye kaydı oluşturmak sonraki dönemlerde oluşacak mağduriyetlerin giderilmesi için yararlı olacaktır.

2024 dönemi 1. Geçici vergilendirme döneminde 30.04.2024 tarih 560 Sıra no’lu VUK Tebliğinin hükmü gereğince enflasyon düzeltmesi uygulanmadı. Aynı dönemin 2. Geçici vergilendirme döneminde ise düzeltmeye esas tarih 31.12.2023 / 30.06.2024 olarak 6 aylık, 3. Vergilendirme dönemi ise 30.06.2024 / 30.09.2024 hesaplamalar yapıldı. İster ara dönem geçici vergi hesaplamalarında isterse 31.12.2024 dönem sonu kurumlar vergisi beyanı için yapılan enflasyon düzetmesinde eğer hesap kaleminin de herhangi bir hareket yoksa, yani dönem başı tutar ile dönem sonu tutar aynı ise 2024 dönem sonu düzeltme katsayısı olan ( 3746,52/2915,02 = )  1,28525 ( 2023 Aralık Yİ-ÜFE / 2024 Aralık Yİ-ÜFE ) oran ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan fazla olamayacaktır.

Örneği aşağıdaki tabloda da izah edildiği üzere firmanın aktife kayıtlı 01.01.2024 dönem başı 1.000.000,00₺ değerindeki makinanın 2. Dönem, 3. Dönem ve yılsonunda değerleme yapılmış olsun,  her halükarda dönem sonu değeri yıllık Yİ-ÜFE Katsayısı olan 1,28525 çarpanını geçemeyecek ( 1.000.000 x 1,28525 ) 1.285.250,00 TL ( 1.000.000,00 + 285.250,00 ) olacaktır.

Vergilendirme Dönemi	Düzeltmeye Esas Tarih	Düzeltme Katsayısı	Düzeltmeye Esas Tutar	Düzeltme Sonrası Tutar	Enflasyon Düzeltmesi Farkı
2. Geçici Vergi	31.12.2023	1,19493	1.000.000,00	1.194.935,01	194.935,01
3. Geçici Vergi	30.06.2024	1,05070	1.194.931,77	1.255.511,11	60.579,34
Dön. Sonu Kurumlar	30.09.2024	1,02368	1.255.511,11	1.285.246,76	29.735,65
Dönem Sonu Enflasyon Düzeltemesi Fark Toplamı					285.250,00

2024 Dönem Sonu Enflasyon Düzetmesi Hesaplamalarına Başlamadan Önce

Enflasyon Düzeltme Müessesesinin iyi anlaşılması çalışmalarımızın daha iyi yapılabilmesi kolaylık sağlayacaktır. Daha öncede ifade ettiğim gibi genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. Bu ifade çerçevesinde enflasyon düzeltmesi değerleme tarihinde mevcut olan bilanço kalemleri için yapılır.

Enflasyon düzeltme çalışmaları manuel Excel tabloları veya sağlıklı hesaplama yapabildiğinden emin olduğumuz muhasebe paket programları marifetiyle yapılacaktır. Muhasebe programlarının eksiksiz hesaplama yapabilmeleri için üç zaruri durum vardır.

1. Program sağlayıcı firma tarafından sadece yazılım ekibi ile değil, enflasyon düzeltmesini çok iyi bilen profesyonel danışmanlarla beraber kodlamaların yapılarak oluşturması gerekir.
2. Programın enflasyon düzeltme hesaplamalarını doğru şekilde yapabilmesi için tüm geçmiş dönemlerin aynı data içinde olması gerekir.
3. Programın geçmiş dönem ve aynı dönem verilerinden yararlanarak hesap kalemlerinin taşıma ve düzeltme katsayılarını doğru hesaplayabilmesi kayıtların muntazam yapılmış varsa eksikliklerin geçmiş kayıtlara giderek doğru şekilde oluşturulması gerekir.

Unutmayalım! Alınan ve verilen avanslar için örnek vermek gerekirse düzeltmeye tabi tutulmasındaki şart avansa konu sözleşmenin içeriği ile alakalıdır.  Fiyatı sabitlenmiş mal ve hizmet sözleşmeleri parasal olmayan kıymet olarak değerlendirilir enflasyon düzeltmesine tabidir. Fakat ( alınan veya verilen ) avans için ön ödeme alınmış fakat fiyat, fatura günündeki mal veya hizmetin güncel fiyatına göre oluşturulacaksa parasal olarak değerlendirilir ve enflasyon düzeltmesi bu durumda olan avans ödemelerine yapılamaz.

