Dr. Koray Ateş
korayates@muhasebetr.com

4.Dönem Geçici Vergi İçin Önemli Hatırlatmalar

Değerli okurlar, bu haftaki yazımızda 4.dönem geçici vergi için önemli gördüğümüz bir takım konularda hatırlatmalar yapacağız.

1-Yabancı Paraların Değerlemelerinde Uygulanacak Kurlar

Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesinde, yabancı paraların borsa rayici ile değerleneceği ve bu hükmün yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da geçerli olduğu hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para cinsinden olan alacak ve borçların bu hüküm dikkate alınarak değerlenmesi gerekmektedir.

Bu hüküm gereği, 31.12.2019 tarihi itibariyle yapılacak değerlemelerde esas alınacak döviz kurları 24.01.2020 tarihli ve 31018 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 516 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile açıklanmıştır.

130 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde ve 217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen hükümler gereğince, değerleme günü itibarıyla Maliye Bakanlığınca kurların ilan edilmediği durumlarda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca Resmi Gazetede geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan kurlar esas alınacaktır.

505 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yapılacak değerlemelerde kasadaki yabancı ülke paralarının efektif alış kuruyla (efektif alış kurunun bulunmaması halinde döviz alış kuru), diğer hesaplardaki döviz cinsinden yabancı paraların ise döviz alış kuruyla değerlenmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle efektif alış kuru, kasadaki banknot şeklindeki yabancı ülke paralarının değerlenmesinde dikkate alınacaktır. Bunun dışındaki yabancı para cinsinden her türlü alacak ve borçlar ile yurt içi veya yurt dışındaki banka hesaplarında yer alan yabancı paralar döviz alış kuru ile değerlenecektir.

217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, geçici vergi dönem sonlarında yapılacak döviz değerlemelerinde; Resmi Gazetede geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibarıyla yayımlanan T.C. Merkez Bankası döviz alış kurları esas alınmaktadır.

Buna göre, T.C. Merkez Bankasınca 30.12.2019 tarihinde belirlenen ve 31.12.2019 tarihli ve 30640 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan aşağıdaki kurlar, 2019 yılı dördüncü geçici vergi dönem sonu (31.12.2019) itibarıyla uygulanacaktır. 

2-Reeskont İşlemlerinde Uygulanacak İskonto Faiz Oranı

Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanununun 281 ve 285 nci maddelerine göre, bankalar, bankerler ve sigorta şirketi dışındaki mükelleflerin alacak ve borç senetlerini değerleme gününün değerine irca etmeleri, bir başka ifadeyle reeskonta tabi tutmaları ihtiyaridir. Bununla birlikte alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükelleflerin borç senetlerini de reeskonta tabi tutması zorunlu tutulmuştur.

Diğer taraftan, 5941 sayılı Çek Kanununun 3, 5 ve 6 ncı maddelerinde ve geçici 3 üncü maddesindeki düzenlemeleri dikkate alan Gelir İdaresi Başkanlığı, 30.04.2013 tarihinde yayınladığı 64 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün bulunduğunu belirtmiştir. Dolayısıyla verilen ve alınan ileri düzenleme tarihli çeklerin de, seçimlik hak kullanıldığında, reeskonta tabi tutulması gerekmektedir.

a-TL Senetlerde Reeskont Hesaplaması:

238 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliği uyarınca, reeskont uygulamasında esas alınacak oran, eğer var ise senette belirtilen faiz oranı, bu oran senette belirtilmemiş ise TC Merkez Bankası tarafından açıklanan avans işlemlerine ilişkin faiz oranı olacaktır.

21.12.2019 tarihli ve 30985 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan T.C. Merkez Bankası Tebliğiyle Bankaca, vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık % 12,75, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık % 13,75 olarak tespit edilmiştir. Belirlenen oranlar yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Buna göre 2019 yılı 4. Geçici Vergi Dönemi sonunda Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenecek mali tabloların hazırlanmasına ilişkin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı T.C. Merkez Bankasının 21.12.2019 tarihli ve 30463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğinde belirlenen %13,75 oranıdır.

