Dr. Koray Ateş
korayates@muhasebetr.com

3.Dönem Geçici Vergi Öncesi Önemli Hatırlatmalar

1-Reeskont İşlemlerinde Uygulanacak İskonto Faiz Oranı

Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanununun 281 ve 285 nci maddelerine göre, bankalar, bankerler ve sigorta şirketi dışındaki mükelleflerin alacak ve borç senetlerini değerleme gününün değerine irca etmeleri, bir başka ifadeyle reeskonta tabi tutmaları ihtiyaridir. Bununla birlikte alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükelleflerin borç senetlerini de reeskonta tabi tutması zorunlu tutulmuştur.

Diğer taraftan, 5941 sayılı Çek Kanununun 3, 5 ve 6 ncı maddelerinde ve geçici 3 üncü maddesindeki düzenlemeleri dikkate alan Gelir İdaresi Başkanlığı, 30.04.2013 tarihinde yayınladığı 64 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün bulunduğunu belirtmiştir. Dolayısıyla verilen ve alınan ileri düzenleme tarihli çeklerin de, seçimlik hak kullanıldığında, reeskonta tabi tutulması gerekmektedir.

a-TL Senetlerde Reeskont Hesaplaması:

238 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliği uyarınca, reeskont uygulamasında esas alınacak oran, eğer var ise senette belirtilen faiz oranı, bu oran senette belirtilmemiş ise TC Merkez Bankası tarafından açıklanan avans işlemlerine ilişkin faiz oranı olacaktır.

29.06.2018 tarihli ve 30463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan T.C. Merkez Bankası Tebliğiyle Bankaca, vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık yüzde 18,50, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 19,50 olarak tespit edilmiştir. Belirlenen oranlar yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Buna göre 2019 yılı 3. Geçici Vergi Dönemi sonunda Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenecek mali tabloların hazırlanmasına ilişkin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı T.C. Merkez Bankasının 29.06.2018 tarihli ve 30463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğinde belirlenen %19,50 oranıdır.

Öte yandan 11.10.2019 tarihinden itibaren ise Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenecek mali tabloların hazırlanmasına ilişkin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı T.C. Merkez Bankasının 10.10.2019 tarihli ve 30915 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğinde belirlenen %18,25 oranıdır.

Yürürlük Tarihi	TCMB Avans İşlemlerinde Uygulanan Faiz Oranı (%)
29.06.2018	19,50
10.10.2019	18,25

Faiz tutarının hesaplanmasında ise iç iskonto yöntemi uygulanacaktır. İç iskonto yöntemiyle faiz hesaplama formülü aşağıdadır:

F= A – {A * 360/ [360+(m * t)] }

F: Hesaplanan iskonto tutarı

A: Senedin nominal değeri

t: Senedin vadesine kalan gün sayısı

m: İskonto (faiz) oranı

b-Dövizli Senetlerde Reeskont Hesaplaması:

Dövizli ve senede bağlanmış alacak ve borçlarda Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesi uyarınca, varsa senette yazılı faiz oranı, senette faiz oranı yazılmamış ise değerleme gününde geçerli Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınacaktır.

Açıklanan LIBOR oranlarının ay ve vade dönemlerinin arasına isabet eden vade dönemleri için faiz oranlarının vadeye göre hesaplanması gerekmektedir. Bir diğer ifadeyle en yakın iki tarih arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edilip ilgili vade için gün sayısı baz alınarak hesaplanan faiz oranının reeskont hesabında kullanılacaktır.

Örnek: 30.09.2019 tarihi itibarıyla vadesine 63 gün kalan DOLAR cinsinden bir senedin reeskont hesaplamasında kullanılacak faiz oranını tespit edebilmek için 2 ve 3 aylık vadelerin farkı alınıp bu aylar arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edildikten sonra, 2 ayı aşan 3 günlük farkın 2. ayın vadesine eklenmesi gerekmektedir. 30.09.2019 tarihi itibarıyla DOLAR’ın LIBOR oranları aşağıdaki gibidir:

Günlük LIBOR oranı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

3. Ayla 2. Ayın Farkı : (2,08513 - 2,06538 =) 0,01975

Günlük LIBOR Oranı : (0,01975/30 =) 0,000658

3 Günlük LIBOR Oranı: (0,000658 * 3 =) 0,001975

63 Günlük LIBOR oranı (2,06538 + 0,001975 =) 2,06735

30.09.2019 tarihinde uygulanacak 30.09.2019  tarihli LIBOR oranları aşağıdaki gibidir. Veriler, https://www.global-rates.com/interest-rates/libor/libor-information.aspx web adresinden alınmıştır.