Aynı şekilde sermaye artırımlarının enflasyon düzeltmesinde esas alınacak katsayı tarihi için örnek vermek gerekirse;

Nakdi Olarak Ödenen Sermaye	Ödeme tarihi
Ayni Olarak Konulan Kıymetler	Mülkiyetin işletmeye intikal ettiği tarihi
Stok Afları Kapsamında ( 525 Kayda Alınan Emtia Karşılığı Hs. Sermayeye İlavesi )	Tescil tarihi
İç Kaynaklardan Artırılan Sermaye ( Kar Yedekleri, Geçmiş veya Dönem Karının Sermayeye İlavesi )	Tescil tarihi

Bu gibi düzeltmeye esas tarihine bağlı olarak düzeltme katsayısının baz alınacağı tarihi programın doğru taşıyabilmesi için kayıtlarında enflasyon muhasebesi mevzuatına göre oluşturulması gerekir. Çünkü 20 yıllık bir dönemin bilanço kalemleri düzeltmeye tabi tutulacak 10 – 15 yıl önce kayıtların giriliş nizamı, daha önce sorumlu olan kişilerin farklı olması, farklı düzende kayıt girmiş olmaları geriye dönük program marifetiyle yapılan hesaplamalarda matrah farklarına sebep olacağı açıktır. Bu arz ettiğim durumlara dikkat edilmeli aksi halde program yanlış yapmış diyemeyeceğimiz ve vereceğimiz beyannamelerde sorumluluğun denetim, tasdik ve beyannameyi onaylayan meslek mensubunun sorumluluğunda olduğu açıktır.

Kimler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak veya Yapmayacak Olanlar

Enflasyon düzeltmesi, kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılır. Bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adî komandit ve adî şirketlerde enflasyon düzeltmesi bu şirketlerin bilançoları nezdinde yapılır. Kurumlar vergisi mükellefi olan iş ortaklıklarının da bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

VUK 215. Maddesinin hükmü gerekince şartları sağlayarak kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına Cumhurbaşkanınca izin verilen mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar.

Yine aynı şekilde kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen, ancak Türk para birimiyle kayıt yapmaya dönen mükellefler, Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmeden bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutamazlar.

VUK Geçici 33. Maddesinde ve en son 7529 Sayılı Kanunun 12. Maddesinde son halini alan; Bankalar, 21/11/2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu kapsamındaki şirketler, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri, tasfiye ve iflas hallerindeki şirketler, 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki iktisadi devlet teşekkülleri ile kamu iktisadi kuruluşları tarafından geçici vergi dönemlerindi dahil olmak üzere 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı, kazancın tespitinde dikkate alınmaz. Geçici 33. Maddenin hükmünden de anlaşılacağı üzere ( VUK Geçici 33. Maddede sayılan Banka ve Finans kuruluşları vs. ) enflasyon düzeltmesi hiç yapmayacaklar değil, enflasyon düzeltmesi 2024 ve 2025 döneminde yapacaklar fakat dönemin Kar/Zararıyla ilişkilendirmeyeceklerdir.

Kazançlarını işletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dâhil) göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini bu Tebliğe göre düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.

Enflasyon Düzelmesine Tabi Tutulacak ( Parasal Olmayan ) Hesap Kalemleri.

VUK 555. Nolu Tebliğinde belirtilen 2024 vergilendirme döneminde enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesap kalemleri aşağıdaki gibidir. Maliyet kayıtları yapıldıktan sonra alınacak mizanda ilgili ( parasal olmayan ) hesapları işaretleyecek bunların dışında kalan hesapları perdeleyerek çalışmalara başlanabilir.

PARASAL OLMAYAN KIYMETLER
110	150	151	152	153	157	159	170	180	240
242	245	250	251	252	253	254	255	257	258
259	260	261	262	263	264	268	271	272	278
280	293	294	340	350	380	440	480

 

ÖZ KAYNAKLAR ( Parasal Olmayan Kıymetleri )
500	501	502	503	520	521	525	529	540	541	542	548	549	570	580
DURUMA GÖRE PARASAL OLMAYAN KIYMETLER
111	112	126	179	226	243	269	279	326	426

Taşıma ve Düzeltme Katsayısı Nedir? 2024’ de Kullanılacak Olan Katsayılar.

Taşıma Katsayısı Nedir: Bir hesap kalemi, düzeltme yapılacak bilanço tarihi ile en son düzeltme yapılan bilanço dönemi arasında herhangi bir hareket görmemiş ise burada düzeltme tarihindeki ay sonu Yİ-ÜFE yi bir önceki düzeltme tarihindeki ay sonu Yi-ÜFE ye bölünmesi suretiyle tespit edilir. ( Dönem Sonu Yİ-ÜFE / Dönem Başı Yİ-ÜFE )

Düzeltme Katsayısı Nedir: Bir hesap kaleminde dönem içi herhangi bir ayda artış ve azalış meydana gelmiş ise, dönem sonu Yİ-ÜFE ‘ nin artış veya azalışı meydana geldiği ay sonu Yİ-ÜFE ye bölünmesidir. ( Dönem sonu Yİ-ÜFE / Dönem içi artış veya azalışın meydana geldiği aya ait Yİ-ÜFE )

2024 DÖNEMİ TAŞIMA KATSAYISI
Vergilendirme Dönemi	Dönem Başı  ( Yİ-ÜFE ) 1	Dönem Sonu ( Yİ-ÜFE ) 2	Dönem Düzeltme Katsayısı ( =2/1 )
2024 / 2. Geçici Vergi Dönemi	2023 Aralık	2024 Haziran	1,19493
2024 / 3. Geçici Vergi Dönemi	2024 Haziran	2024 Eylül	1,05070
2024 Kurumlar ( 2. ve 3. Dönem Geçici Beyanı Verilmiştir. )	2024 Eylül	2024 Aralık	1,02368
2024 Kurumlar ( Tüm Dönem Dahil )	2023 Aralık	2024 Aralık	1,28525

 

2024 DÖNEMİ DÜZELTME KATSAYILARI
Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran
1,23420	1,23420	1,15179	1,11173	1,09039	1,07558
Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
1,05510	1,03767	1,02368	1,01063	1,00404	1,00000

Hisse Senetlerinin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulması

Bilançonun Menkul Kıymetler hesap grubunda yer alan 110. Hisse Senetleri Hesabında takip edilen tüm hisse senetleri düzeltmeye tabidir. Hisse senedinin borsada işlem görüp görmemesinin herhangi bir önemi yoktur.

