Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Sermaye İthalatı ve İhracatı

ÖZET                                                          

Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin Türkiye’ye ihracı ve ithali serbesttir. Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir. Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. 25.000- TL’yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.

Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir. Türkiye'de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir. Türkiye'de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt dışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Hazine ve Maliye Bakanlığı (Bakanlık) yurt dışına döviz transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir.

Anahtar kelimeler: Kambiyo işlemleri, Sermaye ihracatı, Sermaye ithalatı, Nakit beyan formu, Nakit açıklama tutanağı,  …   

GİRİŞ

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 14.maddesi kapsamında kişisel sermaye hareketleri niteliğinde sayılan kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları, 17.madde çerçevesinde yurt dışından temin edilen krediler ile Ham Elmas bedelleri Dış Ticaretinin Düzenlemesine ve Denetlenmesine Dair Kararın 6.maddesi gereğince ancak bankacılık sistemi vasıtasıyla yurda getirilebilir.

Yurt dışından temin edilen krediler ve kişisel sermaye niteliğindeki kıymetler hariç olmak üzere, mal ve hizmet ihracat bedeli, transit ticarete ilişkin kazançlar, yabancı sermaye bedeli veya bankacılık sistemi vasıtası ile getirilenler hariç olmak üzere diğer kaynaklardan temin edilen nakdin gümrük giriş noktalarından yurda getirilmesi serbest olup, EK-1’de yer alan “Nakit Beyan Formu” ile gümrük idaresine beyan edilir.

Yurt dışında yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dâhil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini (vergi ve benzeri yükümlülüklerin indirilmesi suretiyle) bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri serbesttir.

1- Kambiyo İşlemleri

Kambiyo (para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemi), nukut (paralar), esham (paylar, hisseler) ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine (para ya da benzeri bir şeyi vermeye ya da ödemeye) yarayan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı selahiyetlidir.

2- Türk Parası İşlemleri

a) Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurttan ihracı ve yurda ithali serbesttir.

b) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir.

c) Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.

d) 25.000- TL’yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.

3- Döviz İşlemleri

a) Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir.

b) Türkiye'de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir.

c) Türkiye'de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye'de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir.

d) Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler.

e) Türkiye'de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt dışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Bakanlık yurt dışına döviz transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir.

Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.

f) 10.000- Avro veya eşitini aşan efektifin yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça (Hazine ve Maliye Bakanlığı) belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.

g) Türkiye'de yerleşik kişiler; Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamazlar.

4- Türkiye’ye Nakit Girişi

a- 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar

1) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 14.maddesi kapsamında kişisel sermaye hareketleri niteliğinde sayılan kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları, 17.maddesi çerçevesinde yurt dışından temin edilen krediler ile Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzenlemesine ve Denetlenmesine Dair Kararın 6.maddesi gereğince ham elmas ihraç bedelleri ancak bankacılık sistemi vasıtasıyla yurda getirilebilir.

2) Aksine bilgi ve belge olmaması durumunda; yolcuların, taşıdıkları nakdin kaynağına ilişkin gümrük idaresine yaptıkları beyan esastır. Getirilen nakdin kaynağının, kredi veya kişisel sermaye olmadığının beyan edilmesi durumunda girişine izin verilir. Nakdin kaynağının, yurt dışından alınan bir kredi veya kişisel sermaye hareketi olduğunun beyan edilmesi halinde, bu durum Nakit Beyan Formu ile kayıt altına alınır, ancak nakdin girişine izin verilmez.

3) Yurt dışından temin edilen krediler ve kişisel sermaye niteliğindeki kıymetler hariç olmak üzere, mal ve hizmet ihracat bedeli, transit ticarete ilişkin kazançlar, yabancı sermaye bedeli veya bankacılık sistemi vasıtası ile getirilenler hariç olmak üzere diğer kaynaklardan temin edilen nakdin gümrük giriş noktalarından yurda getirilmesi serbest olup, EK-1’de yer alan “Nakit Beyan Formu” ile gümrük idaresine beyan edilir.

4) Nakit Beyan Formu konusu nakdin, ihracat bedeli veya yabancı sermaye bedeli olarak girişinin yapılabilmesi için; formun “Geliş Sebebi” bölümünde nakdin kaynağının “İhracat” veya “Yabancı Sermaye Bedeli” olduğunun açıkça belirtilmesi gerekir.

