Mehmet Ali Gündüz
E. Vergi Müfettişi
Belediye Müfettişi
gunduz00ali@gmail.com

7103 Sayılı Kanun İle Birlikte Cezada İndirim ve Uzlaşma Müesseseleri

1-GİRİŞ:

Uzlaşma, mükelleflerin adlarına yapılan tarhiyatı yargıya intikal ettirmeden önce, vergi idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Kamu alacağının kısa sürede tahsilini sağlayan uzlaşma yolu, aynı zamanda mükellefin yargı sürecinde katlanacağı maliyetleri ve bürokratik işlemleri de ortadan kaldırmaktadır. Böylece mükellefler gelecek tahminlerini daha iyi planlamaktadırlar.[1]

Cezada İndirim müessesi ise 213 Sayılı Vergi Usul Kanunun düzenlenmiş olup mükellefler adlarına yapılan tarhiyatlar karşısında cezada indirim talep etme hakları da bulunmaktadır. Mükellef ile vergi idaresi arasında belli şartların yerine getirilmesi halinde kesilen cezaların dava konusu yapılmaksızın kısa bir sürede ödenmesini sağlamaktadır.

Bu makale ile; mükelleflerin karşı karşıya kaldığı cezai yaptırımlar sonucunda 7103 Sayılı Kanunun tarhiyat öncesi uzlaşma  ve cezada indirim müessesi üzerinde yaptığı değişiklik  ve bu değişikliğin  mükellefler üzerindeki etkisi, avantajlı, koşulları, işleyişi ve sonuçları hakkında bilgi vermek ve bu süreçlerin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.

2-YASAL DÜZENLEMELER:

2.1- Cezada İndirim Müessesi:

213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Vergi Ziyaı, Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezalarında İndirme” başlıklı 376. maddesinde; “İkmalen, re'sen veya idarece tarh edilen vergi veya vergi farkını ve aşağıda gösterilen indirimlerden arta kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını mükellef veya vergi sorumlusu ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse:[2]

1. Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri,

2. Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezasının (7103 Sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 27.03.2018)yarısı (*); İndirilir.

Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıda yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz.

Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezası hakkında uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

Ancak dikkat edileceği üzere söz konusu kanun metni gecikme zammı ve gecikme faizi ilişkin herhangi bir indirim öngörmemiştir.

2.2- Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Müessesi:

Uzlaşma yolu adına vergi tarh edilen ve caza kesilen mükellef ile sorumluların başvurabileceği idari bir çözüm yoludur.

Uzlaşma yolu ile vergi uyuşmazlıkların idari aşamada çözüme kavuşmasının hem idare hem de mükellef açısından sayısız yararları bulunmaktadır. Mükellef uzlaşma sonucu uyuşmazlığı sona erdirmekte, ödeyeceği vergi ve cezanın önemli bir bölümünden, vergi aslı üzerinden hesaplanan gecikme faizinin bir bölümünden dolaylı olarak kurtulmuş olmaktadır. Ayrıca uzlaşma yolunu seçmesi durumunda söz konusu  müşavirlik ve avukat giderlerinden de kurtulabilecektir.[3]       

Vergi idaresi açısından, vergi alacağının tahsilinin gecikmesi ve değişik yargı kararları nedeniyle bu alacağın tahsil imkanın kalmaması  ve ayrıca davanın yürütülmesi için harcanan zaman ve masraftan tasarruftan edilebilmektedir.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunun Tarhiyat Öncesi Uzlaşma başlıklı Ek madde 11’de  “Maliye Bakanlığı, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek (7103 Sayılı Kanunun 15 inci maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 27.03.2018 tarihinden önce tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilenler hariç olmak üzere 27.03.2018)vergiler ile bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezalarında(*) (359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç) tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir.

Tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayette bulunulamaz. (Ek: 3/12/1988 - 3505/10 md.) Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, bu Kanunun 112 nci maddesine göre gecikme faizi hesaplanır.

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması halinde mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra uzlaşma talep edemezler.