	USD LIBOR ORANLARI (%)	EURO LIBOR ORANLARI(%)
O/N (overnight)	1,82150	-0,57914
1W (1 week)	1,91150	-0,55429
1M (1 month)	2,01563	-0,50643
2M (2 months)	2,06538	-0,44857
3M (3 months)	2,08513	-0,44071
6M (6 months)	2,05563	-0,41614
1Y (12 months)	2,03213	-0,36100

Dolar LIBOR http://iborate.com/usd-libor/ adresinden teyit edilmiştir.

Euro LIBOR http://iborate.com/eur-libor/  adresinden teyit edilmiştir.

2-Yabancı Paraların Değerlemelerinde Uygulanacak Kurlar

Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesinde, yabancı paraların borsa rayici ile değerleneceği ve bu hükmün yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da geçerli olduğu hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para cinsinden olan alacak ve borçların bu hüküm dikkate alınarak değerlenmesi gerekmektedir.

Bu şekilde yapılacak değerlemede T.C. Merkez Bankasınca Resmi Gazetede geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan döviz alış kurları esas alınacaktır.

Ayrıca, 283 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliği uyarınca; kasadaki yabancı ülke paraları için efektif alış kurları, banka hesaplarındaki yabancı paralar ise döviz alış kuru ile değerlenmektedir.

217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, geçici vergi dönem sonlarında yapılacak döviz değerlemelerinde; Resmi Gazetede geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan T.C. Merkez Bankası döviz alış kurları esas alınmaktadır.

Buna göre, T.C. Merkez Bankasınca 27.09.2019 tarihinde belirlenen ve 28.09.2019 tarihli ve 30902 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan aşağıdaki kurlar, 2019 yılı 3. geçici vergi döneminin kapandığı tarih olan 30.09.2019 tarihi itibariyle dikkate alınacaktır.

3-Geçici Vergi Döneminde Reeskont Uygulaması

Geçici vergi döneminde reeskont uygulamalarına ilişkin açıklamalara 217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “3.2. Alacak ve Borç Senetlerinde Reeskont Uygulaması” başlıklı bölümünde yer verilmiştir.

Vergi Usul Kanununun 280, 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca, yabancı para cinsinden olanlar da dahil olmak üzere, vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar değerleme günü kıymetine irca edilebilmektedir. Bu hüküm uyarınca mükellefler, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde, isterlerse vadesi gelmemiş senede bağlı borç ve alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca edebileceklerdir.

Geçici vergi açısından reeskont yapılmış olması müteakip geçici vergi dönemlerinde veya hesap dönemine ilişkin kazancın hesaplanmasında da reeskont işleminin yapılmasını gerektirmemektedir. Örneğin, üç aylık kazancının tespitinde bu tür alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyi tercih eden bir mükellef, dilerse altı aylık kazancının tespitinde senede bağlı alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyebilecektir. Geçici vergi uygulaması yönünden senetli alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca eden mükelleflerin, borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmaları zorunludur.

Geçici vergi döneminde yapılan reeskont kayıtları bir sonraki geçici vergi dönemi başında ters kayıtla kapatılması kanaatimizce uygun olacaktır.

4-Reeskont İşlemi Açısından Özellik Arz Eden Alacak ve Borçlar

a- Vadeli Çek Reeskontu

5941 sayılı Çek Kanununun 3, 5 ve 6 ncı maddelerinde ve geçici 3 üncü maddesindeki düzenlemeleri dikkate alan Gelir İdaresi Başkanlığı, 30.04.2013 tarihinde yayınladığı 64 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün bulunduğunu belirtmiştir. Dolayısıyla verilen ve alınan ileri düzenleme tarihli çeklerin de, seçimlik hak kullanıldığında, reeskonta tabi tutulması gerekmektedir.

b- Teminata Verilen Senetler

Teminata verilen senetler işletmenin aktif bir varlığıdır ve işletme için halen alacak ifade eder. Teminata verilen senetler karşılığında bankadan alınan krediler ile senetler arısında ilişki istendiğinde başka senetlerle değiştirilebilir. Bununla beraber teminata verilen senetler ile şirketin portföyündeki senetler arasında hiç bir fark yoktur. Bu yüzden teminata verilen alacak senetleri de reeskonta tabi tutulabilmektedir.

c- Tahsile Verilen Senetler

Bilindiği üzere senetler, tahsil olunmak üzere bankaya ciro edilmekte ve yapılan  bu ciro, ise bir “temsil cirosu” niteliğindedir. Mükellef, senedi bankaya tevdi etmekle tahsil için bir temsil yetkisi vermektedir. Ancak senet üzerindeki bütün haklar, aslında, mükellefe aittir. Banka, sulh, ibra ve feragat gibi haklar üzerinde tasarrufa yetkili değildir.