5) Nakit Beyan Formları gümrük personeli tarafından elektronik ortamda doldurulduktan sonra üç nüsha olarak yazdırılır. Gümrük personeli ile beyanda bulunan yolcu tarafından imzalanır. Nüshaların ikisi idarede saklanır, üçüncüsü ise yolcuya verilir.

6) Bankalar tarafından, Nakit Beyan Formları ile ilgili talep edilen bilgiler gümrük idarelerince gecikmeksizin yerine getirilir. 

b- 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar

Türkiye’ye girişte, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili mevzuata göre yapılan işlemlerden ayrı olarak, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca aşağıda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde, gümrük idaresi tarafından yolcudan, beraberindeki nakdin miktarını açıklaması istenebilir. Bu durumda, açıklama tam ve doğru yapılmak zorundadır.

1) Açıklama istenecek yolcular, idarece yapılan risk analizinin yanı sıra ilgili personelin değerlendirmelerine göre örnekleme yoluyla belirlenir. Kontrol edilecek yolcular belirlenirken, bu yolcuların beyanda bulunup bulunmadıklarına bakılmaz. Kaynağı itibariyle getirilmesi serbest olan bir nakdin beyan edilmesi halinde, bu yolcudan ayrıca 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde üzerinde bulundurduğu nakdin miktarını açıklaması da istenebilir.

2) Yolcu tarafından yapılan açıklamanın doğru olup olmadığı gümrük idaresince gerçekleştirilecek kontrol suretiyle tespit edilir. Gerekli kolaylığı sağlamayan yolcuların üst, eşya ve araçları Adli Önleme ve Arama Yönetmeliğine göre aranır.

3) Gümrük idaresinin yolcudan açıklama talep etmesini müteakip, EK-2’de yer alan “Nakit Açıklama Tutanağı” yolcunun sözlü açıklaması ve gümrük personelinin tespitlerine istinaden elektronik ortamda doldurulur ve dört nüsha olarak yazdırılır. Tutanaklar en az bir gümrük personeli ile açıklamada bulunan yolcu tarafından imzalanır. Talep edilmesi halinde bir nüshası yolcuya verilir.

4) Gümrük idaresince açıklama istenildiği halde, herhangi bir açıklama yapılmaması veya yanlış ya da yanıltıcı açıklama yapıldığının anlaşılması halinde, Nakit Açıklama Tutanağı düzenlenir. Nakit Açıklama Tutanağı en az iki memur ile açıklamada bulunan yolcu tarafından imzalanır. Tutanakların bir örneği Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na gönderilir.

Ayrıca, gümrük idaresi tarafından 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 16.maddesi gereğince; açıklanmayan miktarın % 10’u tutarında idari para cezası uygulanarak yolcu beraberindeki tüm nakit muhafaza altına alınır. 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca Cumhuriyet Savcılığına bildirilir ve alınacak talimata göre hareket edilir. 2022 yılı için 8.000-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmü uygulanmaz. (2023 yılı için yeniden değerleme oranı olan % 122,93 oranında artırılmış olması gerektiğinden, 2023 yılı için 17.830-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmünün uygulanmaması gerekir).

5- Yurt Dışına Nakit Çıkışı  

a- 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar

1) Türk parası ve Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgelerde 25.000 Türk Lirası, dövizde ise 10.000 Avro ve eşiti efektif üzeri miktarın Nakit Beyan Formu ile gümrük idaresine beyan edilmesi zorunludur.

2) Yolcuların üzerlerinde, bagajlarında veya taşıtlarında;

a) 32 sayılı Kararın 13.maddesi kapsamında yurt dışına çıkarılacak yerli sermaye (Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla kurudukları şirketler, katıldıkları ortaklıklara ve açacakları şubelere nakdi sermaye),

b) 32 sayılı Kararın 14.maddesi kapsamında, kişisel sermaye niteliğindeki kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin ve güveyin karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal ve göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarını tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları gibi nakitler,

c) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Sermaye Hareketleri Genelgesi kapsamında yurt dışına verilecek krediler (Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine verilecek döviz veya Türk Lirası kredileri),  

ç) Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın alacakları, satacakları her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını ve bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedelleri,

d) Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının alış bedelleri,

e) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de satın aldıkları veya sahip oldukları gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların gelirleri ve satış bedelleri,

f) Türkiye'de yerleşik kişilerce yurtdışında gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların alış bedelleri,

g) İthalat ve transit ticaret işlemlerine ilişkin transfer bedelleri,

ğ) Uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya yaptırılan hizmetler ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili transfer bedelleri,

h) Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kar, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar,

ı) Yurt dışından temin edilen kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transfer bedelleri,

i) Ham elmas ithal bedelleri,

Gümrük çıkış noktalarından çıkarılamaz. Bu kapsamdaki nakit ancak bankacılık sistemi vasıtasıyla çıkarılabilir.

