Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Finansal Kiralama Kapsamında Kalıp ve Fikstür İthalatı

Finansal Kiralama: Bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi, kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması, kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması, hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemini,

Kiralayan: Katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları ile finansal kiralama şirketlerini,

Kiracı: Finansal kiralamayı kabul eden özel veya tüzel kişiyi,  

Şirket: Türkiye’de kurulu finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri ve tasarruf finansman şirketlerini,

Kurul: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunu,

Birlik: Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliğini,  

İfade eder (6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nun 3.maddesi).

Leasing (Finansal Kiralama) Sistemi: Ülkemizde ve dünyada giderek daha yaygın ve önemli bir yatırım finansman yöntemi haline gelen leasing, bir malın öz kaynak ya da kredi kullanılarak satın alınması yerine, bir leasing şirketi tarafından satın alınarak kiralanması, kira süresinin sonunda ise sembolik bir bedel karşılığı yatırımcıya satılması anlamına gelir. Orta ve uzun vadeli bir finansman yöntemi olan leasing ile yatırım araç, gereç, makine ve ekipmanları, menkul ve gayrimenkulleri satın almak yerine kiralayabilir, bu sayede kaynaklarınızı daha verimli ve karlı kullanabilirsiniz.

Finansal Kiralama Sözleşmesi: Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir. Sözleşmeye taşınır ve taşınmaz mallar (örneğin: kalıp ve fikstürler) konu edilebilir. Bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları hariç olmak üzere royalty, lisans, patent, vb. gayri maddi haklar ile fikrî ve sınai haklar sözleşmeye konu yapılamaz. Bütünleyici parça veya eklenti niteliklerine bakılmaksızın asli niteliğini koruyan her mal tek başına finansal kiralama sözleşmesinin konusu olabilir.

Yapılacak/yapılan yatırımın tamamı veya bir bölümü finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilebilir. Yatırımların tamamının veya bir bölümünün finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilmesi hâlinde kiralayan, finansal kiralamaya konu olan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak bunların satın alınması hâlinde uygulanan teşviklerden yararlanır. Finansal kiralama şirketinin teşvik belgesi ile ilgili sorumluluğu, kendisine devri gerçekleşen kısmı ile sınırlıdır.

Örnek 1: Afyon’da faaliyet gösteren X firmasının, 2022 yılı içinde büyük bir mermer işleme tesisi/fabrikası kurmaya karar verdiğini, kurulacak tesisin yatırım değerinin toplam 100.000.000-EUR olduğunu ve kurulacak tesis için yatırım teşvik belgesi aldığını varsayalım. X firması, 100.000.000-EUR yatırımı oluşturan araç, gereç, makine, ekipman, kalıp ve fikstürün tamamını veya bir kısmını (Mesela 25.000.000-EUR’luk kısmını) finansal kiralama yoluyla gerçekleştirebilir. Söz konusu eşyaları kiralayan “Finansal kiralama, faktöring, finansman şirketi” tarafından, finansal kiralamaya konu olan eşyaların ve iktisadi kıymetlerin iç piyasadan satın alınması ve/veya ithal edilmesi hâlinde, uygulanan teşviklerden (X firmasının teşviklerinden ve teşvik belgesinden) yararlanır. Finansal kiralama şirketinin teşvik belgesi ile ilgili sorumluluğu, kendisine devri gerçekleşen kısmı ile sınırlıdır.

- Yurt dışından yapılacak finansal kiralama sözleşmeleri Birlik tarafından tescil edilir. Yurt dışından yapılacak finansal kiralamalara ilişkin usul ve esaslar, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun uygun görüşü alınmak suretiyle Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği tarafından belirlenir.

Yabancı bir finansal kiralama, faktoring veya finansman şirketi ile kiracı arasında akdedilen sözleşmeye göre yurt dışından Türkiye’ye getirilen makine, teçhizat, kalıp, fikstür, vb. eşyalarda; Satın alma hakkı bulunmayan bir sözleşmeye dayanarak veya bu hak bulunsa/olsa dahi teşvik belgesinde gümrük muafiyetinden yararlanması öngörülmemiş malların Türkiye’ye girişinde, gümrük mevzuatının süre kısıtlaması hariç, sözleşme süresine bağlı olarak 4458 sayılı Gümrük Kanununun geçici ithalat rejimine ilişkin hükümleri uygulanır. Sözleşme süresi sonunda kesin ithalatın yapılmaması ve finansal kiralama konusu malların kiralayana iade edilmek üzere yurt dışına çıkarılmak istenmesi hâlinde daha önce alınan teminat 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre çözülür.