2.2.1-Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Kapsamına Giren Vergi ve Cezalar:

Tarhiyat öncesi uzlaşma, haklarında vergi incelemesine başlanmış mükelleflerin, bu inceleme kapsamında kendilerine vergi salınmadan ve ceza kesilmeden önce kullanabilecekleri bir haktır. 7103 sayılı kanunla beraber  Tarhiyat Öncesi Uzlaşma kapsamı aşağıdaki gibidir.

-Vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar,

-Yukarıda belirtilen vergi, resim ve harçlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası.

2.2.2-Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Kapsamı Dışında Kalan Vergi Ve Cazalar:

7103 sayılı kanunla yapılan değişiklikle birlikte tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamı dışında kalan vergi ve cezalar aşağıdaki gibidir.

-Vergi incelemesi sonucunda VUK’un 359 maddesine kaçakçılık suç ve cezalarından dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi nedeniyle tarh edilecek vergiler ve kesilecek cezalar ile  kaçakçılık suç ve cezalarına iştirak nedeniyle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ile kesilecek cezalar tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmez. Ancak mükellefin vergi ziyaına sebebiyet veren fiillerin bir kısmı 359’uncu maddede sayılan kaçakçılık fillerinden kaynaklandığı tespit edilmişse yalnız bu kısım için uzlaşmadan faydalanamayacak diğer kısım için faydalanabilecektir.

-Vergi incelemesine yetkili olmayanlar tarafından yapılan tespitlere göre tarh edilecek vergiler ve kesilecek cezalar,

-Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları

-VUK’un 344. Maddesi 3 fıkrasına göre kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri nedeniyle resen tarh edilen vergi ve %50 oranında kesilecek vergi zıyaı cezası tarhiyat öncesi uzlaşmaya konu edilemez.

-VUL’un 371’inci maddesine göre pişmanlık talepli olarak verilen ancak pişmanlık şartlarının ihlal edilmesi halinde kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak kabul edilen ve beyannameler üzerinden hesaplanan vergi asli ve vergi zıyaı cezaları uzlaşmaya konu edilemez.

-İdarece yapılan tarhiyatlar tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına dahil edilemez.

           2.2.3-Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği ve Yapılması Gereken Değişiklik:

         7103 sayılı kanunla beraber 213 Sayılı Vergi Usul Kanunun Ek madde 11’de değişiklik yapılmasına rağmen Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği eski halini korumaktadır.

       Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği kapsam başlıklı 2.maddesinde  “ Bu Yönetmeliğin kapsamına, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılan vergi incelemelerine dayanılarak tarh edilecek ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (Kanunun 344 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) girer.” hükmü yer almaktadır.

          7103 sayılı kanunla 213 sayılı kanunun Ek madde 11’de kanun değişikliği ile beraber   usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamından çıkarılmasına rağmen Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği eski halini korumaktadır.

         213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ek madde 11  ile Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği aykırı hale dönüşmüştür. Yönetmeliklerin ise üst norm hükümlerine aykırı olmayacağı tabiidir.

         Söz konusu yönetmeliklerin kanunlara uyumu sağlanarak belli kurallar dahilin de idare ile mükelleflerin haklarını koruyarak bu müesseselerin daha etkin ve verimli işlemesine olanak sağlayacaktır.

       2. 3- 7103 Sayılı Torba Kanun İle Tarhiyat Öncesi/Sonrası Uzlaşma  ve Cezada İndirim Müesseseleri:  

        7103 sayılı kanunun 15 inci maddesiyle bu fıkrada yer alan “vergilerle kesilecek cezalarda” ibaresi “vergiler ile bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezalarında” şeklinde değiştirilmiştir. Tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamı, vergi asli ve vergi ziyaı ceza olarak değiştirilmiş ve daraltılmıştır. Böylece tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamları aynı hale getirilmiştir.

Bu değişiklikle ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları, tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamından çıkarıldı. Kanunun yayımı tarihinden önce tarhiyat öncesi uzlaşma talep edenler bu haktan yararlanmaya devam edecekler. Ancak 27 Mart 2018 den sonra artık usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilemeyecektir.