Bununla beraber, mükellef tarafından tahsile verilen senet, tahsil edilene kadar, senedin bedeli tahsil edilmiş de değildir. Oysa, senedin tahsil anına kadar mükellefin portföyünde bulunması ile tahsil için bankaya ciro edilmesi arasında bir fark mevcut değildir.

Bu nedenle alacak senetlerinin tahsile verilmesi halinde, değerleme gününde, tahsil edilmemiş olunması şartıyla, reeskont konusu yapılabilir.

d- Vadeli Satışlar Dolayısıyla Edinilen Alacak Senetleri

Piyasalarda vadeli satış yöntemlerinin çeşitli şekillerde uygulaması mevcuttur. Bu uygulamalar ise sözleşmelerle şekillenmektedir. Sözleşmelerde malın teslim tarihi, teslim koşulları vb. belirlenmektedir. Bu sözleşmelerde, malın ileri bir tarihte müşteriye teslimi kararlaştırılabilmekte ve bu süre içinde belirlenen taksit tutarının ise senede bağlanarak tahsiline devam edilmektedir. Bu tür vadeli satışlarda, malın satışına ilişkin hasılan, malın teslim tarihinde düzenlenen fatura ile kayıtlara intikal ettirilmektedir.

Vadeli satış kampanyalarında satışa konu mal veya hizmet bedeline ait belge düzenlenmeksizin senede bağlanan alacak tutarlarından, vadesi gelmemiş alacak senetlerinin dönem sonlarında reeskonta tabi tutulamaması gerekmektedir.

Bu tür alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması halinde gider kaydedilen reeskont tutarlarının kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerekmektedir.

e- Şüpheli Alacak Durumundaki Senetli Alacaklar

Şüpheli alacaklar senede bağlı olsun olmasın Vergi Usul Kanununun alacaklarda ve sermayede amortismana ilişkin 323 üncü maddesine göre değerlemeye tabi tutulmaktadır. Dolayısıyla daha önce hasılat unsuru olarak kayıtlara intikal etmiş olan bir alacak anılan maddedeki şartlar gerçekleşmiş olmak kaydıyla, zaten karşılık ayrılmak yoluyla giderleştirilmektedir. Bu nedenle karşılık ayrılmak suretiyle vergi matrahının hesabında gider olarak dikkate alınmış olan senetli şüpheli alacaklar için yeniden reeskont hesaplanması mümkün değildir.

5-Alacak Senetleri Reeskontunun Muhasebe Kaydı

Alacak senetlerine ilişkin hesaplanan reeskont tutarı aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmak suretiyle kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacaktır.

-----------------------------30.09.2019-------------------------------------------------

657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)                                         xxx.xxx

657.01 Alacak Senetleri Reeskont Gideri

        122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)                                xxx.xxx

Alacak senetlerinin reeskont kaydı

--------------------------------------------------------------------------------------------

Ertesi dönemin başı olan 01.10.2019 tarihinde 122-Alacak Senetleri Reeskontu Hesabında yer alan tutarın 647-Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına devredilerek kapatılması ve gelir olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

-----------------------------01.10.2019-------------------------------------------------

122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)                 xxx.xxx

      647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ (-)                                                          xxx.xxx

      647.01 Alacak Senetleri Reeskont Gideri

Reeskont iptali

--------------------------------------------------------------------------------------------

6-Borç Senetleri Reeskontunun Muhasebe Kaydı

Borç senetlerine ilişkin hesaplanan reeskont tutarı aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmak suretiyle kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınacaktır.

-----------------------------30.09.2019-------------------------------------------------

322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)                     xxx.xxx

       647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ (-)                                                          xxx.xxx

       647.01 Borç Senetleri Reeskont Gideri

Borç senetlerinin reeskont kaydı

--------------------------------------------------------------------------------------------

İzleyen dönemin başı olan 01.10.2019 tarihinde 322-Borç Senetleri Reeskontu Hesabında yer alan tutarın 657-Reeskont Faiz Giderleri Hesabına devredilerek kapatılması ve gider olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

-----------------------------01.10.2019-------------------------------------------------

657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)                                         xxx.xxx

657.01 Borç Senetleri Reeskont Gideri

       322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)                                    xxx.xxx

Reeskont iptali

--------------------------------------------------------------------------------------------

04.11.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.