Ancak, işletmelerin aktifinde bulunan yabancı para cinsinden hisse senetleri, iştirakler ve avansların, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendinin verdiği yetkiye istinaden, düzeltme tarihindeki döviz kuru ile düzeltilmeleri uygun görülmüştür.

Elden çıkartılan hisse senetlerinin satış tarihine kadar enflasyon değerlemesinden kaynaklı fark tutarlarının satış yevmiye kaydında kapatılması gerekmektedir. Enflasyon fark hesapları açılırken takibin sağlıklı yapılabilmesi için aşağıdaki örnekte olduğu gibi karşılıklı alt hesap açılması hatların önüne geçecektir.

110 HİSSE SENETLERİ HESABI
110.01. Hisse Senetleri ( Yurt İçi )	110.09. Enflasyon Düzetme Farkları
110.01.0001  X Enerji A.Ş.	110.09.0001  X Enerji A.Ş.
110.01.0002 Y Holding A.Ş.	110.09.0002 Y Holding A.Ş.
110.01.0003 Z İnşaat A.Ş.	110.09.0003 Z İnşaat A.Ş.

Stokların Düzeltilmesi ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

2024 Dönem sonunda stok hesaplarının düzeltilmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus stoklar 31.12.2024 tarihi itibarıyla satılan ticari mal ve mamül maliyeti çalışmaları yapıldıktan sonra ( maliyet kayıtları bitirildikten sonra ) yapılır.

Stoklar alt hesabında takip edilen 2023 ve 2024 geçici vergi dönemlerinde değerleme sonucu oluşan fark tutarları, sadece yıl sonunda mevcut olan stoklardan kaynaklanan tutarlar kalacaktır. Kalan enflasyon fark tutarlarını satılan veya üretilen mamül maliyetiyle ilişkilendirilmesi unutulmamalıdır.

2024 yılında bazı mallar için gerçek yöntem, bazı mallar için toplulaştırılmış yöntemi tercih edilebilir.

2024 2 Geçici Vergi Döneminde gerçek yöntem kullanılan stok kalemlerinde ise 2024 /3. Dönem ve 2024 Kurumlar Vergisi döneminde gerçek yöntem kullanılmak zorundadır. 2025 hesap döneminde toplulaştırılmış yönteme dönülebilir.

Toplulaştırılmış yöntem tercih edilmiş stok kalemlerinde 3 hesap dönemi dönülemez. Yani 2024, 2025, 2026 dönemlerinde (geçici vergi dönemleri dahil) toplulaştırılmış yöntem kullanılmak zorunda, gerçek yönteme geçilemez.

Gerçek yöntem ve basit ortalama yöntemin uygulanması aşağıdaki tabloda açıklanmıştır.

------------------------------------------ 31.12.2024 -----------------------------------

150.09.001 XX Enflasyon Düzeltme Farkı 1.255.357,56

2024 DÖNEM SONU STOK DEĞERLEME TOBLOSU ( GERÇEK YÖNTEM )
ALIŞ TARİHİ	AKTİFE GİRİŞ DÖNEMİ            ( Yİ-ÜFE ) 1	DEĞERLEME DÖNEMİ        ( Yİ-ÜFE ) 2	DÜZELTME KATSAYISI             ( Yİ-ÜFE ) =2/1	ALIŞ TUTARI	STOK DÜZELTME FARKI	DÜZELTME SONRASI TUTAR
14.02.2025	3149,03	3746,52	1,18974	1.741.836,00	2.072.328,12	330.492,12
07.06.2024	3483,25	3746,52	1,07558	650.147,00	699.286,22	49.139,22
13.07.2024	3550,88	3746,52	1,05510	2.690.402,00	2.838.632,93	148.230,93
19.08.2024	3610,51	3746,52	1,03767	17.977.866,00	18.655.102,61	677.236,61
12.09.2024	3659,84	3746,52	1,02368	412.259,00	422.022,98	9.763,98
25.10.2024	3707,10	3746,52	1,01063	578.825,00	584.980,02	6.155,02
04.11.2024	3731,43	3746,52	1,00404	8.491.457,00	8.525.796,67	34.339,67
02.12.2024	3746,52	3746,52	1,00000	3.410.668,00	3.410.668,00	0,00
			TOPLAM	35.953.460,00	37.208.817,56	1.255.357,56

     698.01.150 Enf. Düz. Farkı ( İlk Madde Malz. ) 1.255.357,56

----------------------------------------------   /    ------------------------------------------

Basit Ortalama Yöntemi:

Basit ortalama yöntemi; bilanço kalemleri ile stokların düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasını ifade eder.

Özetle; basit ortalama yönteminde, düzeltme tarihindeki stokların             ( ortalama ) stokta kalma süresinin 45 gün olduğu varsayımına dayanır.