3) Yurt dışına çıkışta yapılacak kontroller "Yurt İçine Nakit Girişi" bölümünde belirtilen usulde yapılır. Çıkarılan nakdin miktarı ile bulunulan beyanın doğruluğu gerekirse fiziki olarak kontrol edilir. Bu kısmın 1 inci maddesinde belirtilen miktarlar üzerindeki nakdin beyan edilmeden çıkarıldığının veya yanlış ya da yanıltıcı beyan yapıldığının tespiti halinde doğru bilgileri içerecek şekilde düzenlenen Nakit Beyan Formu gümrük personeli ile beyanda bulunan yolcu tarafından imzalanır. Söz konusu nakit gümrük idaresi tarafından muhafaza altına alınır. Konu, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3.maddesinin birinci fıkrası uyarınca Cumhuriyet Savcılığına bildirilir ve alınacak talimata göre hareket edilir. Ayrıca, konu hakkında Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na bilgi verilir.

b- 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar

- 25.000 TL ile 10.000 Avro veya eşitinin aşılması durumunda, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunu ve ilgili mevzuata göre işlem yapılır.

Yurt dışına çıkarılmakta olan nakit ile ilgili olarak gümrük idaresi tarafından açıklama istenebilir. Gümrük idaresince istenen açıklamanın eksik yapıldığının veya hiç yapılmadığının anlaşılması halinde, Nakit Açıklama Tutanağı düzenlenir. Nakit Açıklama Tutanağı en az iki memur ile açıklamada bulunan yolcu tarafından imzalanır. Tutanakların bir örneği Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na gönderilir.

Ayrıca, gümrük idaresi tarafından 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 16.maddesi gereğince; açıklanmayan miktarın % 10’u tutarında idari para cezası uygulanarak yolcu beraberindeki tüm nakit muhafaza altına alınır. 1567 sayılı Kanunun 3.maddesinin birinci fıkrası uyarınca Cumhuriyet Savcılığına bildirilir ve alınacak talimata göre hareket edilir. 2022 yılı için 8.000-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmü uygulanmaz. (2023 yılı için yeniden değerleme oranı olan % 122,93 oranında artırılmış olması gerektiğinden, 2023 yılı için 17.830-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmünün uygulanmaması gerekir). 

Yolcunun doğru bilgi verdiğinin anlaşılması halinde ise "Yurt İçine Nakit Girişi" bölümünün “5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar” başlıklı kısmının, 3.maddesinde açıklandığı şekilde işlem yapılır.

6- Türkiye’ye Yabancı Sermaye İthali

1) Yabancı yatırımcıların Türkiye’de yeni şirket kurmak, şube açmak, mevcut bir şirkete doğrudan veya dolaylı iştirak etmek, sermaye artışında bulunmak ya da ortaklık payını devralmak suretiyle yatırım yapmaları 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat ile uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe serbesttir.

2) Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

3) 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu’na göre Türkiye'de faaliyette bulunma ve transfer talepleri, bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine tabidir.

4) Türkiye’ye gelen yabancı sermayeye ilişkin bilgiler, işlemi yapan bankalarca Merkez Bankasının konuya ilişkin talimatlarına göre Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne bildirilir.

7- Yabancı Sermaye İle İlgili Transferler

(1) Yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye’deki sermaye paylarının kısmen veya tamamen transferi, ilgililerce vergi ve benzeri yükümlülüklerinin yerine getirildiğinin tevsiki kaydıyla bankalar tarafından yapılır.

(2) Yabancı sermayeli kuruluşların Türkiye’deki faaliyetlerinden elde etmiş oldukları kârlar ile ortaklıkların kâr paylarının transferi, bankalar tarafından 13 Ocak 2000 tarih ve YB-4 sayılı Görünmeyen İşlemler Genelgesinde belirtilen esaslara göre yapılır.