Öte yandan 21.12.2019 tarihinden itibaren ise Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenecek mali tabloların hazırlanmasına ilişkin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı T.C. Merkez Bankasının 21.12.2019 tarihli ve 30985 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğinde belirlenen %13,75 oranıdır.

Faiz tutarının hesaplanmasında ise iç iskonto yöntemi uygulanacaktır. İç iskonto yöntemiyle faiz hesaplama formülü aşağıdadır:

F= A – {A * 360/ [360+(m * t)] }

F: Hesaplanan iskonto tutarı

A: Senedin nominal değeri

t: Senedin vadesine kalan gün sayısı

m: İskonto (faiz) oranı

b-Dövizli Senetlerde Reeskont Hesaplaması:

Yabancı para ile olan senetli alacak ve borçlarda ise Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesi uyarınca, varsa senette yazılı faiz oranı, senette faiz oranı yazılmamış ise değerleme gününde geçerli Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınacaktır.

Açıklanan LIBOR oranlarının ay ve vade dönemlerinin arasına isabet eden vade dönemleri için faiz oranlarının vadeye göre hesaplanması gerekmektedir. Bir diğer ifadeyle en yakın iki tarih arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edilip ilgili vade için gün sayısı baz alınarak hesaplanan faiz oranının reeskont hesabında kullanılacaktır.

Örnek: 31.12.2019 tarihi itibarıyla vadesine 63 gün kalan DOLAR cinsinden bir senedin reeskont hesaplamasında kullanılacak faiz oranını tespit edebilmek için 2 ve 3 aylık vadelerin farkı alınıp bu aylar arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edildikten sonra, 2 ayı aşan 3 günlük farkın 2. ayın vadesine eklenmesi gerekmektedir. 31.12.2019 tarihi itibarıyla DOLAR’ın LIBOR oranları aşağıdaki gibidir:

Günlük LIBOR oranı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

3. Ayla 2. Ayın Farkı : (1,90838 - 1,83313 =) 0,07525

Günlük LIBOR Oranı : (0,07525 /30 =) 0,002508

3 Günlük LIBOR Oranı: (002508 * 3 =) 0,007525

63 Günlük LIBOR oranı (1,83313 + 0,007525 =) 1,840655

31.12.2019 tarihinde uygulanacak 31.12.2019  tarihli LIBOR oranları aşağıdaki gibidir. Veriler, https://www.global-rates.com/interest-rates/libor/libor-information.aspx web adresinden alınmıştır.

Dolar LIBOR http://iborate.com/usd-libor/ adresinden teyit edilmiştir.

Euro LIBOR http://iborate.com/eur-libor/  adresinden teyit edilmiştir.

3-Geçici Vergi Döneminde Reeskont Uygulaması

Geçici vergi döneminde reeskont uygulamalarına ilişkin açıklamalara 217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “3.2. Alacak ve Borç Senetlerinde Reeskont Uygulaması” başlıklı bölümünde yer verilmiştir.

Vergi Usul Kanununun 280, 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca, yabancı para cinsinden olanlar da dahil olmak üzere, vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar değerleme günü kıymetine irca edilebilmektedir. Bu hüküm uyarınca mükellefler, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde, isterlerse vadesi gelmemiş senede bağlı borç ve alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca edebileceklerdir.

Geçici vergi açısından reeskont yapılmış olması müteakip geçici vergi dönemlerinde veya hesap dönemine ilişkin kazancın hesaplanmasında da reeskont işleminin yapılmasını gerektirmemektedir. Örneğin, üç aylık kazancının tespitinde bu tür alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyi tercih eden bir mükellef, dilerse altı aylık kazancının tespitinde senede bağlı alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyebilecektir. Geçici vergi uygulaması yönünden senetli alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca eden mükelleflerin, borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmaları zorunludur.

Bir geçici vergi dönemi sonunda yapılan reeskont işleminin ertesi geçici vergi dönemi başında bir önceki bölümde anlatılan şekilde ters kayıtla kapatılması kanaatimizce uygun olacaktır.

Geçici vergi açısından reeskont yapılmış olması müteakip geçici vergi dönemlerinde veya hesap dönemine ilişkin kazancın hesaplanmasında da reeskont işleminin yapılmasını gerektirmemektedir.