Dönem Ortalama                          Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE

Düzeltme Katsayısı =-------------------------------------------------------------------------------------

( Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE + Bilanço günü itibarıyla                      bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki Yİ-ÜFE ) / 2

31.12.2024 tarihli bilançonun düzeltilmesinde ( Basit Ortalama Katsayısı ) dikkatte  alınacak katsayı : 1,01170 ‘dir.

Hesaplama Şekli 2024 : =( Aralık Yİ-ÜFE / (( Aralık Yİ-ÜFE + Eylül Yİ-ÜFE ) / 2 )

Excel Formulü : =3746,52/((3746,52+3659,84)/2)  Sonuç : 1,01170 ‘ dir.

Örneğin Firmanın dönem sonu 40.000.000,00 TL olan stok tutarına Basit Ortalama Yöntemi uygulanması halinde sonuç aşağıdaki gibi olacaktır.

150 İlk Madde Malzeme Hs. Dönem Sonu Bakiyesi    : 40.000.000,00 TL

Düzeltme Sonrası Tutar ( 40.000.000 x 1,01170 )         : 40.468.000,00 TL

Dönem Sonu Stok Düzeltme Farkı                                  :      468.000,00 TL ‘ dir.                             

------------------------------------------ 31.12.2024 -----------------------------------

150.09.001 XX Enflasyon Düzeltme Farkı 468.000,00

     698.01.150 Enf. Düz. Farkı ( İlk Madde Malz. ) 468.000,00

----------------------------------------------   /    ------------------------------------------

Verilen / Alınan Depozito ve Teminatların Düzeltilmesi ( 126, 226, 326 ve 426 nolu Hesaplar )

30.12.2023 tarihinde yayımlanan 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin ekinde ( EK1 / EK2 ) yer alan listelerin dipnotlarında belirtildiği üzere ( 126, 226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı ile 326, 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesapları ) parasal veya parasal olmayan kıymet olarak dikkate alınıp alınamayacağı özellik arz etmektedir.

Bu çerçevede alınan ve verilen depozitoların belli bir mal veya hizmet miktarına endekslenmeleri halinde parasal olmayan kıymet kabul edilmesi ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir.

01.11.2024 tarihinde yayımlanan 176. No’lu VUK Sirkülerinin 10. Maddesinde ise verilen / ve alınan depozito ve teminatlar hesaplarının düzeltilmesinden kaynaklanan 2023 dönemine ait fark tutarlarının ne şekilde KKEG ve Diğer İndirimler olarak dikkate alınacağı açıklanmıştır.

2023 ve 2024 yılı düzeltme farklarının KKEG ve Diğer indirimler olarak nasıl dikkate alınacağı aşağıdaki tabloda açıklanmıştır.

HESAP ADI	2023 FARKLARININ DURUMU	2024 FARKLARININ DURUMU
Verilen Depozito ve Teminatlar ( 126 ve 226 nolu Hesaplar )	Depozito ve Teminat tahsil edildiğinde; Beyannamede KKEG Yapılır.	Depozito ve Teminat tahsil edildiğinde gider yazılır.
Alınan Depozito ve Teminatlar    ( 326 ve 426 nolu Hesaplar )	Depozito ve Teminat geri ödendiğinde; Beyannamede matrahtan indirilir.	Depozito ve Teminat geri ödendiğinde gelir yazılır.

 Verilen / Alınan Sipariş Avansları ( 159 ,179, 259, 269, 279 ve 340 ,440 nolu Hesaplar )

Avanslar ödeme ve tahsil tarihleri dikkate alınarak düzeltilir. Önceki dönemden devreden ( 31.12.2023 ) tarihli bilançolarda yer alan 340 hesapların enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan enflasyon farklarının bu avans hesaplarını kapatırken 679 hesaba alınması, geçici ve kurumlar vergisi beyannamesinde diğer indirimler kısmında matrahtan mahsup edilmesi gereklidir.

HESAP ADI	2023 FARKLARININ DURUMU	2024 FARKLARININ DURUMU
Verilen Sipariş Avansları ( 159, 179, 259 ve 279 nolu hesaplar )	Avans mahsup edildiğinde ilgili hesaba aktarılarak kapatılır	Avans mahsup edildiğinde ilgili hesaba aktarılarak kapatılır
Alınan Sipariş Avansları ( 340 ve 440 nolu hesaplar )	Avans mahsup edildiğinde gelir yazılır; beyannamede indirilir	Avans mahsup edildiğinde gelir yazılır

Verilen sipariş avanslarının ( 159, 259, 269 ,279 nolu hesapların )  düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan enflasyon farklarının satın alınan mal veya hizmetin maliyetine aktarılarak kapatılması, verilen avans yıllara yaygın inşaat ve onarma işine ilişkin bir mal ve hizmet alımından dolayı verilmişse enflasyon farklarının 170 hesaplarla ilişkilendirilmesi gerekiyor.

Bu kapsamda, belli mal veya hizmet miktarına endekslenen avansların parasal olmayan nitelikte olduğu kabul edilecek ve düzeltilecektir.

Avans hesaplarında matrah farkına sebebiyet verilmemesi için en dikkat edilmesi gereken husus 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (3/b) alt bendinin parantez içi hükmünde belirtilen parasal olmayan kıymetler için mahsuben verilen ve alınan avanslar parasal olmayan nitelikte iseler ödeme/tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilecektir.