(3) İrtibat büroları kapanış ve tasfiye dışında yurt dışına para transferi yapamazlar.

(4) 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu kapsamındaki transferler, anılan Kanun hükümlerine göre gerçekleştirilir.

8- Yurt Dışında Yerleşik Kişilerce Yapılabilecek İşlemler

1) Yurt dışında yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dâhil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini (vergi ve benzeri yükümlülüklerin indirilmesi suretiyle) bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri serbesttir.

2) Yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının gelirleri (temettü, kâr payı ve faiz) 13 Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 Sayılı Görünmeyen İşlemler Genelgesine göre bankalar tarafından yurt dışına transfer edilebilir.

3) Yurt dışında yerleşik kişiler sermaye piyasası mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye’de menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç edebilir ve halka arz ve satışını yapabilirler.

4) Bu işlemlere ilişkin bilgiler, bankalarca Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne bildirilir.

9- Türkiye’den Sermaye İhracatı

(1) Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.  

(2) Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere ortak olmak veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye ihracını müteakip üç ay içerisinde Ticaret Bakanlığı  internet adresinde yer alan yurt dışına sermaye ihracına ilişkin bilgi formunu açıklamalar doğrultusunda doldurarak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığına gönderirler. 

(3) Yurt dışına sermaye transferi yapan bankaların genel müdürlükleri ve ilgili gümrük idareleri tarafından bu transferlere ilişkin bilgiler "Türkiye'den Sermaye İhracı Formu" (Ek: 1) doldurulmak suretiyle her bir işlem tarihinden itibaren 30 gün içinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’na gönderilir. Ayrıca, Merkez Bankasının konuya ilişkin talimatlarına göre Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne bildirilir.

(4) Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca transferi serbesttir.

(5) Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulaması ile ilgili olarak Türkiye'de yerleşik kişilerden istenecek bilgi, belge ve bunların gönderilme süreleri ile gönderileceği kurumlara ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir.

(6) Sermaye ihracının vekâleten yapıldığı durumda, vekilden yurt dışındaki şirketle ilgili işleri de kapsayan vekâlet sözleşmesinin ibrazı istenir. Vekâlet ilişkisinin bulunmadığı durumlarda, yalnızca sermaye taahhüdünü yerine getiren kişilere ilişkin bilgiler bildirilir.

(7) Türkiye’de yerleşik kişiler, tasfiye edilen veya devredilen yurt dışındaki şirket, ortaklık ve şubelerinin durumu hakkında, tasfiye sürecinin sona ermesini veya devredilmesini müteakip en geç üç ay içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığına  bilgi verirler.

- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın “Türkiye'den Gidecek Yerli Sermaye” başlığı altındaki 13.maddesi’nin 3.fıkrası’nda; bankalar ve gümrük idarelerinin yurt dışında yatırım veya ticari faaliyette bulunmak üzere sermaye ihraç eden Türkiye'de yerleşik kişileri, her bir işlem tarihinden itibaren 30 gün içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’na bildirecekleri hüküm altına alınmış olup, bu kapsamda, Gümrük Müdürlüklerince 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren yapılan ve yapılacak tüm ayni sermaye ihraçlarında, bir örneği ekte sunulan Excel tablosu formatında hazırlanarak Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü’ne gönderilir.

10- Kişisel Sermaye Hareketleri

1) Türkiye’de ve dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin kapsamı Bakanlıkça (Hazine ve Maliye Bakanlığı) belirlenir.

2) Kişisel sermaye hareketlerine ilişkin transferlere aracılık eden bankalar 32 sayılı Kararın 3.maddesinin (c) bendi ve 4.maddesinin (e) bendinde belirtildiği şekilde gerekli bildirimleri yapmakla yükümlüdürler.

3) Kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları kişisel sermaye hareketleri kapsamında değerlendirilir.

4) Göçmen ve mültecilerin, İskan Kanunu ve gümrük mevzuatı dışındaki ithal talepleri Bakanlıkça sonuçlandırılır.

