Dr. Koray Ateş
korayates@muhasebetr.com

Sat Kirala Geri Al İşleminde Amortisman Sorunu

Değerli okurlar , son dönemlerde işletmelerin kredi kanallarına ulaşmalarında yaşanan ciddi sorunlar, bu şirketleri alternatif kaynak yaratma yollarına itmiştir.

Alternatif finansman temini ise 213 sayılı VUK’nun 5 inci maddesinin birinci fıkrasında (j) bendinde düzenlenen Sat-Kirala-Ger Al müessesesidir.

(j) bendinde, "Her türlü taşınır ve taşınmaz malların 6361 sayılı Kanun kapsamında geri kiralama amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla, kurumlar tarafından finansal kiralama şirketleri, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarına satışından doğan kazançlar ve bu kurumlarca söz konusu varlıkların devralındığı kuruma kira süresi sonunda devrinden doğan kazançlar.

SATIŞ KAZANCI ÖZEL BİR FON HESABINDA TUTULUR

Mezkûr kanuna göre, İstisnadan yararlanan satış kazancı, kiracı tarafından pasifte özel bir fon hesabında tutulur ve özel fon hesabında tutulan bu tutar sadece kiracı tarafından bu varlıklar için ayrılacak amortismanların (bu varlıkların kiralayan kurumlara devrinden önce kiracıdaki net bilanço aktif değerine isabet eden amortismanlar hariç) itfasında kullanılır.

İstisna edilen kazançtan herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen ya da dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılan kısım için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır. Kurumların tasfiyesi (bu Kanuna göre yapılan devir ve bölünmeler hariç) hâlinde de bu hüküm uygulanır.

SATIŞ İŞLEMİNDEN SONRA KİRALAMA YOLUYLA TEKRAR GERİ ALINAN TAŞINIR/TAŞINMAZIN AMORTİSMANI NE ŞEKİLDE GİDERLEŞTİRİLECEK?

İşte asıl sorunda burada başlıyor. Satış sonunda elde edilen ve özel bir fon hesabına alınan tutar, tekrardan satın alınan taşınır/taşınmaz için ayrılacak amortismanlara nasıl mahsup edilecek?

TEBLİĞDE ORANLAMA YÖNTEMİNE YER VERİLMEMİŞ

Öncelikle tebliğdeki örneğe benzer bir örnek üzerinden gidelim.

Örnek: Örnek: (Ç) A.Ş. 13/5/2021 tarihinde 2.000.000.- TL’ye iktisap ettiği ve aktifine aldığı taşınırını 8/9/2023 tarihinde sat-kirala-geri al işlemine konu ederek (D) Katılım Bankası A.Ş.’ye 1.600.000.- TL bedelle devretmiştir. Bu sürede (Ç) A.Ş.’nin söz konusu taşınırı için ayırdığı amortisman tutarı 1.360.000.- TL’dir.

İstisna kazanç: Satış bedeli – Taşınırın (Ç) A.Ş.’deki net bilanço aktif değeri

Taşınırın (Ç) A.Ş.’deki net bilanço aktif değeri: Maliyet bedeli – Birikmiş amortismanlar

İstisna kazanç: 1.600.000 TL – (2.000.000 TL – 1.360.000 TL) = 1.000.000 TL

-------------------------------------/---------------------------------

260 HAKLAR      1.600.000

257 BİR.AMORT.  1.360.000

                        25X                              2.000.000

                        GELİR HS.                     960.000

Açıklama: Sat-Kirala ve Geri Al işlemi

-------------------------------------/---------------------------------

ÇOK ÖNEMLİ NOT: Fon hesabına alınma işleminin, kiracılarca varlıkların kiralayanlara satışının yapıldığı yılı izleyen hesap döneminin başından itibaren kazancın beyan edildiği döneme ait kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarihe kadar yapılması gerekmektedir. (01.01.2024 yılında 570 (B)/549 (A) muhasebesi yapılır.

İşletme 960.000 TL tutarındaki istisna kazancını pasifte özel bir fon hesabına alarak, bu tutarın tamamı için istisnadan yararlanabilecektir.

ORANLAMA YÖNTEMİ Mİ YOKSA 549 DAKİ BAKİYE TAMAMEN BİTTİKTEN SONRA MI AMORTİSMANLAR GİDER YAZILACAK?

Tebliğde maalesef konu ile ilgili bir net açıklama yapılmamış. Yani yeni alınan taşınır için işletme bu varlığı kayıtlarında artık  1.600.000 TL olarak takip edecektir ve bu varlık için kanaatimizce ayrılacak amortisman için aşağıdaki hesaplamanın yapılması uygun olacaktır?

Şirketin bu taşınır için yıllık olarak hesaplayacağı amortismanın (960.000 TL / 1.600.000 TL=) %60’lık kısmı 549 nolu hesaptan karşılanacak ve 1.600.000 TL’lik tutardan 960.000 TL nin tenzili sonucu kalan bakiye olan (1.600.000 – 960.000 =) 640.000 TL için ise;

(640.000 TL / 1.600.000 TL=) %40’lık kısmı kurum kazancının tespitinde amortisman gideri olarak dikkate alınabilecektir.

SONUÇ: Yukarıda yer vermiş olduğumuz oranlama yöntemine tebliğin amir hükümlerinde yer verilmemiştir. Ancak bu yöntemin uygulanması gerektiği kanaatimizce doğrudur. Aksi halde tekrardan satın alınan taşınırın amortismanlarının tamamının 549 hesapta yer alan tutar tüketildikten sonra giderleştirilmesi sonucu çıkacaktır ki, bu yönteme doğrudan mükellef aleyhine olması hasebiyle karşıyız.

11.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.