Örneğin, verilen avanslarda 30.09.2024 tarihinde 159, 179, 259, 279 hesaplarda yer alan ve düzeltmeye konu edilmiş bir avans için Kasım ayında fatura alındığı durumda avans hesabının mahsup edildiği Kasım ayına kadar tekrar düzeltilmesi gerekir.

Alınan Avanslarda yine aynı şekilde 30.09.2024 tarihinde 340 hesapta yer alan ve düzeltmeye konu edilmiş bir avans için Kasım ayında fatura düzenlendiği durumda avans hesabının mahsup edildiği Kasım ayına kadar tekrar düzeltilmelidir.

Yabancı para cinsinden olan alınan ve verilen avanslar düzeltme tarihindeki döviz kuru ile düzeltilecek, ayrıca eflasyon düzletmesine tabi tutulmayacaktır.

Gelecek Aylara / Yıllara Ait Giderler ve Gelirler Hesaplarının Düzeltilmesi ( 180, 280, 380 ve 480 Nolu Hesaplar )

Vergi Usul Kanununun 555 sıra no’lu tebliğin ek listelerinde dönemsellik ilkesi gereğince 180 / 280 Gelecek Aylara / Yıllara Ait Giderler ile 380 / 480 Gelecek Aylara / Yıllara Ait Gelirler hesapları parasal olmayan kalem olarak sayılmıştır. Dolayısıyla dönem sonlarında bu hesaplarda bulunan bakiyelerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmekte daha sonra dönemi geldiğinde asıl tutar ve değerlemeden kaynaklı tutar toplamı gider ve gelir hesaplarıyla ilişkilendirilmelidir.

01.11.2024 tarihinde yayımlanan 176 nolu VUK Tebliğinde 10. Maddesinde 180 ve 280 Gelecek dönemlere ait gider hesaplarının 2023 den kaynaklı tutarlarının 2024 de gider yazılmayıp KKEG olarak dikkate alınması yönünde açıklama yapılmıştır. Tebliğ yazılırken unutulmuş olacak, 380 ve 480 Gelecek dönemlere ait gelir hesaplarının 2023 den kaynaklı tutarlarının 2024 de gelir yazılıp beyannamede diğer indirim olarak dikkate alınması gerektiği hususunda ilgili tebliğde herhangi bir açıklama yoktur.

HESAP ADI	2023 FARKLARININ DURUMU	2024 FARKLARININ DURUMU
Gelecek Döneme Ait Giderler           ( 180 ve 280 nolu hesaplar )	Asıl hesap giderleştirildiğinde gider yazılır; beyannamede KKEG yapılır	Asıl hesap giderleştirildiğinde gider yazılır
Gelecek Döneme Ait Gelirler              ( 380 ve 480 nolu hesaplar )	Asıl hesap gelir yazıldığında gelir yazılır; beyannamede İNDİRİLEMEZ.	Asıl hesap gelir yazıldığında gelir yazılır

Bu durumun hukuki usul ve vergi tekniği açısından yanlış olduğu 180. Gelecek Aylara ait Giderler hesabı 380. Gelecek Aylara ait Gelirler hesabının tam tersidir. Bu usulde 380 ve 480 hesap kapatılırken 2023 den kaynaklanan fark tutarının gelir yazılıp beyannamede indirim nosu yapılması gerektiğini düşünmekteyim.

Mali Duran Varlıkların Düzeltilmesi

Bilançoda 24. Mali Duran Varlıklar grubunda yer alan 240, 242, 245 nolu hesaplar parasal olmayan varlık kapsamında olup düzeltmeye tabidir. İlgili hesaplardaki artış 698 hesabın alacağına aktarılarak gelir, azalışlar ise 698 hesabın borcuna aktarılarak gider etkisi oluşturacaktır.

2024 yılı içerisinde mali duran varlık hesaplarında artış ve azalışlar varsa kalan bakiye tutarları dikkate alınmak suretiyle düzeltme işlemi gerçekleştirilecektir. Artış ve azalış tarihlerini dikkate alarak düzeltme katsayılarını belirlenmelidir.

Maddi, Maddi Olmayan, Özel Tükenmeye Tabi ve Diğer Duran Varlıkların Düzeltilmesi ( 25, 26, 27 ve 29 Nolu Hesap Grupları )

555 nolu VUK Tebliğinde parasal olmayan kıymet olarak enflasyon düzeltmesine tabi hesaplar aşağıdaki gibidir.

25. Maddi Duran Varlıklar Grubunda : 250, 251, 252, 253, 254, 255, 257, 258, ve 259 nolu hesaplardır.

26. Maddi Olmayan Duran Varlıklar Grubunda : 260, 261, 262, 263, 264 ve 268 nolu hesaplardır.

27. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Grubunda : 271, 272, 278 nolu hesaplardır.

29. Diğer Duran Varlıklar Grubunda : 294 ve 299 nolu hesaplar parasal olmayan varlıktır.

Yukarıda grup içinde saydığımız tüm hesaplarda işleyip aynıdır. İlgili hesaplardaki artış 698 hesabın alacağına aktarılarak gelir, azalışlar ise 698 hesabın borcuna aktarılarak gider etkisi oluşturacaktır.