11- Menkul Kıymetler

a) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı serbesttir.

b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye'de yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında satışı serbesttir.

c) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satışı sermaye piyasası mevzuatı hükümleri çerçevesinde yapılır.

d) i-Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçları sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar aracılığıyla transfer ettirmeleri,

(ii) Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış bedellerini bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri,

serbesttir.

e) Türkiye'de yerleşik kişilerin, kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araçlarını yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla almaları ve satmaları serbesttir.

f) 32 sayılı Karar'a göre Türkiye'de yerleşik şirketlerin hisselerini satın alan yurtdışındaki yatırım ortaklıkları veya fon yönetimleri dahil dışarıda yerleşik kişilerin, hisse sahibi oldukları şirketlerin yönetim kurullarına veya genel kurullarına katılmak veya başka bir şekilde faaliyetlerine müdahale etmek istemeleri halinde, iştirakin yabancı sermaye mevzuatı çerçevesinde tescili şarttır.

g) Kamu kurum ve kuruluşları (kamu bankaları hariç) ile belediyelerin, uluslararası sermaye piyasalarında tahvil ve diğer borçlanma aracı ihraç etmesi Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ön iznine tabidir.

12- Uygulanacak Müeyyideler

Cumhurbaşkanının, 1567 sayılı Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi veya firma, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.  

Fiil, 1567 sayılı Kanun’un 1.maddesinde yazılı kıymetlerin {Kambiyo (para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemi), nukut (paralar), esham (paylar, hisseler) ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine (para ya da benzeri bir şeyi vermeye ya da ödemeye) yarayan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı selahiyetlidir.} izinsiz olarak yurttan çıkarılması veya yurda sokulması mahiyetinde ise 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümlerine göre suç veya kabahat oluşturmadığı takdirde kişi; eşya ve kıymetlerin rayiç bedeli kadar, teşebbüs halinde bu bedelin yarısı kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.

Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını Kanun’un 1.maddesine göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezası ile cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir.

Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan (% 2,5) fazla olamaz.

İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir.   …

Bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir.

Kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının bu paraya ilişkin “döviz satış kuru” esas alınır.

Hükmolunacak idarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, para cezası ile birlikte tahsil olunmak üzere, gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilir.

Bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye ilgili Cumhuriyet savcısı yetkilidir.

1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’a göre gerçek ve tüzel kişiler hakkında hükmolunacak para cezalarıyla, Kanun’un 1.maddesine göre alınan kararlar uyarınca tahsili gereken alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. 

Not: Bu konu başta olmak üzere, YYS Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması, YYS Yıllık Zorunlu Eğitimlerinin Verilmesi, YYS Revizyonları, Ön İzleme, Yeni YYS Belgesi Hazırlıkları ve YYS Belgesi Alım Süreci, İlgili Ön Zorunlu Eğitimlerin Alınması, YYS Başvuru Formlarının Doldurulması, YYS Danışmanlığı, vb. Tüm YYS Süreçler hakkında daha fazla ayrıntılı bilgiyi, gerekli hukuki ve mevzuat desteğini, yukarıda ayrıntıları verilen iş ve benzeri işlemler ile idari ve adli itiraz süreçleri, dava açılması, dava aşamalarının takibi, ilgili mevzuat ve hukuki açılardan gerekli itiraz ve savunmaların yapılarak dava sonucunun olumlu sonuçlanmasına katkıda bulunulması, sonradan kontrol/ firma incelemesi yaptırılması, antrepo açma, antrepo genişletme, Sürekli/ Düzenli, Aylık, Yıllık Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı Eğitimleri, …  vb. konularında yardım, destek ve benzeri hizmetleri -isterseniz- Firmamız “Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim, Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.”den alabilirsiniz.

SONUÇ 

Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.

Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere ortak olmak veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye ihracını müteakip üç ay içerisinde Ticaret Bakanlığı  internet adresinde yer alan yurt dışına sermaye ihracına ilişkin bilgi formunu açıklamalar doğrultusunda doldurarak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığına gönderirler.

Yabancı yatırımcıların Türkiye’de yeni şirket kurmak, şube açmak, mevcut bir şirkete doğrudan veya dolaylı iştirak etmek, sermaye artışında bulunmak ya da ortaklık payını devralmak suretiyle yatırım yapmaları 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat ile uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe serbesttir. Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

Türkiye’de ve dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin kapsamı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenir.

Kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkelerindeki borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları kişisel sermaye hareketleri kapsamında değerlendirilir.

KAYNAKÇA:

• 1567 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun.
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar.
• 32 Sayılı Kararla İlgili (Konuya İlişkin) Tebliğ.
• TC. Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi.
• Muhafaza Genel Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Genelgesi.
• Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Yazısı.
• Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Yazısı.

23.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.