4-Reeskont İşlemi Açısından Özellik Arz Eden Alacak ve Borçlar

a- Vadeli Çek Reeskontu

5941 sayılı Çek Kanununun 3, 5 ve 6 ncı maddelerinde ve geçici 3 üncü maddesindeki düzenlemeleri dikkate alan Gelir İdaresi Başkanlığı, 30.04.2013 tarihinde yayınladığı 64 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün bulunduğunu belirtmiştir. Dolayısıyla verilen ve alınan ileri düzenleme tarihli çeklerin de, seçimlik hak kullanıldığında, reeskonta tabi tutulması gerekmektedir.

b- Teminata Verilen Senetler

Teminata verilen senetler işletmenin mülkiyetinde olan ve halen işletme için bir alacağı temsil eden senetlerdir. Alacak senetlerinin bankaya teminata verilmiş olması ve karşılığında bir kredi alınmış olması, bu alacağın temlik edildiği anlamına gelmez. Teminata verilen senetler karşılığında bankadan alınan krediler ile senetler arısında ilişki istendiğinde başka senetlerle değiştirilebilir. Diğer taraftan bu senetlerle işletmenin portföyündeki senetler arasında bir fark bulunmamaktadır. Bu nedenle teminata verilen alacak senetleri de reeskonta tabi tutulabilmektedir.

c- Tahsile Verilen Senetler

Senetlerin, tahsil olunmak üzere bankaya ciro edilmesi halinde yapılan ciro, hukuken bir “temsil cirosu” niteliğindedir. Mükellef, senedi bankaya tevdi etmekle tahsil için bir temsil yetkisi vermektedir. Ancak senet üzerindeki bütün haklar, aslında, mükellefe aittir. Banka, suluh, ibra ve feragat gibi haklar üzerinde tasarrufa yetkili değildir.

Öte yandan, senedi tahsile veren mükellef, tahsil edilene kadar, senet bedelini tahsil etmiş de değildir. Halbuki, senedin tahsil anına kadar mükellefin portföyünde bulunması ile tahsil için bankaya ciro edilmesi arasında bir fark mevcut değildir.

Bu itibarla tahsile verilen alacak senetleri, değerleme gününde, henüz tahsil edilmemiş olmak şartıyla, reeskont konusu yapılabilir.

d- Vadeli Satışlar Dolayısıyla Edinilen Alacak Senetleri

Bilindiği üzere, piyasada yaygın şekilde çeşitli vadeli satış yöntemleri uygulanmaktadır. Bu yöntemlerle yapılan satışlarda satıcı ile müşteri arasında ödeme koşullarını, malın teslim tarihini ve diğer bazı şartları belirleyen bir sözleşme yapılmaktadır. Genellikle sözleşmelerde, malın ileri bir tarihte müşteriye teslimi kararlaştırılabilmekte ve bu süre içinde belirlenen taksit tutarının ise senede bağlanarak tahsiline devam edilmektedir. Bu tür vadeli satışlarda, malın satışına ilişkin hasılan, malın teslim tarihinde düzenlenen fatura ile kayıtlara intikal ettirilmektedir.

Vadeli satış kampanyalarında satışa konu mal veya hizmet bedeline ait belge düzenlenmeksizin senede bağlanan alacak tutarlarından, vadesi gelmemiş alacak senetlerinin dönem sonlarında reeskonta tabi tutulamaması gerekmektedir.

Bu tür alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması halinde gider kaydedilen reeskont tutarlarının kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerekmektedir.

e- Şüpheli Alacak Durumundaki Senetli Alacaklar

Şüpheli alacaklar senede bağlı olsun olmasın Vergi Usul Kanununun alacaklarda ve sermayede amortismana ilişkin 323 üncü maddesine göre değerlemeye tabi tutulmaktadır. Dolayısıyla daha önce hasılat unsuru olarak kayıtlara intikal etmiş olan bir alacak anılan maddedeki şartlar gerçekleşmiş olmak kaydıyla, zaten karşılık ayrılmak yoluyla giderleştirilmektedir. Bu nedenle karşılık ayrılmak suretiyle vergi matrahının hesabında gider olarak dikkate alınmış olan senetli şüpheli alacaklar için yeniden reeskont hesaplanması mümkün değildir.