Örnek 2: Çankırı’da kaya tuzu ve türevlerini üreten Y firmasının, tesislerinde bulunan makine ve tesisatı finansal kiralama yolu ile yenilemeye karar verdiğini, bu amaçla yabancı bir finansal kiralama, faktoring veya finansman şirketi olan Z firmasıyla “Finansal kiralama sözleşmesi” imzaladığını, Y firmasının yatırım teşvik belgesi bulunmadığını, ayrıca kiralanan eşyaları sözleşme sonucunda satın alma hakkı da olmadığını varsayalım. Söz konusu eşyaların Türkiye’ye ithalinde, Türkiye’ye girişinde, gümrük mevzuatının süre kısıtlaması hariç, sözleşme süresine bağlı olarak 4458 sayılı Gümrük Kanununun geçici ithalat rejimine dair hükümleri uygulanır. Gümrük Kanunu’nun 131.maddesi uyarınca tespit edilecek özel süreler saklı kalmak üzere, eşyanın geçici ithalat rejimi altında kalma süresi azami yirmi dört (24) aydır. Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyadan her ay için alınacak ithalat vergileri, geçici ithalat rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihinde, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma girmiş olması halinde alınacak vergiler tutarının % 3'ü olarak tespit edilir. Söz konusu vergiler eşyanın bu rejimden yararlandığı her ay için alınır ve bir aydan daha az süreler tam ay olarak değerlendirilir. Alınacak ithalat vergileri tutarı, uygulanacak faizler hariç olmak üzere, söz konusu eşyanın geçici ithalat rejimine tabi tutulduğu tarihte serbest dolaşıma girmesi halinde alınacak vergiler toplamını aşamaz. Gümrük Kanunu’nun 133.maddesi hükümleri çerçevesinde kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşya için her ay itibarıyla alınacak ithalat vergileri tutarının % 3’ü dışında kalan tutar için teminat aranır, teminat alınır.

- Geçici olarak ithal edilen eşyanın gümrük idaresince verilen izin süresi içinde yeniden ihraç edilmesi ya da gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması esastır.

 

Sözleşme süresi sonunda finansal kiralama konusu malların kesin ithalatının yapılması hâlinde ise; Gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki cari kur, vergi oranı ve Gümrük Kanunu’nun eşyanın gümrük kıymetine ilişkin hükümlerine göre belirlenecek kıymeti üzerinden hesaplanacak gümrük vergileri ve ek mali yükümlülüklerin tahakkuk ve tahsili ile geçici ithalat rejimi kapsamı eşyaların Türkiye’ye ilk girişi sırasında var olup da uygulanmayan ticaret politikası önlemleri ile temin edilmesi gereken diğer belgeler ve alınması gereken izinler, yerine getirilmesi gereken şartlar, vb. kati ithalat sırasında tamamlanır ve bunlara ilişkin belgeler ilgili ithalat beyannamesine eklenir.

Diğer bir deyişle, geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması (kati ithalat) durumunda ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması gerekir.

Yatırım teşvik belgesi kapsamında yer alan makine ve teçhizatın tamamı veya bir kısmı finansal kiralama yoluyla temin edilebilir. Kiralayan, finansal kiralamaya konu olan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak bunların satın alınması hâlinde uygulanan teşviklerden yararlanır. Kiralayanın (finansal kiralama şirketinin) gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası desteklerinden yararlanabilmesi için, teşvik belgesi sahibi yatırımcı ile sözleşme yapmış olması ve sözleşme kapsamı yatırım mallarını sözleşme yaptığı yatırımcıya kiralaması, Genel Müdürlükçe de (Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünü) finansal kiralamaya konu makine ve teçhizat listesinin onaylanmış olması gerekir. Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilecek yatırımlar için finansal kiralama şirketi adına ayrı bir teşvik belgesi düzenlenmeksizin, yatırımcının teşvik belgesi dikkate alınarak finansal kiralama şirketi adına düzenlenen ve teşvik belgesini düzenleyen mercice onaylanan finansal kiralama işlemine konu makine ve teçhizat listesi ile yerli/iç piyasadan temin ve/veya ithalat işlemleri gerçekleştirilir. Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilecek yatırımlara ilişkin finansal kiralama şirketlerinin teşvik belgesi sahibi firmalara kiralanmak üzere teslim alacakları veya ithal edecekleri makine ve teçhizatlar KDV’den istisnadır. Bu işlemlerde yatırımcı, finansal kiralama şirketleri ile müteselsilen sorumludur. Finansal kiralama şirketinin teşvik belgesi ile ilgili sorumluluğu, kendisine devri gerçekleşen kısmı ile sınırlıdır.