2024 yılı içerisinde mali duran varlık hesaplarında artış ve azalışlar varsa kalan bakiye tutarları dikkate alınmak suretiyle düzeltme işlemi gerçekleştirilecektir. Artış ve azalış tarihlerini dikkate alarak düzeltme katsayılarını belirlenmelidir.

Ayrıca amortismana tabi olan varlıklarda ise ilgili varlıktaki artış ne kadarsa aynı oranda amortisman tutarında da aynı şekilde değerlemeye tabi tutulması gerekir.

Burada açıkça ifade etmek gerekir ki piyasada “ Amortismanın iktisadi kıymetlerin değerlendikten sonra mı, değerlenmeden öncemi ayrılacağı tartışılmaktadır. “Önce amortismana tabi iktisadi kıymet değerlenir daha, daha sonra yeni değer üzerinden amortisman ayrılır. Tebliğlerde tartışmaya mahal vermeyecek net bir şekilde açıklık getirilmiştir. 

Reel Olmayan Finansman Maliyeti İhtiva Edebilecek Olan Parasal Olmayan Varlıklar ve 2024 Yılındaki Özellikli Durum.

555 nolu VUK Tebliğinde açıklandığı üzere ROFM ( Reel olmayan finansman maliyeti ) aşağıdaki hesap gruplarında hesaplarda yer alan bulunabileceği ve bunlar haricinde kalan ve düzeltmeye tabi olan kıymetler bünyesinde finansman gideri barındırsa dahi düzeltmeye esas tutarların belirlenmesinde ROFM ayrıştırması yapılmayacağı hüküm altına alınmıştı.

2023 yılında enflasyon düzeltmesi hesaplanırken aşağıdaki hesapların bünyesinde bulunan ROFM tutarları değerleme dışı bırakılmıştı.

Stoklar Hesap Grubu : 150, 151, 152, 153, 157 nolu hesaplar.

Mali Duran Varlıklar Grubu : 240, 242, 243, 245 nolu hesaplar.

Maddi Duran Varlıklar Grubu : 250, 252, 253,254, 255, 258 nolu hesaplar.

Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Grubu : 271, 272 nolu hesaplar.

Bu açıklamalar çerçevesinde 2023 döneminde kullanılamayan ROFM tutarı 2024, 2025, 2026, 2027 ve 2028 yıllarında 5 eşit taksitle beyannamede indirim konusu yapılacaktır.

Amortismana tabi iktisadi kıymetin 1/1/2024 tarihinden sonra satılması halinde, satış tarihi itibariyle ROFM’nin itfa olunmayan kısmı kıymetin satıldığı hesap döneminde gider olarak dikkate alınacaktır.

Öz Sermaye Kalemlerinin Düzeltilmesi

VUK Mükerer 298 /A-5 maddesine istinaden pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları

düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar

vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı

sayılmaz.

Öz kaynaklar içerisinde yer alan 500. Sermaye ile 502 Sermaye Düzeltme Olumlu Farkları hesaplarının 31.12.2024 tarihli bilançoda yer alan bakiyeleri enflasyon düzeltmesine tabi tutularak yaratılan gider etkisi 698 Hesabın borcuna kaydedilecektir.

Dönem sonlarında sermaye hesabının düzeltilmesi neticesinde 502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabı ile 503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları hesapları birbirine mahsup edilecek her ikisi bilançoda yer almayacaktır.

Diğer öz sermaye kalemleride aynı şekilde parasal olmayan kıymet statüsünde değerlemeye tabi tutulur. Enflasyon düzeltmesi fark tutarları 698. Enflasyon Düzeltmesi Fark Hesabının borcuna kaydedilerek gider etkisi yaratmaya devam edecektir.

Dönem içindeki artış ve azalış tarihlerini dikkate alarak düzeltme katsayıları belirlenmelidir.

Kar ve Sermaye Yedeklerinin Sermayeye İlavesi Durumu

Dönem kârından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde ise bu işlem sonucu ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kâr payı dağıtılması arasında fark bulunmamaktadır. Her iki halde de ortaklar, kurum bünyesinde oluşan kârlar üzerinde tasarrufta bulunma imkanına sahip olmaktadır.

Dolayısıyla, kâr yedeklerinden karşılanan sermaye artırımları sonucunda ortaklarca bedelsiz iştirak hissesi iktisap edilmesi durumunda, alınan bu iştirak hisseleri nominal bedelle iştirak hesaplarında izlenecek ve iştirak kazançları istisnası nedeniyle kurumlar vergisine tabi tutulmayacaktır.

Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Ar-Ge Ve Tasarım Harcamalarının Alt Hesabında

İzlenen Düzeltme Farklarının Ar-Ge Ve Tasarım İndirimine Konu Edilip Edilmeyeceği Hususu

Ar-ge ve tasarım indirimine konu edilebilecek harcamaların fiilen yapılmış

olması, diğer bir ifadeyle indirim konusu yapılabilecek harcama tutarlarının bu faaliyet

kapsamında gerçekleştirilmesi gerekmekte olup, "263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri" hesabında aktifleştirilen harcamaların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklı fark tutarlarının, Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilmesi mümkün değildir.

Özetle fiilen ne kadar AR-GE harcaması yapıldı ise, o kadar beyannamede kurum matrahından indirim yapılması mümkündür.