5-Alacak Senetleri Reeskontunun Muhasebe Kaydı

Alacak senetlerine ilişkin hesaplanan reeskont tutarı aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmak suretiyle kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacaktır.

---------------------------------------------31.12.2019-----------------------------------------------------------

657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)                                         xxx.xxx

657.01 Alacak Senetleri Reeskont Gideri

             122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)                                xxx.xxx

Alacak senetlerinin reeskont kaydı

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

İzleyen dönemin başı olan 02.01.2020 tarihinde 122-Alacak Senetleri Reeskontu Hesabında yer alan tutarın 647-Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına devredilerek kapatılması ve gelir olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

-----------------------------------------------------02.01.2020-------------------------------------------------------------

122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)                 xxx.xxx

          647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ (-)                                                          xxx.xxx

         647.01 Alacak Senetleri Reeskont Gideri

Reeskont iptali

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6-Borç Senetleri Reeskontunun Muhasebe Kaydı

Borç senetlerine ilişkin hesaplanan reeskont tutarı aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmak suretiyle kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınacaktır.

-------------------------------------------31.12.2020-------------------------------------------------------

322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)                     xxx.xxx

         647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ (-)                                                          xxx.xxx

         647.01 Borç Senetleri Reeskont Gideri

Borç senetlerinin reeskont kaydı

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

İzleyen dönemin başı olan 02.01.2020 tarihinde 322-Borç Senetleri Reeskontu Hesabında yer alan tutarın 657-Reeskont Faiz Giderleri Hesabına devredilerek kapatılması ve gider olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

--------------------------------------------02.01.2020----------------------------------------------------

657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)                                         xxx.xxx

657.01 Borç Senetleri Reeskont Gideri

            322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)                                    xxx.xxx

Reeskont iptali

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7. 4.Dönemde Uygulanacak Yeniden Değerleme Oranları

4.Dönem Yeniden Değerleme Oranı

2018 yılından devreden, yatırım indirimi istisna tutarının, Ar-Ge indirimi tutarının ve indirimli kurumlar vergisi uygulamasında yatırım katkı tutarının 2019 yılı 4. Dönem Geçici Vergi Beyannamesi ile 2019 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi endekslemesinde dikkate alınacak oranlar aşağıda açıklanmıştır.

1-Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci Maddesi Kapsamında Yapılan Yatırımlar:

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsamında aynı Kanunun 4842 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmadan önceki Ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. maddeleri çerçevesinde yapılan yatırımlar nedeniyle hesaplanan ve kazanç yetersizliği dolayısıyla kullanılamayıp sonraki yıllara devreden yatırım indirimi tutarları yeniden değerleme oranında arttırılarak dikkate alınmaktadır.

2019 yılına ilişkin yeniden değerleme oranı % 22,58 olarak hesaplanmış ve 23.12.2019 tarihli ve 30987 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 512 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile duyurulmuştur.

2- Ar-Ge İndirimi Endekslemesi:

5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarında kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan Ar-Ge harcamaları, sonraki hesap dönemlerine devredilmektedir. Devredilen Ar-Ge indirimi tutarı, takip eden yıllarda her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmaktadır.

Bu kapsamda 2018 yılından devreden Ar-Ge harcamalarının indirime esas alınacak tutarı; 2019 yılına ilişkin yeniden değerleme oranı % 22,58 olarak açıklanmıştır.

3-İndirimli Kurumlar Vergisi Uygulamasında Yatırım Katkı Tutarı Endekslemesi:

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar için; yatırımın tamamlanması şartıyla, indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle yararlanılan kısmı hariç olmak üzere kalan yatırım katkı tutarı, yatırımın tamamlandığı hesap dönemini izleyen yıllarda Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmaktadır.

Bu kapsamda 2019 öncesinde tamamlanan yatırımlarla ilgili olarak 2019 yılına devreden yatırım katkı tutarları (henüz kullanılmamış olan); 2019 sonu itibariyle % 22,58 oranında arttırılarak dikkate alınacaktır.

05.02.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.