Öte yandan, finansal kiralama şirketi ile yatırımcı/kiracı arasında yapılan sözleşmede belirtilen sürenin sonunda, makine ve teçhizatın kiracının mülkiyetine geçmemesi veya yatırımın teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde, finansal kiralama şirketine yapılan teslim sırasında alınmayan vergi tutarları 3065 sayılı Kanunu ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında kiracıdan vergi ziyaı cezası uygulanarak gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.

- Yatırım Teşvik belgesi kapsamındaki kullanılmış ithal makine ve teçhizatın (kalıp ve fikstürün) finansal kiralama yoluyla teminine izin verilebilir.

- Finansal kiralama işlemine konu makine, teçhizat, kalıp ve fikstürün devir, satış ve ihraç işlemleri, finansal kiralama şirketi ve yatırımcının birlikte müracaatı ilgili mercice değerlendirilir. Finansal kiralamaya konu makine, teçhizat, kalıp ve fikstürün yatırımcıya teslim tarihinden itibaren 5 yıllık süre dolmadan (söz konusu eşyaların mülkiyetinin yatırımcının mülkiyetine geçiş tarihine kadar) Genel Müdürlüğün izni olmaksızın üçüncü kişilere satışı, devredilmesi veya kiralanması durumunda her türlü sorumluluk finansal kiralama şirketine aittir. İflas veya sözleşmenin feshi veya yatırımın gerçekleşmemesi durumunda, 5 yıllık süreyi doldurmamış (yatırımcının mülkiyetine geçmemiş) makine, teçhizat, kalıp ve fikstür için faydalanılan destekler, ilgili mevzuat çerçevesinde finansal kiralama şirketinden geri alınır.

Ancak, makine ve teçhizatın, kalıp ve fikstürün 5 yıllık süreyi doldurması durumunda makine ve teçhizatın teslim tarihinden sonraki işlemlerde 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili hükümleri saklı kalmak üzere yatırımcı sorumludur.

- Finansal kiralama işlemine konu makine, teçhizat, kalıp ve fikstürün başka bir yatırımcıya devrinin talep edilmesi halinde; Finansal kiralama şirketi, devredecek yatırımcı ve devralacak yatırımcının birlikte müracaatı üzerine yeni sözleşmeye istinaden devir işlemi yapılabilir. Devir sonucu yatırımın bütünlüğünün bozulması halinde devredecek yatırımcının teşvik belgesi iptal edilir. Ayrıca, yeni yatırımcının teşvik belgesinde kayıtlı destek unsurlarının, ilk yatırımcının yararlandığı destek unsurlarından daha düşük olması veya destek unsurunun hiç bulunmaması durumunda fazladan yararlanılan destekler ilgili mevzuat çerçevesinde geri alınır. Finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilecek yatırımlarda, kiralamaya konu makine ve teçhizatın, kalıp ve fikstürün yatırımcıya teslim edilmesi ve 5 yıllık süre dolmadan yatırımcının yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle uygulanacak olan müeyyidelerden finansal kiralamaya konu makine ve teçhizata tekabül eden bölümü, kısmen veya tamamen finansal kiralama şirketlerine de uygulanır. Bu fıkranın uygulanmasında 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun, 3065 sayılı KDV Kanunu ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ilgili hükümleri dikkate alınır. Finansal kiralamaya konu makine ve teçhizatın başka bir finansal kiralama şirketine devri, ancak yatırımcının uygun görüşü ve Genel Müdürlüğün onayına istinaden yapılabilir.

- 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanununda belirtilen ihbar süresinin bitimini müteakip en geç üç ay içerisinde kiralayan veya kiracı tarafından Bakanlığa (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) bildirimde bulunulması kaydıyla, sözleşmenin feshedilmesi ve finansal kiralamaya konu makine ve teçhizatın bildirimi takip eden bir yıl içerisinde (Mücbir sebep ve fevkalade hal durumları” hariç) devrinin talep edilmesi durumunda, finansal kiralama şirketi ile devralacak teşvik belgeli yatırımcının birlikte müracaatına istinaden yeni sözleşme çerçevesinde devir işlemi uygun görülebilir. Aksi takdirde, yararlanılan destekler finansal kiralama şirketinden geri alınır. Finansal kiralama şirketince teşvik belgesi kapsamında temin edilen makine, teçhizat, kalıp ve fikstürün ihracının talep edilmesi halinde ihraç izni verilebilir.

KAYNAKÇA:

• 4458 sayılı Gümrük Kanunu. 
• Gümrük Yönetmeliği.
• 06.06.2017 tarih ve 30088 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2 Seri Nolu Gümrük Muafiyeti Tebliği.
• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu.
• Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği.
• Yatırım Teşvikle İlgili 9 Seri Nolu Gümrükler Genel Tebliği.
• 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanunu.
• Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş Ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik.

14.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.