7103 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle cezada indirim müessesinde değişiklik yapılıp usulsüzlük cezalarında “üçte biri” ibaresi  yerine “yarısı” şeklinde değiştirilmiş mükellef lehine oran artırılmıştır.

27 Mart 2018 tarihinden önce cezalarda indirim esas itibariyle uzlaşma hükümlerinden faydalanmak istemeyen ceza muhatabı için geçerlidir. Uzlaşma talep edilmesi halinde cezada indirim hükümlerinden faydalanılamaz. Ancak uzlaşma tutanağı imzalanmadan evvel uzlaşmadan vazgeçip cezalarda indirim müessesinden faydalanabilir.

7103 sayılı kanunun ile yapılan değişiklikle birlikte tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamları aynı hale getirilmiştir usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları uzlaşma kapsamından çıkarılmıştır.

213 sayılı Vergi Usul Kanunun “Uzlaşma ve Cezada İndirim” başlıklı Ek 9’uncu maddesinde bu bölüm uyarınca üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında cezada indirim hükümleri; hakkında cezada indirim hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için bu bölüm hükümleri uygulanmaz. Ancak, ceza muhatabının, uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyanla hadiseye cezada indirim isteme hakkı mahfuzdur. Hükmü yer almaktadır.

7103 sayılı kanunla yapılan değişiklik ve VUK Ek-9 maddesi birlikte değerlendirildiğinde, mükellefler uzlaşma talep edip vergi idaresi ile uzlaşmaları halinde usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları uzlaşma kapsamından çıkarıldığından ayrıca bu cezalar için cezada indirim müessesinden yararlanabilecektir.

Tabiidir ki mükelleflerin tarhiyat sonrası uzlaşma ve cezada indirim müesseselerinden yararlanabilmesi için süresinde müracaat yapılmalı aynı zamanda dava açma yoluna gidilmemesi gerekir.

3.SONUÇ:

Vergi İdaresi tarafından yapılan tarhiyatlara karşı mükelleflerin hem uzlaşma hem de uzlaşma kapsamı dışına çıkarılan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için cezada indirim müesseselerinden yararlanma imkanı doğmaktadır.

Yapılacak tarhiyatlara karşı ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerinde uzlaşma ve cezada indirim hakları kullanması ve haklarından haberdar edilmesi gerekmekte, bunlarla ilgili mükellefleri bilgilendirecek çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Vergi İdaresinin daha etkin ve verimli yürütülmesi ve mükelleflerin kanun değişikliklerini daha iyi anlamaları ve uygulamaları amacıyla yönetmeliklerin üst norm hükümlerine uyumlu hale getirilmesi önem arz etmektedir.   

Mükelleflerin bilgilendirilmesi yoluyla vergi idaresi açısından vergi alacağının tahsilinin gecikmesinin önüne geçilmiş olacaktır. Mükellefler açısından vergi uyuşmazlıkları idari aşamada çözüm yoluna kavuşmasıyla birlikte tarh edilen vergi ve cezaların önemli bir kısmından kurtulabilecektir.

NOT: BU MAKALE Vergi Müfettişi Murat İNCEOĞLU İLE BİRLİKTE HAZIRLANMIŞTIR.

KAYNAKÇA

1-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

2-Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği

3-Beyanname Düzenleme Rehberi ( 2017 Basım)

4-7103 Sayılı Vergi Kanunları İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

5-Vergi İdaresi Tarafından Yapılan Tarhiyatlarda Mükellefin İdari Başvuru Yolları Rehberi Basım 2011

6- Vergi Uyuşmazlıklarının İdare ile Çözümünde Uzlaşma Rehberi 2007

[1] Vergi Uyuşmazlıklarında İdare Çözümünde Uzlaşma Rehberi 2007 Basım

[2] 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

[3] Beyanname Düzenleme Kılavuzu 482 Sayfa

24.10.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.