Beyanname üzerinde AR-GE indirimi olarak dikkate alınacak tutar düzeltme öncesi AR-GE harcaması (gerçekleşen AR-GE harcaması-devir halinde endekslenmiş gerçekleşen AR-GE harcaması) olacaktır.

Ayrıca 2024 ve devamında projenin başarısız olması halinde gidere atılan AR-GE harcamalarının 2023 ten gelen enflasyon düzeltme farkı KKEG olarak 2024 Kurumlar vergisi beyannamesine eklenmesi gerekir

İndirimli Kurumlar Vergisi Uygulaması Kapsamında Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Bilançonun Aktifinde İzlenen Harcamalara İlişkin Düzeltme Farklarının Yatırıma Katkı Tutarının Hesabında Dikkate Alınıp Alınmayacağı Hususu

AR-GE harcamalarında olduğu gibi ne kadar Yatırım Harcaması yapıldı ise o kadar indirim yapılması mümkündür.

İndirimli kurumlar vergisi uygulaması kapsamında enflasyon düzeltmesi sonrası bilançonun aktifinde izlenen harcamalara ilişkin düzeltme farklarının yatırıma katkı tutarının hesabında dikkate alınmayacak ve bu farklar indirimli kurumlar vergisi

uygulamasına konu edilmeyecektir.

Finansman Gider Kısıtlaması Düzeltme Öncesi Bilanço Üzerinden Mi, Düzeltme Sonrası Bilanço Üzerinden Mi Hesaplanacak?

2023 hesap dönemine ilişkin finansman gider kısıtlaması uygulamasında;2023 hesap dönemi için düzeltilmemiş bilançolardaki öz kaynak/yabancı kaynak tutarlarının dikkate alınarak hesaplama yapılmıştır.

01/1/2024 tarihinden sonraki geçici vergi dönemleri dahil dönem sonlarında düzeltilmiş bilançolardaki tutarlar dikkate alınarak finansman gider kısıtlamasının hesaplanması gerekiyor.

“258 Yapılmakta Olan Yatırımlar” Hesabına İlişkin Enflasyon Düzeltme Farkları

Dönem Kazancıyla İlişkilendirilmeyip Özel Fon Hesabına Alınması Hususu

30.10.2024 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 7529 sayılı kanunun 11.maddesi ile Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.

Buna göre VUK kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların (258-Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında) yatırım bitinceye kadar 2024 ve sonrasında düzenli olarak her yıl enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaya devam edilecek, hesaplanan enflasyon düzeltme farkları 698 no.lu “Enflasyon Düzeltme Hesabı”na değil öz varlıklarda kar yedekleri arasında uygun bir hesaba (549 Özel Fonlar) alınacaktır.

30.06 ve 30.09 düzeltmesinde 698 hesapla ilişkilendirilen farklar da özel fona aktarılmalıdır. Takip eden yıllarda 549. Özen Fonlar Hesabı düzeltmeye tabi tutulmayacak, bir önceki yıl belirlenen yeniden değerleme oranıyla çarpılmak suretiyle artırılacaktır.

İşletmenin aktifinde birden fazla yapılmakta olan yatırımlar hesabı mevcut ise her yatırım hesabının enflasyon düzeltmesi enflasyon fark hesaplarının 549 hesabının alt hesaplarında yatırım bazında ayrı ayrı izlenmesi takibi açısından dikkat edilmesinde fayda vardır.

258. YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS.	549. ÖZEL FONLAR HESABI
258.01 5. BÖLGE YATIRIMLARI	549.01 Enflasyon Düzeltme Farkı
258.01.001 X İŞLETME YATIRIMI	549.01.001 X İŞLETME YATIRIMI ( Enf. Düz. )
258.01.002 Y İŞLETME YATIRIMI	549.01.002 Y İŞLETME YATIRIMI ( Enf. Düz. )
258.01.003 Z İŞLETME YATIRIMI	549.01.003 Z İŞLETME YATIRIMI ( Enf. Düz. )

Zira her bir yatırım için fon hesabında izlenen tutarlar aktifleştirildiği dönem ile bu dönemi izleyen 4 yıl içinde olmak üzere toplam 5 yıl içerisinde gelir hesaplarına aktarılması gerekiyor.

Hangi fonun hangi yatırımla ilgili olduğu ve aktifleştirilip aktifleştirilmediğinin izlenmesi hata yapmamak için gereklidir.

Yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınır.

İstisna Faaliyete İsabet Eden Enflasyon Düzeltme Zararları KKEG Olarak Dikkate Alınacaktır.

VUK 176. Nolu Sirkülerde açıklandığı üzere kazancı vergiden istisna edilen faaliyetlerinin yanında, vergiye tabi kazanca ilişkin faaliyetleri de bulunan bu mükellefler, uygun bir dağıtım anahtarı kullanarak enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan kar ya da zararların istisna kazançlara tekabül eden kısmını tespit edeceklerdir. Bu tespit sonrası istisna kazançlara isabet eden enflasyon düzeltmesi karları vergiye tabi matrahın tespitinde dikkate alınmayacakken, Kurumlar Vergisi Kanununun 5/3 maddesi kapsamında istisna faaliyetlere tekabül eden enflasyon düzeltmesi zararları da kazancın tespitinde gider konusu yapılamayacaktır.

(HD) Ltd. Şti. 2024 yılında 10.000.000 TL kazanç elde etmiştir. Bu kazancın

4.000.000 TL kısmını istisna kapsamındaki serbest bölge kazancı oluşturmaktadır. Mükellef 31/12/2024 tarihli bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş ve yapılan düzeltme işlemi neticesinde 1.000.000 TL enflasyon düzeltmesi karı ortaya çıkmıştır. Mükellef kurum, enflasyon düzeltmesi karına ilişkin olarak istisna kapsamında olan serbest bölge kazancına isabet eden kısmını vergiye tabi kazancının tespitinde dikkate almayacaktır.

Bu kapsamda, (HD) Ltd. Şti., istisna kazançları ile istisna dışı kazançlarına ait

hasılatlarının birbirine oranını kullanmak suretiyle dağıtım anahtarı oluşturmuş ve istisna kazançlara ilişkin hasılatın tüm hasılata oranını (8.000.000/40.000.000)*100=%20 olarak hesaplamıştır.

Buna göre, (HD) Ltd. Şti. ’nin dönem sonundaki 1.000.000 TL enflasyon düzeltmesi karının %20’si olan 200.000 TL istisna kazanca tekabül eden enflasyon düzeltmesi karı olarak dikkate alınacak ve bu tutar vergiye tabi kazancın tespitinde matraha dahil edilmeyecektir. Kalan enflasyon düzeltmesi karı olan 800.000 TL’nin ise vergi matrahına dahil edileceği tabiidir.

Aynı şekilde enflasyon düzeltme zararı oluşması halinde yukarıdaki örnekte olduğu gibi uygun bir dağıtım anahtarıyla tespit ettiği 658. Enflasyon Düzeltme Zararının istisna kazanca isabet eden oranı kadarını, zarar olarak dikkate almayacak beyannamede KKEG olarak yazacaktır.

İhracat ve Üretimden Elde Edilen Kazancın Tespitinde Enflasyon Düzeltme Kar veya Zararı

VUK 176 nolu sirkülerde açıklandığı üzere, enflasyon düzeltme farkından dolayı oluşan 648 / 658 hesaplar ihracat ve imalat hasılatlarına uygun bir dağıtım anahtarıyla kurumlar vergisi oranları indirimli şekilde uygulanacaktır.

658. Enflasyon Düzeltme Zararı oluştuğu takdirde de KKEG olacağı unutulmamalıdır.

İhracat faaliyetiyle iştigal eden ya da sanayi sicil belgesini haiz olup üretim faaliyetiyle uğraşan ve faaliyetleri münhasıran bu faaliyetlerden oluşan kurumların enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan kar ya da zararlarına da kurumlar vergisi oranları indirimli şekilde uygulanacaktır.

Kazancına indirimli kurumlar vergisi oranının uygulandığı faaliyetlerinin yanı sıra, %25 oranının uygulanacağı kazançları da bulunan mükellefler; maliyet, hasılat gibi unsurları dikkate almak suretiyle uygun bir dağıtım kullanacak ve bu dağıtım anahtarıyla enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan kar ya da zararlarına uygulayacakları kurumlar vergisi oranını tespit edeceklerdir.

Yüzde 20 oranında vergiye tabi ihracattan elde edilen kazanç ile yüzde 24 oranında vergiye tabi üretimden elde edilen kazancı tespit ederken müşterek genel giderler gibi enflasyon düzeltme zararından anılan kazançlara pay verilmesi gerekiyor.

Benzer şekilde enflasyon düzeltme karı var ise anılan kazançlara uygun dağıtım anahtarı ile pay vermek gerekiyor.

KAYNAKLAR:

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

7529 Sayılı Kanun

165 no’lu VUK Sirküleri

176 no’lu VUK Sirküleri

555 sıra no’lu VUK Teblği

560 sıra no’lu VUK Teblği

563 sıra no’lu VUK Teblği

582 sıra no’lu VUK Teblği

BDK 2025 ( Maliye Hesap Uzmanları Derneği )

BDR 2025 ( Vergi Müfettişleri Derneği )

TFRS – VUK Karş. Enf. Düzeltmesi ( Akın Akbulut )

Enflasyon Muhasebesi ( Fatih Taşyürek )

Vergi Bülteni 2025/13 PWC Türkiye

(27.05.2024 tarih ve E-11395140-105[VUK-3-2836]-696025 sayılı özelge)

(22.05.2024 tarih ve E-11395140-105[VUK-3-2801]-670927 sayılı özelge)

(22.05.2024 tarih ve  E-67854564-105[1741-9476]-294972 sayılı özelge)

(13.05.2024 tarih ve E-11395140-105[VUK-3-2657]-618503 sayılı özelge)

(13.05.2024 tarih ve  E-11395140-105[VUK-3-2791]-617096 sayılı özelge)

(13.05.2024 tarih ve E-67854564-105[1741-9425]-273165 sayılı özelge)

(24.04.2024 tarih ve E-11395140-105[VUK-3-2730]-531739 sayılı özelge)

(29.04.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.01.16.01-2010-611-KV-7sayılı özelge)

(25.04.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-132 sayılı özelge)

(15.11.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.20.15.01-31-MUK-2010-46-401 sayılı özelge)

(23.11.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.31.15.02-VUK-5-02-65 sayılı özelge)  

( 11395140-105[[231-2014/VUK-1-18866]-22668 sayılı özelge )

 

21.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.